België reageert op de disproportionele beslissing van Rwanda om de diplomatieke betrekkingen te verbreken en Belgische diplomaten in Kigali persona non grata te verklaren

Vandaag werd België op de hoogte gebracht van de beslissing van Rwanda om de diplomatieke betrekkingen met België te verbreken en Belgische diplomaten in Kigali persona non grata te verklaren.

“België betreurt de beslissing, die buitenproportioneel is en aantoont dat wanneer we het oneens zijn met Rwanda, het land liever het gesprek vermijdt,” verklaart vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot.

“Ik heb mijn Rwandese ambtgenoot, minister Olivier Nduhungirehe, uitgenodigd om me te spreken tijdens zijn bezoek aan Brussel vorige week, maar hij weigerde de ontmoeting, ondanks een open aanbod om samen een geschikt moment te vinden. Het lijkt erop dat de Rwandese regering er de voorkeur aan heeft gegeven om zich neer te leggen bij een eenzijdige en vertekende visie op onze positie. Het verbreken van dialoogkanalen vergemakkelijkt echter nooit de oplossing van geschillen.”

België weerlegt de uitspraken van president Paul Kagame dit weekend en de door Rwanda aangehaalde redenen voor die beslissing. België probeert Rwanda niet te bestraffen of te verzwakken, laat staan op basis van een koloniaal verleden waar het zich al lang van heeft gedistantieerd. Dat is een totale verdraaiing van de feiten.

“De enige leidraad van België blijft het respect voor de mensenrechten, de rechtsstaat en het internationaal humanitair recht,” zegt Minister Prévot. Dat standpunt wordt gedeeld door de hele EU en andere internationale partners, waaronder de G7. Het toont aan dat het geen geïsoleerd standpunt is en dat België zijn partners niet hoeft te overtuigen.

De Belgische positie ten aanzien van de genocide op de Tutsi in Rwanda in 1994 blijft ongewijzigd en we herbevestigen dat standpunt. België heeft de genocide op de Tutsi ondubbelzinnig veroordeeld en heeft zijn aandeel in de verantwoordelijkheid erkend, onder meer door officieel verontschuldigingen aan te bieden voor zijn tekortkomingen. België blijft zich inzetten voor de handhaving van de wet tegen genocideontkenning en zal de sterke justitiële samenwerking met Rwanda voortzetten om verantwoordelijken te vervolgen.

Gezien de schending van de territoriale integriteit van de Democratische Republiek Congo en het voortduren van het geweld in het oosten van het land, was een krachtige en eensgezinde reactie van de EU volgens België noodzakelijk. Vanmorgen heeft de Raad van de Europese Unie individuele sancties aangenomen tegen hooggeplaatste Rwandese militaire functionarissen en tegen leden van de M23 en de AFC. Daarnaast werden ook een individu en een Rwandees bedrijf gesanctioneerd wegens betrokkenheid bij de illegale handel in natuurlijke hulpbronnen uit de Democratische Republiek Congo. Het is waarschijnlijk dat de beslissing van Rwanda vandaag niet losstaat van de unanieme goedkeuring van die sancties op Europees niveau.

Het doel van de maatregelen is om druk uit te oefenen zodat alle partijen de vijandelijkheden staken en aan de onderhandelingstafel plaatsnemen. België verwelkomt de vooruitgang die de afgelopen dagen is geboekt dankzij regionale bemiddeling en moedigt die inspanningen sterk aan. De Democratische Republiek Congo moet eveneens haar verantwoordelijkheid nemen, niet alleen om conflicten op te lossen, maar ook om haar eigen bestuur te hervormen.

België roept op tot een oprechte betrokkenheid bij regionale en nationale dialogen, terwijl tegelijkertijd alle samenwerking met de FDLR wordt stopgezet en haatzaaiende taal of acties tegen Rwandofonen worden bestraft.

De beslissing van Rwanda blijft niet zonder reactie. Minister Maxime Prévot heeft besloten tot wederkerige maatregelen: het oproepen van de waarnemende zaakgelastigde van Rwanda, het persona non grata verklaren van Rwandese diplomaten met de verplichting het Belgische grondgebied binnen 48 uur te verlaten, en de beëindiging van onze bilaterale intergouvernementele samenwerkingsovereenkomsten (op basis van artikel 11.3).

Het toont aan dat het oprukkende M23 zorgen baart.
Eender welk akkoord over grondstoffen in Congo vereist de 'opkuis' van het Oosten. Zo'n beetje zoals Gaza? Want er loopt veel volk in de weg.

The UN Security Council unanimously adopted a resolution on Friday that strongly condemned the ongoing offensive and advance of M23 rebels in the eastern Democratic Republic of the Congo (DRC).

The Security Council met for the second time in three days on Tuesday over the escalating crisis in the eastern Democratic Republic of the Congo, with UN agencies and partners on the ground reporting chaos in the streets of the regional capital Goma amid rising death and displacement as the M23 armed group takes over towns and villages.

A unique insight into the Congo River from the 20th century history of Land- and Hydrographic Survey.
Details the geography of the interaction between streamflow, island creation and destruction.
Develops an innovative proposal to build a 21st century container terminal for the entire Central African continent.


In a time without GPS and echosounder, European engineers and black labourers worked for decades to get a better understanding of the nautical intricacies of the Congo River. This is the first comprehensive story, in text and custom-made maps, of the, in flow, second largest river in the world. We follow the earliest explorers mapping the river, the expeditions to find an alternative access to the ocean and the first land and hydraulic surveys to improve navigation. The constant movement of shallows and islands keeps the guardians of the river constantly on their toes. Over the years, better technologies on all fronts improved safety, data collection and fairway maintenance. In conclusion, the author describes a proposal to develop a 21st container port that would rival any port facilities on the African west coast.

Hardcover. Price 148.39 EUR

The author, a Belgian Land Surveyor, has a lifelong, technical affiliation with rivers. First as a teenager cruising on the Dutch Waterways and later investigating and publishing about the post-war expansion of the Port of Antwerp-Bruges, his hometown. Even since living in Canada, he did not give up on his Low Countries roots. His first books concerned inundating large tracts of land to stop an invading army — a very appropriate subject in today’s geopolitical environment. His latest book told the story of a failed attempt to build the first hydropower dam in his adopted Canadian Province of Saskatchewan. With this new project, he returns to Belgium and its once colony, now the Democratic Republic of the Congo. He analyses a century of hydraulic research and navigation in Central Africa. With his knack for drafting, the story brims with custom-made maps and charts depicting the evolution of water transport in the Congo River basin. Along the way, he tells the forgotten story of how the Congo almost became a land-locked country and, with his lifelong knowledge of Historic River Engineering, he even proposes a plan to vastly enhance the nautical access to this great and promising African country.

Er moet maar eens opnieuw gekeken worden naar de werking en de financiering van het fameuze Asbestfonds, de rol van Sofina en die van de familie Emsens en van Guy Verhofstadt. Van een eerlijke rechtsgang is hoegenaamd geen sprake.

Zoals PFAS zit asbest OVERAL.



Weinig bekend is dat ook in Congo Eternit actief was en wel via de koloniale vennootschap Eternit du Congo ETERCO, gesticht in 1947. In 1958 zaten daar volgende personen in het bestuur:
Emsens André
Emsens Jean
Raskin Georges
Regnier Georges
Schmidheiny Ernst
Vander Borght Henri

In 1950 werd de Société pour la Fabrication au Congo de Tuyaux en Asbeste-Ciment, en abrégé COTUYAC, gesticht. In 1958 zaten daar volgende personen in het bestuur:
Coppée René
Emsens André
Emsens Jean
Galouzeau de Villepin François Xavier
Vander Borght Henri

(Bron: MERS/IFA, project Koloniale Vennootschappen, Database, 2021)

Maar de uitslag van de verkiezingen werd gestuurd door corruptie en wanorde.

De validatie door het Grondwettelijk Hof wordt op 10 januari 2024 verwacht.

By Erik Kennes (20 December 2023)
Today is voting day in Kinshasa. While it is very likely that incumbent President Tshisekedi will be proclaimed the winner, the question is at what cost.

*****
On 5 December, the president of the Independent National Electoral Commission (CENI) requested important logistical assistance from the government to enable transportation of remaining election materials all over the country. The DRC government as well as the Angolan authorities agreed, but the operations became effective only on 17 December. The day before, the Security Council authorized MONUSCO to assist the CENI beyond its current area of deployment. Obviously, only a miracle can ensure a timely delivery and the organisation of elections all over DRC territory, beyond the urban centres.

Many technical problems have found unsatisfactory ad hoc solutions, seriously affecting the elections’ credibility. The voters lists were not published according to legal requirements but may be consulted at the local electoral offices. Many voters’ cards issued which were indecipherable were not replaced; the officers at the polling station will verify whether a voter has his name and picture on an (unpublished) list to decide whether the person is allowed to vote or not. Many problems the CENI was confronted with during the voters’ registration, such as defective machines and lack of trained personnel, may well occur again, due to last minute organisational challenges.

Lack of adequate communication and transparency from the CENI towards political parties and civil society is another factor affecting the credibility of the electoral process. Rumours abound about the likelihood of electoral fraud, and many are convinced that the incumbent President tries by all means – legal as well as illegal – to obtain a second presidential mandate.

Many actions from President Tshisekedi can indeed be considered as electorally motivated, such as his management of the crisis in the East (North and South Kivu and Ituri represent 19% of the registered voters), a Program for Local Development of all DRC’s 145 territories, or the appointment of allies at all election management institutions. His control of the territorial administration, the official media, and the security forces provides him an undeniable advantage. In several instances, efforts were made by officials of these institutions to block or sabotage opposition campaigns, especially targeting Moise Katumbi and Denis Mukwege. In Moanda, on 12 December, police forces even shot real bullets at a Katumbi meeting, while his party’s local youth league president was killed in Kindu on 27 November.

Tshisekedi’s campaign highlights the infrastructure he allegedly has built all over the country and brandishes the slogan “unity, security, prosperity”. The president’s program on paper is excellent and includes many innovative and interesting ideas, but the phasing of its actual implementation as well as its funding are not discussed. Critics say that the program is another chapter in the series of the President’s unrealised promises during his first mandate. This assessment may be an exaggeration, but the levels of impunity, corruption, parallel powers of the presidential family and the appointment of many natives from the President’s home area were hardly appreciated outside the presidential coalition “Sacred Union”.

The candidates’ programmes are unknown to the vast majority of the electorate and are therefore not at all part of the campaign. Instead, the Presidential coalition correctly identified the popular politician Moise Katumbi as the major electoral threat and therefore focused attention on nationality issues to discredit Katumbi’s presidential ambitions. Katumbi is the son of a Jewish father from Rhodos and a Congolese Bemba-Yeke mother. As the Bemba live across the DRC-Zambian border in both countries, and as Katumbi as a businessman has had many dealings in Zambia, he was quickly accused of being a Zambian national by members and supporters of the governing coalition. Images circulate of a “Zambian diplomatic passport” allegedly given to Katumbi on social media, but the Zambian authorities have officially denied any Zambian nationality. This seems like a replay of the Kabila presidency when Katumbi was accused of having the Italian nationality, which was denied by the Italian authorities. More problematic for the population in East-Congo is Katumbi’s spouse, who is the Tutsi daughter of a former Burundian ambassador of the Buyoya regime. This does not go down well among a substantial part of the population in Kivu with sharp anti-Tutsi attitudes. The substantially senseless propaganda on Katumbi’s nationality in combination with his wife’s ethnicity, may reduce his electoral support.

Fayulu very probably won the 2018 election because he de facto represented the electorally very strong Katumbi who was barred from participation at the time. Since then, Fayulu has played it alone and initially refused to participate in the elections, refusing to align candidates from his party for the National or Provincial Assemblies. He changed his mind to stand as a presidential candidate and appears to be convinced that he still enjoys nationwide support. Fayulu is the strongest candidate in the West and probably has important levels of support in the capital, but contrary to Katumbi, he lacks sufficient means to efficiently counter the massive electoral propaganda machine set up by the President’s coalition in Kinshasa and elsewhere, where Tshisekedi’s picture figures on almost each and every poster of candidates for the National Assembly, as well as on countless huge posters along the city’s main roads.

The other key presidential candidate is Dr. Denis Mukwege, yet his chances of electoral success are limited because he is virtually unknown in the western part of the country. As the symbol for political renewal and moral integrity, and with an uncompromising attitude towards the many aggressions by Rwanda since 1998, he enjoys the support of many civil society organizations in the East. He is still challenged on these issues by Tshisekedi who is also appreciated by many in the East for his uncompromising stance against Rwanda, despite the chaotic management of the crisis in the East by the DRC government.

In sum, everything is set for electoral chaos and for the results to be contested for lack of transparency of the entire process. For the same reasons and because of the technical and logistic challenges, many expect a high abstention rate. The activities of the electoral observation network organized by a coalition of the Catholic and Protestant churches will be crucial: in 2018 the results of their observation provided strong evidence of the electoral fraud committed. Now that the observation mission from the European Union is limited to a small team in Kinshasa, the Carter Center will be the only international organization able to credibly assess the official election results.

Unfortunately, the electoral process and the candidate selection for the national and provincial assembly went on almost unnoticed. With more than 25 000 candidates for 484 seats in the National Assembly and more than 44 000 for the 764 provincial assembly seats, the results will be massively contested before the constitutional court which has two months to examine the cases. If no decision is taken by the Court on a case, e.g. because of time constraints, the provisional result published by the electoral commission is considered final (art. 74 of the electoral law). Suspicion of electoral fraud such as that committed in 2018 can easily trigger violence.

Another often underestimated cause of violence is ethnic representation. Once a president comes to power, his ethnic group considers itself to be entitled to authority and power, to appointments at official functions. If the results of the National and Provincial elections were to display a disproportional presence of natives from the Kasai regions (Tshisekedi ethnic area) compared to their presence in their respective constituencies, this may easily trigger violent conflict. This is most important in the four ex-Katanga provinces where relations between natives from Katanga and Kasai have historically been conflictual. As the country is economically heavily dependent on the mines of Katanga, and the presidential family is very active in mining matters, a disproportional representation of Katanga by natives from Kasai will be interpreted as an effort by the latter to dominate the Katangese, in an already very tense situation.

Some analysts speculate on the possibility of a coup d’état during or after a chaotic election. The military strongman under the Kabila Presidency, John Numbi, called several times for a coup on social media and the former CENI president Corneille Nangaa, who orchestrated the 2018 electoral fraud, announced on 15 December the creation of a highly disturbing political platform of several rebel movements and armed groups in the East, including the M23. Although predictions are hard to make, a coup is not a guarantee for stability and may possibly lead to more violence. What seems sure already is that the 2023 elections will go down as the worst organized and the most contested of the entire electoral cycle started in 2006.

Paperback
Taal: Nederlands
Oorspr. taal: Engels
Oorspr. titel: The Lumumba Plot (2023)
Vertalers: Annemie de Vries, Arjanne van Luipen, Nannie de Nijs Bik-Plasman
ISBN: 9789046827314
Pagina's: 624
Publicatiedatum: 21-11-2023
Prijs: €35,99
Merk op dat het portret van Lumumba verkeerd is afgedrukt.

Noot LT: In De Standaard der Letteren van 25/11/2023 sabelde niemand minder dan Ludo De Witte het boek neer. Er is teveel aandacht voor het aandeel van de CIA in de moord op Lumumba. De rol van de Belgen blijft onderbelicht.
Een les die we daaruit trekken: betrouw nooit op één bron als je een gefundeerd oordeel wil vormen.

De nood aan kobalt en koper is groter dan anti-corruptie-moraal.

Par ailleurs, l’accélération du retrait de la MONUSCO devient une nécessité impérieuse pour apaiser les tensions entre cette dernière et nos concitoyens. Il est temps pour mon pays d’explorer de nouveaux mécanismes de collaboration stratégique avec les Nations Unies, davantage en phase avec nos réalités actuelles. C’est pourquoi, en ma qualité de garant constitutionnel de l’intégrité territoriale, de la souveraineté et de l’indépendance de mon pays, de la bonne tenue de notre Nation ainsi que du bien-être de mes concitoyens, j’ai instruit le Gouvernement de la République d’entamer des discussions avec les autorités onusiennes pour un retrait accéléré de la MONUSCO de la République Démocratique du Congo en ramenant le début de ce retrait progressif de décembre 2024 à décembre 2023.

Dit rapport, gebaseerd op veldonderzoek, werd op 24 april 2023 besproken tijdens een seminarie van het Egmont Instituut waaraan MERS & IFA deelnamen. We onthouden dat de artisanale goudzoekers aan een tiental belastingen/taksen onderworpen worden en dat verre van alle belastingen een wettelijke grondslag hebben. Vele taksen zijn een vermomde afpersing en de werkomstandigheden komen neer op slavernij. Wie niet afdokt, wordt verjaagd. De corruptie heerst in het hele gebied, in elke schakel van de ketting en is eigenlijk een ingeburgerde praktijk. Bovendien wordt veel gouderts het land uitgesmokkeld, waardoor een origine-certificaat een farce wordt.
Dat de legale belastingopbrengsten Kinshasa niet bereiken vinden de kleine mijnwerkers hoegenaamd niet erg. Want in Kinshasa zitten in hun opinie de grootste bedriegers en potverteerders.

Date de la parution: 20230412
Broché, in-8, 487 pp., illustrations, notes bibliographiques, bibliographie, index.

RÉSUMÉ
Plus de 10 millions de morts, 500 000 femmes violées... et toujours le silence. Jusqu’à quand?


Entre avril et juillet 1994, la République Démocratique du Congo (RDC) ex-Zaïre, a été envahie par un afflux de réfugiés rwandais et depuis lors, elle est constamment attaquée et pillée par des troupes venues du Rwanda et de l’Ouganda. Que se passe-t-il dans ce pays où les morts se comptent désormais par millions et les viols par centaines de milliers ?
Charles Onana démontre que l’on assiste, depuis 1994, à l’invasion masquée du Congo par des milices et des troupes de Paul Kagame, le chef de l’Etat rwandais soutenu au départ par l’administration Clinton et ensuite par la France de Nicolas Sarkozy. A partir de témoignages exclusifs et de documents de la CIA, des archives de la Maison Blanche, de l’Elysée et de l’Union Européenne, l’auteur dévoile comment les Etats-Unis ont formé cet homme sans foi ni loi, pour servir leurs intérêts en RDC, en République Centrafricaine, au CongoBrazzaville, et dans d’autres états d’Afrique Centrale où la guerre entre l’Occident, la Chine et la Russie est féroce pour le contrôle des ressources minières stratégiques. Insatiables, les prédateurs dépècent la RDC et pillent ses richesses. Après 20 années de recherches, l’auteur alerte l’opinion sur l’extermination programmée des populations locales alors que plusieurs chefs d’Etats de la région et un ambassadeur européen ont déjà été assassinés. Charles Onana explique surtout comment la mise à mort de la RDC est organisée en utilisant la terreur et le mensonge dans le dessein de faire main basse sur des minerais indispensables à l’industrie mondiale de l’armement, de la téléphonie mobile et de la transition énergétique.
Un document explosif sur les coulisses du gigantesque massacre d’êtres humains qui se déroule à quelques heures d’avion de nos pays occidentaux.

Charles ONANA est docteur en science politique, spécialiste de l’Afrique des Grands Lacs et des conflits armés. Auteur de plusieurs livres de référence sur cette région dont Europe crimes et censure au Congo (Duboiris), Rwanda : La vérité sur l’Opération Turquoise (L’Artilleur), Enquêtes sur un attentat : Rwanda 6 avril 1994 (L’Artilleur), il a longtemps travaillé avec l’enquêteur Pierre Péan sur le Rwanda et la RDC.

Charles Millon, ministre de la Défense de Jacques Chirac de 1995 à 1997, a vécu l’invasion du Congo-Zaïre aux avant-postes politiques et raconte son expérience personnelle dans la préface de cet ouvrage.

Décès de Liane Ranieri, première femme journaliste radio à l'INR
Publié le 31/03/23 à 21h01
par Agence Belga
Partager:



La journaliste et historienne Liane Ranieri est décédée à l'âge de 93 ans, rapporte la RTBF vendredi soir.

Liane Ranieri, de son vrai nom Liliane Isgour-Ranieri, a commencé en janvier 1955 sa carrière de journaliste-éditorialiste au journal parlé à l'Institut National de Radiodiffusion (INR), ancêtre de la RTBF. Elle est alors la première femme à accéder à ce poste, rappelle la chaîne publique.

En 1968, toujours à la RTBF, Liane Ranieri devient cheffe du Service de documentation de l'information. Enfin de 1988 à 1993, elle occupera le poste de chargée de recherches.


Mais Liane Ranieri n'a pas uniquement travaillé à la RTBF. Elle a aussi, dès 1963, été professeure aux Facultés des Sciences administratives et des Sciences économiques à l'Institut Supérieur Cooremans. Et ensuite, professeure suppléante à la section journalisme et communication sociale à l'Université libre de Bruxelles (ULB).

Cette pionnière était aussi docteure en histoire et a publié plusieurs ouvrages historiques dont "Les relations entre l'État indépendant du Congo et l'Italie", "Léopold II urbaniste" et "Emile Francqui ou l'intelligence créatrice, 1863-1935."

---
Liane Ranieri, première femme journaliste radio à l’INR, vient de nous quitter
Liane Ranieri, le 1er octobre 1986, lors d’une émission pour parler de son livre "Emile Francqui ou l’intelligence créatrice".
© RTBF

31 mars 2023 à 15:17
•
Temps de lecture3 min
Par Miguel Allo
Partager







Écouter l'article
La journaliste et historienne Liane Ranieri est décédée à l’âge de 93 ans, a-t-on appris ce 31 mars par sa famille.

C’est en janvier 1955 que Liane Ranieri (de son vrai nom Liliane Isgour-Ranieri) commence sa carrière de journaliste-éditorialiste au journal parlé à l’INR (Institut National de Radiodiffusion) qui deviendra en 1960 la RTB/BRT. Elle est alors la première femme à accéder à ce poste et "elle en était assez fière", nous dit Jean-Pierre Jacqmin, directeur de l’Information et des Sports à la RTBF, qui l’a connue bien plus tard.

Philippe Caufriez, ancien directeur de Musiq’3 qui a aussi contribué à fonder la Sonuma (les archives audiovisuelles) est l’un des auteurs de l’ouvrage "100 ans de radio en Belgique". Il s’était entretenu en 2006 avec Liane Ranieri et il se souvient "qu’elle était fière en tant que femme d’avoir été pionnière dans le domaine de l’information". Il rappelle que des femmes occupaient des postes de chroniqueuses, etc. à l’INR en 1955, "mais apparemment le journal parlé (JP) était une chasse gardée des hommes à l’époque. Donc, c’est vrai que sa présence au JP participe globalement d’une émancipation de la femme dans ce domaine particulier de l’information quotidienne".

Son fils, l’avocat au Barreau de Bruxelles Marc Isgour, se souvient : "Elle était consciente qu’elle était dans un monde d’hommes" et "elle recevait parfois à l’époque des appels téléphoniques au cours desquels des auditeurs lui disaient de retourner dans sa cuisine, car une femme n’avait rien à faire à la radio". Il ajoute : "Je ne crois pas que c’était une féministe au sens strict du terme, mais elle s’intéressait au sort des femmes".

Ci-dessous, un extrait d’une archive datant du 15 septembre 1959. On entend Liane Ranieri commenter l’arrivée du président du conseil soviétique Nikita Khrouchtchev sur le sol américain pour y rencontrer le président Dwight David Eisenhower.

Un souvenir avait marqué la carrière de la journaliste : la mise en orbite du Spoutnik, le premier satellite artificiel lancé par l’URSS le 4 octobre 1957. "Elle m’avait cité le Spoutnik avec ce petit bip-bip caractéristique et dont c’était la seule chose qu’on a connue du Spoutnik pendant des jours", raconte Philippe Caufriez.

Liane Ranieri avait fait enregistrer le son pour le diffuser dans son journal.

En y travaillant de 1955 à 1968, Liane Ranieri a vécu toute l’évolution du journal parlé. Rappelons qu’en 1955 il n’y a encore que 6 journaux par jour, dix ans plus tard, il y aura 19 bulletins d’informations quotidiens. Notons aussi, pour situer l’époque, que le premier journal en télévision réalisé par l’INR n’arrivera qu’en 1956, jusque-là c’était un relais du journal télévisé de la RTF (Radiodiffusion Télévision Française). Elle vivra donc aussi le repositionnement de la radio par rapport à la télévision.

Une carrière multiple
En 1968, toujours à la RTBF, Liane Ranieri devient cheffe du Service de documentation de l’information. Enfin de 1988 à 1993, elle occupera le poste de chargée de recherches.

Mais Liane Ranieri n’a pas uniquement travaillé à la RTBF. Elle a aussi, dès 1963, été professeure aux Facultés des Sciences administratives et des Sciences économiques à l’Institut Supérieur Cooremans. Et ensuite, professeure suppléante à la section journalisme et communication sociale à l’Université libre de Bruxelles (ULB).

Outre le journalisme, elle a aussi étudié l’histoire "contre l’avis de son père qui était assureur", explique son fils. Philippe Caufriez note aussi : "C’était une historienne qui avait indiscutablement une rigueur dans le traitement de l’information, une rigueur intellectuelle tout court. Au-delà de la présentation des journaux parlés, c’était quelqu’un qui avait un regard d’analyse, de commentaires et un regard critique que lui permettait sa formation d’historienne".

La docteure en histoire a publié trois ouvrages historiques : Les relations entre l’État indépendant du Congo et l’Italie. À ce propos, notons qu’elle était la petite fille de Sylvio Ranieri, célèbre joueur de mandoline italien et qu’elle a toujours été intéressée par la République démocratique du Congo.

Elle a aussi écrit : Léopold II urbaniste et Emile Francqui ou l’intelligence créatrice, 1863-1935.

Dit boek ben ik nu aan het lezen. Weldra volgt een bespreking.
Hardcover, dj, in-8, 274 pp., illustrations, bibliographical notes, bibliography, index.
From the backcover:
An unflinching investigation reveals the human rights abuses behind the Congo’s cobalt mining operation and the moral implications that affect us all. Cobalt Red is the searing, first-ever exposé of the immense toll taken on the people and environment of the Democratic Republic of the Congo by cobalt mining, as told through the testimonies of the Congolese people themselves. Activist and researcher Siddharth Kara has traveled deep into cobalt territory to document the testimonies of the people living, working, and dying for cobalt. To uncover the truth about brutal mining practices, Kara investigated militia-controlled mining areas, traced the supply chain of child-mined cobalt from toxic pit to consumer-facing tech giants, and gathered shocking testimonies of people who endure immense suffering and even die mining cobalt. Cobalt is an essential component to every lithium-ion rechargeable battery made today, the batteries that power our smartphones, tablets, laptops, and electric vehicles. Roughly 75 percent of the world’s supply of cobalt is mined in the Congo, often by peasants and children in sub-human conditions. Billions of people in the world cannot conduct their daily lives without participating in a human rights and environmental catastrophe in the Congo. In this stark and crucial book, Kara argues that we must all care about what is happening in the Congo—because we are all implicated.

En conférence de presse avec le président congolais Félix Tshisekedi, Emmanuel Macron a adopté une posture et un ton qui ont fortement déplu à son homologue. En cause notamment, l'affirmation selon laquelle "depuis 1994, ce n'est pas la faute de la France, si vous [les Congolais] n'avez jamais été capables de restaurer la souveraineté ni militaire, ni sécuritaire, ni administrative de votre pays".

Wouter De Vriendt (Groen) heeft duidelijk zijn verantwoordelijkheden en de kracht van zijn tegenstanders onderschat.
Overigens vinden wij nog steeds dat NIET het Belgische volk - en dus ook NIET het Parlement - zijn excuses moet aanbieden aan het Congolese volk.
En bovendien moet men de intellectuele eerlijkheid kunnen opbrengen om te zeggen dat - ondanks alle gemaakte fouten, misdaden en de uitbuiting - het kolonialisme ook positieve aspecten heeft gehad.


Hieronder de aanbevelingen van de voorzitter, die blijkbaar 'en bloc' moesten worden goedgekeurd. Alleen naïevelingen denken dat zoiets op het politieke forum mogelijk is.

zie ook: Congo beloont Israëlische miljardenfraudeur Dan Gertler met 189.000.000 euro

Kan er iemand een parlementaire vraag stellen? Het dossier is nu in handen van Caroline Gennez. En welke rol speelt ENABEL in dit alles?

Nieuw samenwerkingsprogramma tussen België en Congo: jongeren, vrouwen, middenveld en klimaat centraal
België en Congo hebben een nieuw samenwerkingsprogramma dat investeert in de toekomst van jongeren en vrouwen. Ook het klimaat en de rechtsstaat staan met stip bovenaan de agenda. België trekt er de komende vijf jaar jaarlijks 50 miljoen euro voor uit. Het is het eerste volwaardige programma sinds 2010, toen de relatie met Congo voor jaren op een laag pitje stond.

Katrien Vanderschoot
za 17 dec 06:10
België en Congo tekenen maandag een nieuw akkoord voor ontwikkelingssamenwerking. De Belgisch-Congolese samenwerking is al tientallen jaren oud. Maar sinds 2010 stond alles op een laag pitje door meningsverschillen met president Joseph Kabila en verliep de samenwerking vooral via niet-gouvernementele organisaties.

Dit is het eerste nieuwe akkoord sinds 2010. Over vijf jaar (2023-2027) gaat België jaarlijks 50 miljoen euro investeren via het federale ontwikkelingsagentschap Enabel. De meeste thema's zijn al jarenlang een prioriteit en worden nu verder uitgebouwd. Het gaat dan om landbouw, onderwijs, gezondheidszorg en goed bestuur.

Jongeren en vrouwen: de toekomst
Bijna de helft van de bevolking in Congo is jonger dan 15 jaar. 68 procent is jonger dan 25 jaar. Dat biedt enorme mogelijkheden, vindt minister van Ontwikkelingssamenwerking Frank Vandenbroucke. "We willen zoveel mogelijk Congolese jongeren alle kansen geven om een opleiding te volgen, een goeie job te vinden, of zelf een zaak te starten."

De voorbije jaren is er op dat vlak al vooruitgang geboekt. Met Belgische steun volgden 82.000 Congolese jongeren een basisscholing of een beroepsopleiding. Vooral de meisjes krijgen bijzondere aandacht. Bij hun bezoek in juni van dit jaar aan Congo bezochten koning Filip en koningin Mathilde in die context het project Kinemploi in Kinshasa.

Maar niet alleen dat onderwijs is belangrijk. België wil jongeren ook sterker in hun schoenen laten staan. Daarom zijn er ook projecten rond cultuur, sport, en psychosociaal welzijn. Opnieuw komen daar in de eerste plaats de meisjes en vrouwen in beeld. Denk maar aan gezinsplanning en seksuele rechten. Het is geen toeval dat de koning en koningin tijdens hun reis ook langs gingen bij de Congolese Nobelprijswinnaar gynaecoloog Denis Mukwege in Bukavu. De bestrijding van seksueel geweld is altijd al een van de speerpunten geweest in het Belgische ontwikkelingsbeleid in Congo. De voorbije jaren konden meer dan 4.500 slachtoffers van seksueel geweld worden geholpen in zorgcentra die met Belgisch geld werden gefinancierd.


Kleinschalige en duurzame landbouw
Bijna twee op de drie Congolezen leven in extreme armoede. Dat gaat dan over 57 miljoen mensen die moeten rondkomen met minder dan 1,2 euro per dag. Hun situatie wordt door de stijgende voedsel- en energieprijzen nog moeilijker. De Wereldbank schat dat de helft van de Congolese kinderen ondervoed is, en dat in een land dat perfect zou kunnen leven van de opbrengsten van de landbouw.

België wil daarom, zoals in het verleden, mee inzetten op de kwetsbare landbouwgezinnen. Die worden bijgestaan met een betere ziekteverzekering en ze krijgen advies en hulp op maat om hun bedrijven duurzamer, meer rendabel en ook milieuvriendelijk te maken. Voedselzekerheid is het sleutelwoord. België gaat die landbouwpijler in vijf provincies uitvoeren, voor het eerst ook in Zuid-Kivu.


Klimaatopwarming
Congo heeft na het Amazonewoud het grootste tropische woud ter wereld en is dus een enorme opslagplaats van koolstofdioxide. Daarom is de begeleiding van de boerenfamilies precies zo belangrijk, omdat zij vaak grote stukken bos afbranden voor nieuwe akkers. Maar ook enkele grote landbouwprojecten (zie boven, palmoliewinning in Kisangani) en plannen voor olie- en gaswinning de voorbije jaren moeten van nabij worden opgevolgd.

"Het beschermen van de wouden in Congo is niet alleen van cruciaal belang voor de lokale bevolking, maar ook voor ons", zegt minister Vandenbroucke. "Met onze inspanningen voor een duurzamere en efficiëntere landbouw pakken we de voedselonzekerheid aan en helpen we mee kostbare natuur te redden." De voorbije 10 jaar zijn naar schatting 50.000 kleine landbouwbedrijven overgestapt op een milieuvriendelijkere manier van werken. Dat deed hun rendement stijgen, soms tot 80 procent.

Burgers aan zet om goed bestuur af te dwingen
Hoewel opeenvolgende Belgische ministers al verschillende jaren in Congo zijn gaan pleiten voor "goed bestuur" en voor "basisdemocratie", heeft die mantra nog niet veel vruchten afgeworpen. De vorige presidentsverkiezingen waren op zijn minst omstreden, burgeractivisten hebben nog steeds weinig ruimte voor vrije meningsuiting, al gaat het intussen al de goede kant uit. Bovendien is straffeloosheid van (seksueel) geweld een blijvend kwaad en lijkt er niet direct een einde te komen aan de reeks corruptieschandalen.

België wil zich daarom de volgende jaren toespitsen op het middenveld. Burgerorganisaties krijgen steun om hun democratische rechten op te eisen en hun verschillende overheden ter verantwoording te kunnen roepen. Ook buurtinitiatieven waarin burgers, de overheid en de privésector zich verzamelen, krijgen steun en dat is nieuw. Verder gaat België een flexibel fonds oprichten dat mee de overheidsfinanciën in Congo gaat hervormen. En ons land wil ook zijn kennis overdragen om de verschillende beleidsniveaus beter op elkaar te laten afstemmen.

Het akkoord wordt maandag 19 december in Brussel ondertekend door minister Vandenbroucke en zijn Congolese ambtsgenoot, minister van Buitenlandse Zaken Christophe Lutundula Apala.

Koen Vidal brengt vandaag dit bericht in de krant De Standaard en stelt het voor als een 'scoop' (primeur).
Het nieuws is echter al van 21 april 2022 bekend en werd toen in een persbericht van 'Le Congo n'est pas à vendre' (CNPAV) gebracht.

Zijn smelterij: African Gold Refinery (Oeganda).
Zijn verblijfplaats: palmeiland Dubai.
Reikwijdte van zijn netwerk: ?

Wij zijn het daar bijna helemaal mee eens.

Op 9 juni 2022 hebben wij deze visie aangekaart.
Uitbuiting in Belgisch Congo - Enkele sprekende feiten uit onze CONGO-DATABANK

De 10 kandidaten zijn:
Piet Van Aken (1920-1984)
Tone Brulin (1926-2019)
Gaston Burssens (1896-1965)
Johanna Desideria Courtmans-Berchmans (1811-1890)
Lea Daan (1906-1995)
Gust Gils (1924-2002)
Nicole van Goethem (1941-2000)
Julian Key (1930-1999)
Hubert Lampo (1920-2006)
Maria Rosseels (1916-2005)

Maria Vlaar stuurt alvast een waarschuwing de wereld in: 'Biografieën die de interpretatie vermijden, stellen mij teleur. De feiten alléén volstaan niet, zoals je van ingrediënten alléén geen gerecht maakt.'
Daar kunnen we nog aan toevoegen dat een goede biografie ook de context en de tijdsgeest naar voor moet brengen. Het vervallen in anachronismen is een valkuil van formaat. Dat geldt met name voor de positie die de vrouw innam, het kolonialisme (Congo), de nazistische sympathieën in de aanloop naar en tijdens WO II, de beleving van mei 68. Niemand leeft buiten het cocon van zijn tijd.

Mocht het nog niet duidelijk zijn: Europa heeft vele vijanden. Als die gaan samenwerken wordt het uitzichtloos. Oekraïne is de spreekwoordelijke 'doos van Pandora'.

De VRT vond het niet nodig hierover te berichten in het Journaal van 19 uur.

Lees hieronder het Communiqué:
33rd OPEC and non-OPEC Ministerial MeetingNo 30/2022
Vienna, Austria
05 Oct 2022
The 45th Meeting of the Joint Ministerial Monitoring Committee (JMMC) and the 33rd OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting took place in person at the OPEC Secretariat in Vienna, Austria, on Wednesday, 5 October 2022.
In light of the uncertainty that surrounds the global economic and oil market outlooks, and the need to enhance the long-term guidance for the oil market, and in line with the successful approach of being proactive, and pre-emptive, which has been consistently adopted by OPEC and non-OPEC Participating Countries in the Declaration of Cooperation, the Participating Countries decided to:

Reaffirm the decision of the 10th OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting on 12 April 2020 and further endorsed in subsequent meetings, including the 19th OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting on 18 July 2021.

Extend the duration of the Declaration of Cooperation until 31 December 2023.

Adjust downward the overall production by 2 mb/d from the August 2022 required production levels, starting November 2022 for OPEC and non-OPEC Participating Countries as per the attached table.

Reconfirm the baseline adjustment approved at the 19th OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting.

Adjust the frequency of the monthly meetings to become every two months for the Joint Ministerial Monitoring Committee (JMMC).

Hold the OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting (ONOMM) every six months in accordance with the ordinary OPEC scheduled conference.

Grant the JMMC the authority to hold additional meetings, or to request an OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting at any time to address market developments if necessary.

Extend the compensation period to 31 March 2023. Compensation plans should be submitted in accordance with the statement of the 15th OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting.

Reiterate the critical importance of adhering to full conformity.

Hold the 34th OPEC and non-OPEC Ministerial Meeting on 4 December 2022.

Member Countries
The Organization of the Petroleum Exporting Countries (OPEC) was founded in Baghdad, Iraq, with the signing of an agreement in September 1960 by five countries namely Islamic Republic of Iran, Iraq, Kuwait, Saudi Arabia and Venezuela. They were to become the Founder Members of the Organization.

These countries were later joined by Qatar (1961), Indonesia (1962), Libya (1962), the United Arab Emirates (1967), Algeria (1969), Nigeria (1971), Ecuador (1973), Gabon (1975), Angola (2007), Equatorial Guinea (2017) and Congo (2018).

Ecuador suspended its membership in December 1992, rejoined OPEC in October 2007, but decided to withdraw its membership of OPEC effective 1 January 2020. Indonesia suspended its membership in January 2009, reactivated it again in January 2016, but decided to suspend its membership once more at the 171st Meeting of the OPEC Conference on 30 November 2016. Gabon terminated its membership in January 1995. However, it rejoined the Organization in July 2016. Qatar terminated its membership on 1 January 2019.

This means that, currently, the Organization has a total of 13 Member Countries.

The OPEC Statute distinguishes between the Founder Members and Full Members - those countries whose applications for membership have been accepted by the Conference.

The Statute stipulates that “any country with a substantial net export of crude petroleum, which has fundamentally similar interests to those of Member Countries, may become a Full Member of the Organization, if accepted by a majority of three-fourths of Full Members, including the concurring votes of all Founder Members.”

The Statute further provides for Associate Members which are those countries that do not qualify for full membership, but are nevertheless admitted under such special conditions as may be prescribed by the Conference.

OPEC+
A number of non-OPEC member countries also participate in the organisation's initiatives such as voluntary supply cuts in order to further bind policy objectives between OPEC and non-OPEC members. This loose grouping of countries, known as OPEC+, includes Azerbaijan, Bahrain, Brunei, Kazakhstan, Malaysia, Mexico, Oman, Philippines, Russia, Sudan and South Sudan.

Noot Lucas Tessens: In werkelijkheid gaat het over één tand van Lumumba. Die had de schimmige opruimer Gerard Soete bijgehouden toen hij het lichaam van Lumumba in zuur oploste. De moord op Lumumba kan niet losgekoppeld worden van de secessie van Katanga, waar de Société Générale via de Union Minière de lakens uitdeelde. Maar daarover spreekt de liberaal De Croo natuurlijk niet.

Monsieur le Premier ministre de la République démocratique du Congo,
Excellences,
Chers membres de la famille de Son Excellence Monsieur Patrice Emery Lumumba,
et de Messieurs Maurice Mpolo et Joseph Okito,

Mesdames et Messieurs,

Permettez-moi de vous souhaiter, à toutes et à tous, la bienvenue à cette cérémonie. Une cérémonie de la plus haute importance pour les proches de feu Patrice Emery Lumumba, qui reçoivent aujourd'hui enfin la dépouille de leur père et grand-père.

Une cérémonie de la plus haute importance aussi pour le peuple congolais, qui aujourd'hui enfin prend réception de la dépouille du 1er Premier ministre de son pays.

Enfin, une cérémonie de la plus haute importance pour les relations entre nos deux pays, la République démocratique du Congo et le Royaume de Belgique, et entre nos deux peuples. Deux pays et deux populations qui peuvent, finalement, tourner une page de leur Histoire et entamer un nouveau chapitre.

Enfin : ce mot est sur toutes les lèvres ce matin. Et par enfin nous entendons « trop tard ». En réalité, beaucoup trop tard.

Car, non, il n'est pas normal que la dépouille de l'un des Pères fondateurs de la nation congolaise ait été conservée six décennies durant par les Belges.

Il n'est pas normal que la dépouille de l'un des Pères fondateurs de la nation congolaise ait été conservée durant six décennies dans des circonstances obscures, jamais vraiment élucidées, mais qui à la lumière de ce qui est connu ne font pas notre fierté.

Eindelijk: dat is het woord dat vanochtend op ieders lippen ligt. En met eindelijk bedoelen we "te laat". Veel te laat, eigenlijk.

Want nee, het is niet normaal dat het stoffelijk overschot van een van de grondleggers van de Congolese natie zes decennia lang door Belgen werd bewaard.

Het is niet normaal dat het stoffelijk overschot van een van de grondleggers van de Congolese natie zes decennia lang werd bewaard onder duistere omstandigheden, die nooit echt zijn opgehelderd, maar waar we in het licht van wat nu bekend is, niet trots op zijn.

At last: this word is on everyone's lips this morning. And by at last we mean "too late". In fact, much too late.

Because, no, it is not normal that Belgians held onto the remains of one of the Founding Fathers of the Congolese nation for six decades.

It is not normal that, for six decades, the remains of one of the Founding Fathers of the Congolese nation were kept in obscure circumstances, which were never really elucidated, but which in light of what is known do not make us proud.

La dépouille de Patrice Emery Lumumba n’est entrée en possession des autorités judiciaires de notre pays qu’en 2016. Et il a fallu attendre longtemps avant que cette dépouille ne soit remise à qui de droit : c’est à dire sa famille et son peuple. Pour enfin entamer un ultime voyage vers sa juste destination, Kinshasa, fière capitale de la République démocratique du Congo.

Non, il n'est pas normal qu’en l'an 2000 seulement, près de quarante ans après les terribles événements du 17 janvier 1961, une commission d'enquête parlementaire en Belgique se soit finalement penchée sur les circonstances précises dans lesquelles Patrice Emery Lumumba a été assassiné et sur l'éventuelle implication morale de militaires, fonctionnaires et politiciens belges dans cette affaire.

Ces dernières semaines, nous nous sommes entretenus avec le président de cette commission d'enquête parlementaire. Et j'ai lu, personnellement, les conclusions de cette enquête. Pour le transfert de Patrice Emery Lumumba au Katanga, les autorités congolaises de l'époque ont reçu l’aide de diplomates, de fonctionnaires et de militaires belges. La commission d'enquête parlementaire a donc conclu que le gouvernement belge faisait manifestement peu de cas de l'intégrité physique de Patrice Lumumba et qu'après son assassinat, ce même gouvernement a délibérément répandu des mensonges sur les circonstances de son décès. Plusieurs ministres du gouvernement belge de l'époque portent, en conséquence, une responsabilité morale quant aux circonstances qui ont conduit à ce meurtre. C'est une vérité douloureuse et désagréable. Mais elle doit être dite.

Les ministres, diplomates, fonctionnaires ou militaires belges n'avaient peut-être pas l'intention de faire assassiner Patrice Lumumba, aucune preuve n’a été trouvée pour l’attester. Mais ils auraient dû percevoir que son transfert au Katanga mettrait sa vie en péril. Ils auraient dû prévenir, ils auraient dû refuser toute aide pour le transfert de Patrice Lumumba vers le lieu où il a été exécuté. Ils ont choisi de ne pas voir. Ils ont choisi de ne pas agir.

Un homme a été assassiné pour ses convictions politiques, ses propos, son idéal. Pour le démocrate qui je suis c'est indéfendable, pour le libéral que je suis c’est inacceptable. Et pour l’humain que je suis c’est odieux.

Je tiens aussi à rendre un hommage appuyé aux deux autres personnes exécutées en même temps que Patrice Emery Lumumba : Maurice Mpolo et Joseph Okito.

Cette responsabilité morale du gouvernement belge, nous l’avons reconnue et je la répète à nouveau en ce jour officiel d’adieu de la Belgique à Patrice Emery Lumumba. Je souhaiterais ici, en présence de sa famille, présenter à mon tour les excuses du gouvernement belge pour la manière dont il a pesé )à l’époque sur la décision de mettre fin aux jours du 1er Premier ministre du pays.

Il y a vingt ans, le ministre des Affaires étrangères Louis Michel avait exprimé ses profonds regrets à la famille et au peuple congolais.

Des profonds regrets, le Roi Philippe en a lui aussi formulés, il y a deux ans, dans une lettre adressée au Président congolais Félix Tshisekedi. Et il les a réitérés en personne lors de sa visite officielle au Congo il y a quelques jours. De profonds regrets qui avaient cette fois pour objet, de manière plus globale, les actes de violence et de cruauté commis à l'époque de l'État indépendant du Congo. De profonds regrets pour les souffrances et les humiliations infligées pendant la période coloniale.

Une lettre courageuse et généreuse, comme l'a également reconnu le Président Tshisekedi. Une lettre nécessaire aussi. Car pour envisager notre futur ensemble, nous devons qualifier sans ambiguïté les passages sombres de notre passé commun. Il le faut si nous voulons tourner une page et entamer un nouveau chapitre de notre Histoire. Les jeunes, congolais comme belges, y aspirent.

La période coloniale, comme toute époque de l’Histoire, est soumise à interprétation et réinterprétation. Néanmoins, déjà à l’époque de l’État indépendant du Congo, de nombreuses voix se sont élevées pour dénoncer les abus et les violences. Ces voix ne se sont plus jamais tues.

Le Roi des Belges s’est exprimé en ces termes il y a quelques jours à Kinshasa devant le peuple congolais : Bien que de nombreux Belges se soient sincèrement investis, aimant profondément le Congo et ses habitants, le régime colonial comme tel était basé sur l’exploitation et la domination.

Ce régime était celui d’une relation inégale, en soi injustifiable, marqué par le paternalisme, les discriminations et le racisme. Il a donné lieu à des exactions et des humiliations.

Bien sûr, tout n'était pas mauvais. Bien sûr, il y a eu de bonnes choses. Bien sûr, de nombreux Belges se sont investis dans les colonies avec de nobles intentions. Mais ils ont, souvent inconsciemment mais parfois aussi sciemment, participé à l'asservissement d'un peuple, à l'occupation d'un pays, à l'exploitation de ressources naturelles et à la spoliation d’œuvres d’art. Il est grand temps, maintenant de remettre enfin la dépouille du premier Premier ministre du Congo à sa famille et à son peuple, d’expliquer clairement ce qu'a été la période coloniale et de restituer ce qui a été dérobé. Je me réjouis donc de l’adoption prochaine par le Parlement d’une loi permettant la restitution du patrimoine culturel, comme le propose ce gouvernement. Et je considérerai avec grand intérêt les conclusions de la commission parlementaire spéciale chargée d'examiner le passé colonial de la Belgique. Je ne veux pas préjuger de ces conclusions aujourd'hui. Mais je les attends avec impatience.

Comme l'esclavage, le modèle colonial était un système pernicieux en soi. Il s’agissait bien d’un modèle et d’un système et il ternit honteusement l’histoire de notre pays. Il nous faudra l’admettre sans ambages ni détour si nous voulons vivre une relation sincère et vraie avec les pays que nous avons occupés. Le Congo, le Rwanda, le Burundi.

Le gouvernement belge dénonce sans équivoque la colonisation en tant que système de gouvernance et d’idéologie, tant au Congo qu’au Burundi, au Rwanda et ailleurs. Ce système a mené à de graves violations des droits humains, des discriminations en tous genres, et une perception des Africains par certains Belges totalement inadéquate.

La perception inappropriée que certains ont développé à l’époque vis-à-vis des Africainsa laissé des traces jusqu’à ce jour, et se manifeste par les actes de racisme qui sont encore observés dans de trop nombreuses circonstances de la vie en Belgique. Je condamne vivement ce racisme. Il est plus que temps d’y mettre un terme définitif. Comme toutes les formes de discrimination, le racisme est non seulement dommageable à celui qui en est l’objet, mais également à celui qui en est l’auteur. Une société inclusive est une société plus riche, où chacun peut contribuer positivement au vivre ensemble et être reconnu pour sa contribution.

La communauté d’origine africaine en Belgique apporte une richesse inégalable à notre pays. Cet apport est parfois bien connu grâce à des secteurs très visibles, comme le sport et la culture, mais notre reconnaissance va également à toutes les Congolaises et Congolais, Africaines et Africains, devenus Belges ou non, qui apportent au quotidien leur pierre à l’édifice dans tellement d’autres domaines, souvent sans bénéficier d’une quelconque visibilité, comme tout autre citoyen dans notre pays. Nous pensons aussi que les Belges actifs en RDC ont cette même approche.

Ces Belges, ces Congolais et ces Congolaises, contribuent toutes et tous à ce lien indéfinissable et si étroit entre nos deux pays. Un lien qui va au-delà de l’amitié, et qui s’inscrit dans une approche à long terme, tournée vers l’avenir. Je me réjouis de cette nouvelle dynamique qui nous permet de nous regarder avec un respect et une franchise renouvelés, au bénéfice commun de nos populations.

Monsieur le Premier ministre,
Mesdames et Messieurs,

Nous commémorons aujourd'hui le terrible assassinat de Patrice Emery Lumumba. Nous nous inclinons devant sa mémoire. Le poids historique de cet homme pour son pays et son continent. Sa contribution majeure à la renaissance panafricaine.

Malgré la solennité de l’événement dont nous honorons aujourd’hui la mémoire, c’est aussi avec un message empreint d’espoir et de confiance en l’avenir que je souhaite clôturer cette cérémonie. Les jeunesses belge et congolaise sont pleines de ressources, de talent, et sont ouvertes aux autres. Elles continueront à porter ce lien qui unit nos deux peuples, dans les moments difficiles comme dans les moments de réjouissance.

Notre engagement pour les années à venir vis-à-vis de la RDC reste guidé par la ferme volonté de soutenir le processus de stabilisation et de démocratisation du pays, et l’attachement profond aux principes demandés par la population congolaise, comme le respect de l’État de droit et des principes démocratiques, l’avancement des droits humains, en particulier des femmes et des enfants, et la bonne gouvernance.

Vandaag herdenken we de gruwelijke moord op Patrice Emery Lumumba. We buigen het hoofd te zijner nagedachtenis. Voor het historische gewicht van deze man voor zijn land en zijn continent. Voor zijn enorme bijdrage aan de pan-Afrikaanse wedergeboorte.

Ondanks het plechtige karakter van het eerbetoon dat we hier vandaag brengen, wil ik deze plechtigheid ook graag afsluiten met een boodschap van hoop en vertrouwen voor de toekomst. De Belgische en Congolese jeugd loopt over van ideeën en talent, staat open voor anderen en zal deze band tussen onze twee volkeren blijven uitdragen, zowel in moeilijke tijden als in momenten van vreugde.

Ons engagement ten aanzien van de DRC in de komende jaren blijft ingegeven door onze vastbeslotenheid om het stabilisatie- en democratiseringsproces van het land te ondersteunen, en door onze sterke verbondenheid met de beginselen die het Congelese volk vraagt, zoals de eerbiediging van de rechtsstaat en de democratische beginselen, de bevordering van de mensenrechten, in het bijzonder die van vrouwen en kinderen, en een goed bestuur.

Today, we commemorate the terrible assassination of Patrice Emery Lumumba. We bow before his memory. The historical weight of this man who meant so much for his country and his continent. His major contribution to the pan-African renaissance.

Despite the solemnity of today’s event, I wish to close this ceremony with a message of hope and confidence in the future. Belgian and Congolese young people are resourceful, talented, and open. They will continue to carry this bond that unites our two peoples, in difficult times as well as in moments of joy.

Our commitment to the DRC for the coming years remains guided by the firm will to support the country's stabilization and democratization process, and a deep attachment to the desires of the Congolese people, such as respect for the rule of law and democratic principles, the advancement of human rights, especially of women and children, and good governance.

Nous posons aujourd’hui un acte de commémoration. Mais ce lundi, nous posons aussi un acte de renouvellement fort, de partenariat, entre Belges et Congolais.

Puisse ce jour nous projeter dans un avenir commun radieux.

Vandaag herdenken we. Maar we stellen ook een daad van sterke vernieuwing, van partnerschap, tussen de Belgen en de Congolezen.

Moge deze dag het begin zijn van een mooie gemeenschappelijke toekomst.

Today is a day of commemoration. But this Monday will also be a day of strong renewal and of partnership, between the Belgian and Congolese people.

May this day project us into a bright common future.

Mijnheer de President,

Dames en heren,

Goedemiddag allemaal! Mbote!

Drie keer hebben we onze reis moeten uitstellen. Maar vandaag zijn we eindelijk hier bij jullie, en dat vervult ons met veel blijdschap. Het is het beste bewijs dat je nooit moet wanhopen.

Nzambe alalaka te.

De Koningin en ik zetten voor het eerst voet op Congolese bodem. Zeer hartelijk dank, mijnheer de President, voor uw uitnodiging.

We zijn zeer verheugd uw land te mogen ontdekken – en diep geraakt door uw warm onthaal.

Via u allen hier richt ik mij tot het hele Congolese volk.

Ik wil jullie de genegenheid en vriendschap overbrengen, die ik in België voor jullie voel.

Jullie, de vrouwen en mannen van dit land, zijn het hart van deze natie. Jullie waardigheid en moed in moeilijke tijden dwingen ons respect af.

Ik richt me ook in het bijzonder tot jullie, kinderen en jongeren, die de overgrote meerderheid van de bevolking van het land uitmaken. Met jullie enthousiasme en creativiteit, en gesterkt door de ervaring en wijsheid van de ouderen, zijn jullie de toekomst van het land.

De Congolese cultuur is rijk door haar verscheidenheid en haar eeuwenoude tradities. We vinden er de Congolese ziel in terug, die doordrongen is van de levenskracht die haar zo eigen is.

En dan is er uw natuurlijk erfgoed en zijn buitengewone biodiversiteit, gebed in de immense Congorivier. Ze zijn onontbeerlijk voor het behoud van het evenwicht van onze planeet.

Mijnheer de President,

62 jaar geleden sloegen onze beide landen een fundamentele bladzijde om in hun gemeenschappelijke geschiedenis. Sindsdien heeft uw land zijn rechtmatige, volwaardige plaats op het wereldtoneel ingenomen.

Vandaag wilt u een nieuw hoofdstuk in onze relaties schrijven en naar de toekomst kijken. U wordt hierin gesteund door de uitzonderlijke jeugd van het Congolese volk, dat maar al te graag zijn talenten ten nutte wil maken.

Laten we dit nieuwe hoofdstuk samen schrijven.

Zonder het verleden te vergeten, maar door ermee in het reine te komen. Zo kunnen we aan de nieuwe generatie een diepgaande en serene herinnering aan onze gemeenschappelijke geschiedenis doorgeven.

Hoewel veel Belgen destijds in Congo het beste van zichzelf hebben gegeven, oprecht van het land en zijn inwoners hielden, was het koloniale regime als zodanig gebaseerd op uitbuiting en overheersing.

Dit regime stoelde op een – op zich niet te rechtvaardigen – verhouding van ongelijkheid. Het was gekenmerkt door paternalisme, discriminatie en racisme.

En het gaf aanleiding tot wandaden en vernederingen.

Ter gelegenheid van mijn eerste reis naar Congo houd ik eraan, hier, ten overstaan van het Congolese volk en allen die er vandaag nog door lijden, opnieuw mijn diepste spijt uit te spreken voor die wonden uit het verleden.

Oprechte spijt, die ik al had betuigd in de brief die ik twee jaar geleden tot u heb gericht, mijnheer de President, voor de 60ste verjaardag van de onafhankelijkheid van Congo.

Mijnheer de President,

U en ik zijn te jong om het Congo van voor de onafhankelijkheid te hebben gekend.

Maar voor ons beiden laat de Belgische aanwezigheid in Congo van vóór 1960 ook een erfenis na die het land verankerd heeft in zijn huidige grenzen.

Het behoud van de territoriale integriteit van Congo is een grote zorg die wij met u delen.

Vóór de onafhankelijkheid al pleitte de toekomstige premier Lumumba voor het behoud van de eenheid van de Congolese natie. Vandaag de dag blijft de instabiliteit in het oosten van het land, waar al te vaak onmenselijk geweld en straffeloosheid heersen, een grote bron van ongerustheid voor ons allen. Deze situatie kan niet blijven duren. Het is de verantwoordelijkheid van ons allemaal om dit te verhelpen.

U kunt rekenen op België om, binnen de internationale instanties, elk initiatief te steunen dat gericht is op de stabiliteit en harmonieuze ontwikkeling van het Afrika van de Grote Meren. De geleidelijke hervatting van onze militaire samenwerking kadert in diezelfde logica.

Mijnheer de President,

Dames en heren,

Naast de betrekkingen van staat tot staat zijn er tussen onze twee volkeren, dankzij een bijzondere affiniteit, boeiende en diverse persoonlijke banden ontstaan. Vandaag helpen die ons om samen aan de toekomst te bouwen.

Ik ontmoet geregeld Belgen van Congolese afkomst die een aanzienlijke bijdrage leveren aan het sociale, economische en culturele leven van België.

We zijn ze daar dankbaar voor.

Ook uw soldaten vergeten we niet, die op verschillende slagvelden tijdens de twee wereldoorlogen naast de onze hebben gevochten. We hebben de plicht om hun opofferingen te blijven gedenken. Dat wilde ik vanmorgen benadrukken door de laatste Congolese veteraan van 40-45 te onderscheiden.

Op het gebied van gezondheid en onderwijs zetten onze twee landen hun voortdurende samenwerking tot vandaag nog voort.

De ontdekking van het ebolavirus is te danken aan een Congolees én een Belg, de dokters Muyembe en Piot.

Zoals de jongste top tussen de Europese Unie en de Afrikaanse Unie in februari ons eraan herinnerde, zijn wij, Europeanen en Afrikanen, geografisch nauw verbonden en onderling afhankelijk in de geglobaliseerde wereld van vandaag.

We hebben er dan ook alle belang bij om onze krachten te bundelen om samen onze vele gemeenschappelijke uitdagingen aan te gaan.

Dit vereist een groot gevoel van samenwerking, een volwaardig partnerschap op voet van gelijkheid en een creativiteit die tegen die taak opgewassen zijn.

De stem van de Congolezen en Afrikanen moet gehoord worden en er moet rekening mee worden gehouden bij het bespreken van alle grote hedendaagse vraagstukken.

Ik houd eraan, in dit verband, mijnheer de President, mijn waardering uit te spreken, zeker in deze moeilijke tijden voor uw land, voor uw inspanningen om Congo weer op de kaart van het continent te zetten, door de dialoog met uw buren te vernieuwen en door samen te zoeken naar globale oplossingen voor de problemen van de regio.

In 1970 al merkte Koning Boudewijn op dat ‘Congo in het hart van Afrika, België in het hart van Europa, hun problemen niet langer uitsluitend in nationale termen kunnen omschrijven’.

De toekomst van de volgende generaties, in Europa en Afrika, hangt grotendeels af van ons vermogen om, nu al, met doorzicht en overtuiging in die zin samen te werken.

De afgelopen decennia heeft de samenwerking tussen onze twee landen hoogten en laagten gekend. De afgelopen jaren had ze zelfs wat van haar bezieling verloren. Het was tijd om ze weer aan te zwengelen. Vandaag worden de fundamenten gelegd van een nieuw bilateraal partnerschap. Zo blijft Congo onze belangrijkste partner in Afrika.

Mijnheer de President,

Dames en heren,

De komende dagen hebben de Koningin en ik ook het geluk om naar Lubumbashi en Bukavu te reizen.

Zoals ook hier zullen we daar de kans krijgen om talrijke projecten te bezoeken, gedragen door vrouwen en mannen die actief zijn in het levendige maatschappelijk middenveld van dit land.

Zoveel Congolese mannen en vrouwen zetten zich voluit in, vaak anoniem, ten dienste van hun gemeenschap en de meest kwetsbaren daarin.

Vandaag brengen we hun hiervoor hulde.

Onze bewondering gaat ook in het bijzonder uit naar Dr. Denis Mukwege, Nobelprijs voor de Vrede en bekroond met de Internationale Koning Boudewijnprijs voor Ontwikkeling, voor het werk dat hij met moed en volharding blijft doen.

Met deze reis willen we benadrukken dat België alle initiatieven zal blijven steunen die bijdragen tot het welzijn van uw land en die de Congolese bevolking meer goed bestuur, welvaart, gezondheid, veiligheid en rechtvaardigheid bieden. Want dat is hoognodig. Ons engagement ten aanzien van de DRC blijft onveranderd: wij blijven de stabilisering en de democratisering van het land, alsook de naleving van de mensenrechten, krachtig ondersteunen.

Voor de Democratische Republiek Congo liggen enorm veel kansen, ze heeft zoveel troeven: een buitengewone biodiversiteit; uw oerbossen, die zo belangrijk zijn voor de opvang van CO2; de ontelbare mineralen die in overvloed aanwezig zijn in de Congolese ondergrond. Een uitgestrekt weefsel van rivieren, dat het grootste waterkrachtnetwerk ter wereld kan worden en zo de productie van schone energie voor de hele regio mogelijk maakt; Jullie energie en gedrevenheid, het werk van jullie allemaal, zullen al die troeven omzetten in een meerwaarde ten bate van Congo.

Met vertrouwen in de toekomst is dat mijn vurigste wens, voor u, mijnheer de President, en het hele Congolese volk.

Congo heeft het Afrikaanse continent en de hele wereld zoveel te bieden!

VIVA CONGO. BONINGA KATI NA BELGIQUE NA CONGO E WUMELA!

IISHI CONGO. URAFIKI KATI YA BELGIQUE NA CONGO UNADUMU.

CONGO NZINGA. KIMPANGI YA BELGIQUE NA CONGO NZINGA

BUTUMBI KUDI CONGO. BUTUMBI KU MALANDA PANKATSHI PA BELGIQUE

NE CONGO

Leve Congo, leve de Belgisch-Congolese vriendschap!

zie ook ons bericht van 28 oktober 2021

De geschiedenis van Congo is die van de concessies, van Leopold II tot vandaag.
Dat komt neer op een georganiseerde plundering van bodemrijkdommen.

Het schild werd in 1951 door A. Moeller de Laddersous geschonken aan het Congomuseum.

Generaal Baron Jacques de Dixmude leefde tussen 1856 en 1928.
Hij speelde een rol in de campagnes tegen de arabische slavendrijvers in Oost-Congo en tijdens WO I.
In 1929 verscheen een biografie over hem:



Het standbeeld kwam er in 1930.
In Rencheux (Vielsalm) bestaat een museum dat aan hem is gewijd.

De motieven van de bekladders zouden wel eens complexer kunnen zijn dan die van de Black Lives Matter beweging.

Kritiek Lucas Tessens: Over het (neo-)kolonialisme laat ze in Brussels Times optekenen: ‘aangezien natuurlijke bronnen in ontwikkelingslanden nog steeds worden ­geplunderd door multinationals, ten voordele van de consumenten in rijke landen.'
De prinses slaat hier de bal volledig mis en dat doet ze gewild. De plunderingen komen immers niet de consumenten ten goede maar de superrijken die die multinationals via het aandelenkapitaal controleren. Het is een constante in het discours van de upperclass om de verantwoordelijkheden door te schuiven naar de bevolking. Tous dans le bain !
Noch het kolonialisme, noch de hedendaagse uitbuiting zijn het werk van de bevolking maar van een kleine groep profiteurs, die de teugels van de staat en van de economie in handen heeft. In de ontwikkelingslanden houdt dat groepje een kliek corrupte leiders in het zadel. Maar dat is natuurlijk een denkpiste die de prinses niet kan volgen.

• Leopold I (°Coburg, 17901216 Laken, 18651210; 18310721-18651210) x 18160502 Prinses Charlotte Augusta van Wales (°Londen, 17970107 Claremont House (Esher, Surrey), 18171106) xbis 18320809 Louise Marie Thérèse Charlotte Isabelle d'Orléans (°Palermo, 18120403 Oostende, 18501011), kinderen: Louis-Philippe (1833-1834), Leopold II van België (1835-1909), Filips van België (1837-1905), Charlotte van België (1840-1927)
• Leopold II (18350409-19091217; 18651217-19091217) x 18530822 aartshertogin Maria, Hendrika van Oostenrijk (°Pest, 18360823 Spa, 19020919) kinderen: Louise (1858-1924) épouse en 1875 son cousin Philippe (1844-1921) prince de Saxe-Cobourg-Gotha, Léopold (1859-1869), Stéphanie (1864-1945), [Clémentine (1872-1955) épouse en 1910 Victor Napoléon Bonaparte (1862-1926) prince français] xbis 19091212 (kerkelijk) Blanche, Zélie, Joséphine Delacroix, baronne de Vaughan (°Boekarest, 18830513 Cambo-les-Bains, 19480212),
• Albert I (18750408-19340217; 19091223-19340217) x 19001002 Hertogin in Beieren Elisabeth, Gabriele, Valérie, Marie (°Possenhofen, 18760725 Laken, 19651123),
• Leopold III (19011103-19830925; 19340223-19510716 - abdicatie) x 19261104 Astrid (°Stockholm, 19051117 Küssnacht, 19350829) xbis 19410911 Lilian Baels (°London, 19161128 Brussel/Bruxelles, 20020617), kinderen: Alexander (1942-2009), Marie-Christine (1951), Marie-Esmeralda (1956)
• regent Karel (19031010-19830601; 19440920-19500720),
• Boudewijn (19300907-19930731; 19510717-19930731) x 19601215 Doña Fabiola Fernanda María-de-las-Victorias Antonia Adelaida de Mora y Aragón (19280611-20141205),
• Albert II (19340606-; 19930809-20130721 - abdicatie) x 19590702 Paola Margherita Giuseppina Maria Consiglia Ruffo di Calabria (Forte dei Marmi - Lucca, 19370911),
• Filip (19600415-; 20130721-) x 19991204 Mathilde Marie Christine Ghislaine gravin d'Udekem d'Acoz (°Ukkel, 19730120)

Dit is het resultaat van de exploitatie van een 'slapende' database die wij vanaf 2001 vulden. Het totaal aantal (niet enkel over Congo) klimt hierdoor naar 6.464 facts.
Voor Congo zijn er nu 1.179 feiten opgenomen, alle met één of meer bibliografische referenties bij elk feit. De focus is gericht op de koloniale periode 1885-1960.
MERS stockeert ook duizenden feiten over de Franse Revolutie en meer bepaald over de verkoop van de nationale goederen (biens nationaux) en over kloosters en abdijen.

Het lijvige rapport van de experts van de Congo­commissie is een teleurstelling, vindt Idesbald Goddeeris. Het lijkt wel alsof de auteurs ervan elkaars bijdrages niet gelezen hebben. Er staan ook heel wat slecht onderbouwde aanbevelingen in. (...)

De bespreking van Goddeeris is gebaseerd op de Franse versie van het rapport; de Nederlandstalige staat niet online, schrijft De Standaard. Dat laatste klopt niet. Het tweetalige rapport staat sinds 26 oktober 2021 op de website van de Kamer van Volksvertegenwoordigers.(Kamer, DOC 55 1462/003)

zie onze bespreking van 28 oktober

Hieronder vindt u het integrale verslag (DOC 55 1462/003).
De expertengroep bestond uit volgende leden: Zana Etambala, Gillian Mathys, Elikia Mbokolo, Anne Wetsi Mpoma, Mgr. Jean-Louis Nahimana, Pierre-Luc Plasman, Valérie Rosoux, Martien Schotsmans, Laure Uwase en Sarah Van Beurden. Een opmerkelijke vaststelling uit de inleiding van het verslag: "De meeste experten kenden elkaar niet voordat de groep werd opgericht." Dat geeft toch te denken en het is een abnormaliteit.
De belangrijkste en tevens de zwaarste zin van het rapport vindt men in de 'Aanbevelingen', nl. "De erkenning van de kolonisatie als zijnde een misdaad. In dat geval moet ook in herstelbetalingen worden voorzien." (p. 678) Juridisch vergt zoiets een harde onderbouwing. Ook aangaande de definitie van 'kolonisatie' stellen er zich problemen. Wordt de kolonisatie geïnterpreteerd als 'een daad van gewelddadige bezetting van een grondgebied' en volgt daaruit dan dat ook het kolonialisme 'as such', én in al zijn facetten, een misdaad is ? Een heikele kwestie. Wanneer men deze stelling aanvaardt en men beschouwt het kolonialisme als een uitwas van het kapitalisme of van de burgerlijke maatschappij, dan veroordeelt men impliciet ook het kapitalisme als misdadig. En laat nu juist dàt de stelling zijn van Ernest Mandel:

Het tweede luik van de aanbeveling heeft het over de herstelbetalingen. Want wie A zegt, moet B zeggen. Hier luidt onze vraag: 'Wie moet die herstelbetalingen ophoesten?' De Belgische staat en dus per definitie de belastingbetaler? Of moeten de betalingen komen van de nakomelingen van de beneficiënten van het gewin ?
Het is wellicht aangewezen de belangrijke actoren op een rij te zetten.
Tijdens de koloniale periode (dus vanaf 1908) werd de wetgevende bevoegdheid over Belgisch Congo uitgeoefend door de Belgische uitvoerende macht, bij monde van de minister van koloniën. Vanuit democratisch oogpunt is dat nonsens.
De Force Publique, een mix van militaire en politionele macht, onderhield de bezetting en monopoliseerde het repressieve geweld.
De religie, belichaamd door de talrijke missies, zorgde - wegens haar vermeend direct contact met de godheid- voor angst maar ook voor relatieve rust en primair onderwijs.
Van de administratie en het justitie-apparaat werd verwacht dat ze orde deden heersen.
Tenslotte waren er de economische actoren, de koloniale vennootschappen, die rekenden op de steun van alle andere actoren om hun finaliteit - winstmaximalisatie - te bereiken.
De bevolking van Belgisch Congo moeten we beschouwen als een onmondige en dienende massa die instrumenteel was voor de belangen van de kolonisator, in welke gedaante die zich ook presenteerde. Die 'zwarten' of 'negers', zoals men hen toen zonder complexen noemde, vertonen op alle vlakken gelijkenissen met het onmondige Belgische proletariaat dat een jarenlange strijd voerde voor algemeen stemrecht. Zowel aan de enen als aan de anderen werd elke vorm van inspraak of medezeggenschap ontzegd.
Welnu, ik ben ervan overtuigd dat de Belgische bevolking niet wenst op te draaien voor herstelbetalingen waar geen schuld tegenover staat. In die optiek wordt het belangrijk de schuldigen van de misdaad van de kolonisatie op te sporen, aan te duiden en te straffen. Wie enige voeling heeft met de burgerlijke maatschappij en haar machtsbastions weet dat het zover nooit zal komen. Wat wel als een paal boven water staat: de conclusies van het expertenrapport zullen anders gelezen worden aan de ene en aan de andere kant van de taalgrens. In Matonge, Kinshasa of Lubumbashi zal dan nog een andere lezing gebeuren. Of de modale noodlijdende Congolees er beter van wordt, is een retorische vraag. Niet dus.

Kritiek Lucas Tessens:
1) De Leopoldistische periode wordt overmatig belicht, ten koste van de daaropvolgende periodes. Zo ontstaat een risico van scheeftrekking in de beeldvorming van het kolonialisme.
2) Het rapport is een opeenstapeling van gerecycleerde teksten.
3) De (beoogde?) multidisciplinaire insteek komt niet tot zijn recht.
4) De koloniale economie wordt afgehaspeld op nauwelijks 23 pagina's: 'Arbeid en kapitaal: enkele aspecten van de koloniale economie.' (Gillian Mathys). Dat is ruim onvoldoende omdat het kolonialisme in essentie een economische en kapitalistische aangelegenheid is. De echte belangengroepen en 'key persons' blijven buiten schot.
5) Het rapport werd in overgrote mate geschreven door Gillian Mathys - en daarvoor alle lof - en er is dus een onevenwicht in de geleverde inspanningen van het team.
6) De problematiek van de concessies wordt nauwelijks in kaart gebracht. Overigens is kaartmateriaal grotendeels afwezig.
7) De bibliografische referenties vertonen gaten. Dat is onvermijdelijk maar een aantal belangrijke werken (van Marchal - alias Delathuy) ontbreken gewoonweg.
8) De methodologische paragraaf is ondermaats. Hier hadden we inzicht verwacht in de taakverdeling binnen de expertengroep. Ook komt het woord 'eindredactie' niet voor in de tekst.
9) De experten excuseren zich meermaals voor lacunes in het rapport, zogenaamd te wijten aan de Corona-crisis. Dat is een mager excuus in een digitale wereld en bijgevolg ongeloofwaardig.
10) Dat de rol van het onderwijs en van de katholieke kerk haast onbelicht bleef legt een zware hypotheek op het rapport. Van pagina 16 citeren we: "Helaas is omwille van tijdsgebrek en door de vrij beperkte reacties van de Belgische universiteiten geen diepgaande analyse van de plaats van het Belgische koloniale verleden in het hoger onderwijs opgenomen in dit rapport." Is dat een eufemisme om te zeggen dat de Belgische universiteiten het rapport hebben geboycot?

afmetingen (HxB):77 x 66 mm
Kleuren: koper, donkerblauw, zwart
Gemerkt: Drago
Drago rubber houder inbegrepen.

•

Verschenen bij De Gruyter
About this book
In Colonial Impotence, Benoît Henriet studies the violent contradictions of colonial rule from the standpoint of the Leverville concession, Belgian Congo’s largest palm oil exploitation. Leverville was imagined as a benevolent tropical utopia, whose Congolese workers would be "civilized" through a paternalist machinery. However, the concession was marred by inefficiency, endemic corruption and intrinsic brutality. Colonial agents in the field could be seen as impotent, for they were both unable and unwilling to perform as expected. This book offers a new take on the joint experience of colonialism and capitalism in Southwest Congo, and sheds light on their impact on local environments, bodies, societies and cosmogonies.

Author information
Benoît Henriet, Vrije Universiteit Brussel, Belgium.

Reviews
"This is a major contribution to the historiography of colonial central Africa and the growing literature on the concessionary model used in many different colonial contexts." – Jeremy Rich, Professor of History, Marywood University

"This compelling book unveils the importance of hubris and self-deception in the deployment of colonial capitalism.　Henriet recreates Leverville as a capitalistic site and a matrix of emotions and affects, of virtuous excesses and moral failures. His concept of 'impotence,' broadly conceptualized as a sexual, social, political, and economic formation, is an important addition to our knowledge of relations of power in the colony." – Florence Bernault, Centre d'histoire, Sciences Po (Paris)

Chronologie des principaux événements historiques de la R.D.C.
Chronologie des principaux événements historiques de la R.D.C.

A. Les Royaumes (du 5è au 18è siècle)

Avant l’arrivée des Européens, la Région est occupée par des populations d’origine bantoue et des Pygmées.
Les bantous sont organisés en royaumes dont les principaux sont : le royaume Kongo (15è siècle), le Royaume Luba 15ème siècle, le royaume Lunda (16è siècle), Kazembe (18è), les royaumes Kuba, Yaka, Teke, et des chefferies indépendantes chez les Mangbetu, Azandé, Mongo…

B. Les Explorations (19è siècle)

Plusieurs siècles après la découverte de l'embouchure du Fleuve Congo en 1482 par Diego Cao, le 19è siècle a permis à d'autres explorateurs de révéler au monde extérieur certaines potentialités du bassin du Congo.
Il s'agit de l'Anglais Tuckey qui remonta en 1816 le fleuve Congo jusqu'aux chutes de Yelala et inaugura ainsi la période des explorations scientifiques du 19è siècle en Afrique Centrale. Ce fut ensuite le tour du journaliste et voyageur Anglo-américain Henry Morton Stanley qui retrouva à Ujiji sur la rive du Lac Tanganyika en Tanzanie, le missionnaire et voyageur Ecossais David Livingstone le 27 octobre 1871.
C'est ainsi que, attiré par les potentialités du Congo, le Roi des Belges Léopold II créa en octobre 1882, l'Association Internationale du Congo (AIC), avec laquelle il va lancer plusieurs expéditions d’exploration et finalement créer l’Etat Indépendant du Congo (EIC) ; qui fût consacré lors de la Conférence de Berlin, organisée en 1885, en tant que propriété personnelle du Roi Léopold II.

C. Période Coloniale (de 1908 au 29 juin 1960)

La période de la colonisation débute en 1908, avec l'annexion de l'EIC, à la Belgique, qui devient le Congo Belge, période qui dura jusqu’au 30 juin 1960.
La fin de la domination belge au Congo a été précipitée par plusieurs événements externes et internes, comme la participation des soldats de la Force publique aux conflits mondiaux de 14-18 et 40-45, l’alphabétisation de la population et l’avènement d’une classe moyenne congolaise, la création de nombreux partis politiques en 1958. Ensuite, l’éclatement de troubles et émeutes à caractère revendicatif en 1959,...), sans compter à l’extérieur l’influence de la Conférence panafricaine d'Accra en 1958, le discours de Brazzaville du Général de Gaulle, ...).
Sur le plan économique, la colonie a connu un essor certain, (création de plusieurs sociétés tant étatiques que privées dans les domaines du transport, de l'agriculture et des mines), période marquée aussi, par une crise de chômage à la veille de l’indépendance.
Sur le plan socioculturel, deux faits marquants méritent d'être signalés : la création en 1954 de l'Université Lovanium de Léopoldville, l'actuelle Université de Kinshasa, la première du Congo et de l'Afrique Centrale, ainsi que celle de l'Université Officielle du Congo à Elisabethville, l'actuelle Université de Lubumbashi.
Sur le plan religieux, les églises chrétiennes traditionnelles, à savoir l'Eglise Catholique et l'Eglise Protestante, rivalisent d'ardeur pour leur implantation maximale sur l'ensemble du Congo Belge.
Un autre événement mérite d'être signalé. Il s'agit de la naissance le 06 avril 1921 à Nkamba dans la Province du Bas-Congo du mouvement religieux de Simon Kimbangu, devenu en 1959 l'Eglise du Christ sur la Terre par le Prophète Simon Kimbangu (EJCSK).

D. Période Postcoloniale (du 30 juin 1960 à nos jours)

Cette période qui s'ouvre avec l'indépendance du Congo en 1960 se subdivise en trois sous-périodes :
• La Première République (de 1960 à 1965)

• La Deuxième République (de 1965 à 1997)

• La Troisième République (de 1997 à nos jours)

1. La Première République

L'indépendance du Congo a été obtenue le 30 juin 1960, après quatre années d'effervescence nationaliste. Le Congo belge accède à l'indépendance sous le nom de République du Congo, dite "Congo Kinshasa". Joseph Kasa-Vubu est le Premier Président de la République et Patrice Emery Lumumba le premier Premier Ministre.
Quelques temps après la proclamation de l'indépendance,le 30 juin 1960, le Katanga avec Moïse Tshombe fait sécession. Entre 1961 et 1965, plusieurs troubles éclatent, marqués notamment par l'assassinat de Patrice Emery Lumumba en 1961, l'intervention des Casques bleus de l'ONU (1961-1963), qui réduisent la sécession du Katanga, et celle des parachutistes belges (1964), pour mâter une rébellion d'obédience Lumumbiste.

2. La Deuxième République

Quelques dates méritent d'être retenues au cours de cette longue période de 32 ans.
Le 24 novembre 1965 : Accession de Mobutu Sese Seko à la Présidence de la République, à la suite d'un coup d'Etat.

En 1970: L'autoritarisme se renforce, avec l'instauration d'un régime de parti unique (Mouvement Populaire de la Révolution, M.P.R.).

En 1971 : La République du Congo prend le nom de Zaïre. De 1977 à 1978 : Mobutu fait appel à la France et au Maroc pour contenir de nouvelles rébellions (Kolwezi).

A partir de 1990 : Confronté à une opposition croissante et farouche, Mobutu est acculé à certaines concessions (ouverture au multipartisme, mise en place d'un pouvoir de transition) mais refuse la démocratisation complète des institutions.

En 1994 : La crise politique se double du problème de l'afflux massif des réfugiés rwandais.

3. La Troisième République

Cette période commence avec la fin de la guerre de Libération menée par Mzee Laurent Désiré KABILA.
En 1997: Les troupes rebelles, progressant d'Est à l'Ouest, prennent le contrôle du pays et contraignent Mobutu à abandonner le pouvoir.

Le 17 mai 1997: Laurent Désiré Kabila prend le pouvoir et rebaptise le Zaïre en République Démocratique du Congo.

Le 02 août 1998 : Début de l'agression de la République Démocratique du Congo par le Rwanda, l'Ouganda et le Burundi.

Le 16 janvier 2001 : Assassinat de Laurent Désiré Kabila.

Le 26 janvier 2001 : Avènement à la Magistrature Suprême de Joseph Kabila Kabange, qui devient Président de la République démocratique du Congo.

Le 02 avril 2003 : Adoption de l’Acte Final du Dialogue Inter-Congolais (DIC). Le Dialogue Inter-Congolais est une rencontre des protagonistes de la crise politique consécutive à la guerre qui a déchiré la RDC depuis 1998. Il constitue la matérialisation d’un des points clés de l’Accord de cessez-le -feu conclu à Lusaka, en Zambie, les 10 et 11 juillet 1999 entre les gouvernements de la RDC, de l’Ouganda et du Rwanda, et signé en août de la même année par les groupes des rebelles congolais soutenus par ces deux derniers pays.

En adoptant l’Acte Final, les parties au DIC acceptent comme exécutoires les instruments énumérés ci-dessous, convenus à l’issue des négociations politiques et devant régir la transition en RDC.

Il s’agit :
a) des trente-six résolutions sur le Programme d'action du gouvernement, dûment adoptées par la plénière du DIC;
b) de l’Accord Global et Inclusif sur la transition en RDC ainsi que du mémorandum additionnel sur l’armée et la sécurité, signés respectivement le 17 décembre 2002 et le 06 mars 2003 à Pretoria et endossés à Sun City le 1er avril 2003;
c) de la Constitution de la transition adoptée à Sun City en République Sud-africaine le 1er avril 2003.
Le 04 avril 2003 : Promulgation de la Constitution de la Transition par le Président Joseph Kabila.
Le 07 avril 2003 : Prestation de serment de Joseph Kabila, en qualité de Président de la République Démocratique du Congo pour la période de la transition.
Le 18 décembre 2005 : Référendum sur la nouvelle Constitution. Taux de participation: 84,31%.
Le 18 février 2006 : Promulgation de la Constitution de la 3ième République.
Le 31 juillet 2006 : premier tour des premières élections présidentielle et législative par suffrage universel.
Le 29 octobre 2006 : deuxième tour des élections présidentielle par chiffrage universelle.
Le 15 novembre 2006 : La Commission électorale indépendante proclame l'élection Joseph Kabila Kabange à la majorité absolue comme premier président de la 3ième République.
Le 06 décembre 2006 : prestation de serment du Président Joseph Kabila Kabange.
Le 29 octobre 2006 : installation du Parlement.
Le 29 octobre 2006 : installation du Sénat.
Le 29 octobre 2006 : installation de la Chambre Basse.
4. L’élection de Félix-Antoine Tshisekedi Tshilombo

A l’issue des élections présidentielles et législatives du 30 décembre 2018, Félix-Antoine Tshisekedi Tshilombo, fils de l’Ancien Premier ministre de la Transition et président de l’UDPS (Union pour la démocratie et le Progrès social), Etienne Tshisekedi wa Mulumba, est élu et devient le 5ème président de la République démocratique du Congo.

Cette élection marque pour la première fois dans l’histoire de la République démocratique du Congo, l’avènement pacifique d’un nouveau chef de l’Etat à la tête du pays.

(consulté 20210904)

Dans République démocratique du Congo24 juin 2021AFP1574 Vues
RDC: expiration des contrats pétroliers d’un milliardaire israélien

Des organisations anti-corruption congolaises et internationales ont salué mercredi l’expiration des permis de recherche accordés au milliardaire israélien Dan Gertler en 2010 sur deux blocs pétroliers de l’est de la République démocratique du Congo. Le collectif anti-corruption « Le Congo n’est pas à vendre (CNPAV) » note avec « satisfaction l’expiration des permis de recherche pour les blocs 1 et 2 du Graben Albertine, qui avaient été octroyés en 2011 de manière opaque à des sociétés affiliées à Dan Gertler ».

Dans une lettre du 16 juin dont l’AFP a pu vérifier l’authenticité, le ministère des Hydrocarbures a informé l’empire Dan Gertler de sa décision mettant fin au contrat de partage de production entre la RDC et l’association Caprilcat Ltd ainsi que Foxwhelp Ltd sur les deux blocs pétroliers.

De droit congolais, ces deux sociétés sont affiliées à Dan Gertler.

Le ministère a également enjoint aux deux entreprises de transmettre au gouvernement tous les résultats d’exploration réalisée sur les deux blocs pétroliers.

En réponse, l’avocat de M. Gertler a mis en cause cette décision, évoquant une décision de la justice (Conseil d’état) l’autorisant à poursuivre ses activités.

Me Guillaume Muyembe a estimé dans une lettre du 18 juin, consultée par l’AFP, que la décision du ministre « porte un grave et grand préjudice » à M. Gertler, se réservant « toute la latitude de saisir le juge arbitral pour que justice lui soit rendue ».

Ce contrat de partage de production entre la RDC et le milliardaire remonte à mai 2010, sous le régime de l’ex-président Joseph Kabila, proche l’homme d’affaires israélien.

En cas d’éventuelle redistribution desdits blocs pétroliers, « Le Congo n’est pas à vendre » a invité le gouvernement au strict respect de la loi qui exige un appel d’offre transparent « en vue d’éviter de commettre les mêmes erreurs que le régime précédent ».

Le collectif accuse M. Gertler de bénéficier d’autres actifs importants, notamment dans le secteur minier de la RDC.

Dans un rapport publié le 13 mai, le CNPAV avait estimé à près de 4 milliards de dollars de perte enregistrée par la RDC, à cause des contrats miniers et pétroliers douteux conclus avec M. Gertler.

artikels dd. 20210623 en 200210714.

De Bijzondere Kamercommissie Congo/Koloniaal Verleden wil de historische waarheid achterhalen en verzoening brengen met de voormalige kolonies en de Afro-Belgische diaspora. Maar het proces loopt vertraging op. Voorzitter Wouter De Vriendt (Groen) legt uit waarom.

In Kobalt blues richt journalist Erik Bruyland zich op de postkoloniale geschiedenis van zijn geboorteland Congo. De vervlogen dagen van de Belgische kolonisator verglijden er in taferelen van slavenarbeid in de mijnen van Katanga. Hij stelt dan ook de cruciale vraag: 'Waarom is een land dat zo rijk is, toch zo arm?'

Via doorgedreven onderzoeksjournalistiek beschrijft Bruyland hoe opportunisten en speculanten als aasgieren op de Congolese bodemrijkdommen duiken. Hij ontrafelt de financiële en economische carrousels en de geopolitieke combines die leiden tot de tragedie van Kobalt blues: het blauwe goud vloeit weg naar offshorebedrijven, het zwarte zweet gutst weg voor niets. En dat om onze honger naar smartphones en accu's te stillen.

Een messcherpe analyse van de economische en politieke ondermijning van Congo, waarin - als in een spiegel - altijd weer de rol en verantwoordelijkheid van de voormalige Belgische kolonisator opdoemt.

verschenen bij Davidsfonds, 176 pp., 22,50 EUR
Besproken in De Standaard der Letteren, 22/5/2021.

Twan Huys onderzoekt wat er schuil gaat achter de handel in grondstoffen.

De particuliere mijnbouw in Kolwezi en omstreken wordt bedreven door kinderen en vrouwen en is illegaal.
Blijkbaar koopt het Zwitserse Glencore (HQ in Zug) via stromannen de kobaltproductie van de kinderen.

Kobalt is een onmisbare grondstof in de aanmaak van oplaadbare batterijen.

Glencore slaat een bijzonder mal figuur door geen interview toe te staan.

De Kabila-clan wordt even vernoemd maar die piste wordt niet uitgediept.

Dokter Mukwege - Nobelprijs voor de Vrede 2018 - wijdt de oorlog in Oost-Congo aan de grondstoffenbelangen die in het geding zijn.

Wikipedia wijdt een uitgebreid artikel aan Dan Gertler

klik en bekijk de foto's

Jacques Vanderlinden (1932-2021)

Le Professeur Jacques Vanderlinden est décédé le 22 janvier 2021. Né à Boma (Congo) le 9 juillet 1932, il sort diplômé de la Faculté de droit en 1956. Il est agrégé de l’enseignement supérieur en histoire du droit et en droit comparé en 1967.

Successeur de John Gilissen dans la chaire d’histoire du droit et des institutions, il a contribué à la formation générale et à la formation critique de plusieurs génération d’étudiants en droit. En 1991, il prend la direction d’un nouveau Centre de recherche créé au sein de la Faculté de droit, le Centre de droit comparé et d’histoire du droit, devenu depuis les années 2000 le Centre d’histoire du droit et d’anthropologie juridique.

Ses activités de chercheur l’ont conduit à approfondir l’étude des sources du droit, de la common law et des droits africains. Son installation comme professeur au Canada, à l’Université de Moncton, au cours des années 90, l’ont conduit enfin à explorer l’histoire et le droit de l’Acadie française. Jacques Vanderlinden s’est imposé comme un spécialiste du droit comparé et des pluralismes juridiques.

Investi au sein de la Faculté de droit et au sein de l’Université, il a également été invité à partager ses enseignements et ses recherches dans de nombreuses universités étrangères : dans les universités de Paris XII, Boston, Caroline du Sud, Abidjan, Paris I, Bordeaux, Kigali, Edinbourgh, Addis Abbeba, Kinshasa ou encore la School of Oriental and African Studies de Londres.

Chercheur de notoriété internationale, il s’est investi dans ou à la tête de différentes institutions et associations scientifiques : l’Association internationale de Droit africain, la Société Jean Bodin pour l’Histoire comparative des institutions, l’Académie royale des Sciences d’Outre-Mer de Belgique, l’Académie internationale de droit comparé ou encore l’Accademia nazionale dei Lincei.

Professeur ordinaire depuis 1972, Jacques Vanderlinden avait été doyen de la Faculté de droit de 1979 à 1984.

Voir aussi:

Vanaf 3 oktober 2020 tot 28 maart 2021 kan je terecht in het MAS voor een spraakmakende tentoonstelling ‘100 x Congo’. Honderd jaar geleden werd de stad Antwerpen eigenaar van een Congolese collectie. De expo zet 100 blikvangers centraal en nodigt je uit mee na te denken over de beeldvorming van Afrika en over het verleden, het heden en de toekomst van de Congolese collectie.

Concessions, Violence, and Indirect Rule: Evidence from the Congo Free State
Sara Lowes & Eduardo Montero
Twitter
LinkedIn
Email
WORKING PAPER 27893
DOI 10.3386/w27893
ISSUE DATE October 2020
All colonial powers granted concessions to private companies to extract natural resources during the colonial era. Within Africa, these concessions were characterized by indirect rule and violence. We use the arbitrarily defined borders of rubber concessions granted in the north of the Congo Free State to examine the causal effects of this form of economic organization on development. We find that historical exposure to the concessions causes significantly worse education, wealth, and health outcomes. To examine mechanisms, we collect survey and experimental data from individuals near a former concession boundary. We find that village chiefs inside the former concessions provide fewer public goods, are less likely to be elected, and are more likely to be hereditary. However, individuals within the concessions are more trusting, more cohesive, and more supportive of sharing income. The results are relevant for the many places that were designated as concessions to private companies during the colonial era.

src= https://www.nber.org/papers/w27893 (20210523)

Naar onze mening slaat Grunberg de bal mis wanneer hij zegt dat België - dus de Belgen zonder onderscheid - moeten opdraaien voor herstelbetalingen aan Congo.
Dan gaat hij voorbij aan de werkelijke beneficiënten van de uitbuiting in Congo. Die zullen dat graag horen.
En dan nog iets: zolang de Westerse regeringen dictatoriale regimes in Afrika (en elders) blijven steunen, is het dweilen met de kraan open.

‘Bij de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo houd ik eraan u, en het Congolese volk, mijn hartelijkste gelukwensen aan te bieden.’

‘Deze verjaardag is een uitstekende gelegenheid om onze vriendschappelijke banden te herbevestigen. Wij verheugen ons over de intense samenwerking tussen onze beide landen in verschillende domeinen, en in het bijzonder op het medische vlak. Vandaag vergt de pandemie al onze aandacht bovenop alle andere uitdagingen. Het bevoorrechte partnership tussen België en Congo is een sterke troef om daar het hoofd aan te bieden. Ter gelegenheid van uw nationale feestdag wil ik ons engagement in dit partnerschap bevestigen.’

‘Om onze banden te versterken en de vriendschap tussen onze landen te verdiepen, moeten we in alle openheid en sereniteit met elkaar kunnen spreken over onze lange gezamenlijke geschiedenis. ‘

‘Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden. Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving. Ik zal blijven strijden tegen alle vormen van racisme. Ik moedig de reflectie aan die in ons parlement wordt aangevat om definitief met het verleden in het reine te komen.’

‘We moeten naar de toekomst kijken in een geest van samenwerking en wederzijds respect om de mondiale uitdagingen aan te pakken. De strijd voor de menselijke waardigheid en voor een duurzame ontwikkeling vraagt dat we onze krachten bundelen. Deze ambitie koester ik voor onze beide landen en beide continenten, Afrika en Europa.’

Door de huidige omstandigheden kan ik helaas niet naar uw mooie land reizen, dat ik graag beter zou leren kennen. Ik hoop dat ik daar spoedig de gelegenheid toe krijg’.

1899: Bericht van Leopold II aan zijn agenten in Congo Vrijstaat: 'Tegen het eind van de maand wil ik een levering van 15000 kg ivoor in Boma. Stop. Hoe jullie het klaarspelen interesseert mij niet. Stop.'
2019: Bericht van een kleding-multinational aan een textielfabriek in Bangladesh: 'Bevestigen bestelling van 39.000 jurken type Hazard à 6.95 US$ per stuk. Stop. Levering Chittagong FOB 31 maart. Stop. Etiketering door onze diensten. Stop. Facturatie aan XYX, Yaren, Nauru.'

Leopold II was weliswaar een hoofdrolspeler maar geen uitzondering.
Wij pleiten voor het behoud van de standbeelden als aanknopingspunt voor een debat over uitbuiting, en kolonialisme in het bijzonder. Dan komen ook de koloniale trusts in het vizier.
Van daaruit kunnen we dan komen tot een aanpassing van ons buitenlands beleid, en Afrika en Congo in het bijzonder. Want in feite is het kolonialisme nooit gestopt, het heeft een andere gedaante aangenomen.

Het protest onderbouwen met een historische context en daarin de rol van de kapitalistische koloniale bedrijven plaatsen is blijkbaar teveel gevraagd.
Simplisme is de grootste vijand van eerlijke geschiedschrijving.

De Belgische overheid charterde het vliegtuig.

PAR DESKECO - 02 MAR 2020, DANS ACTUALITÉS
C’est par un communiqué de presse que le ministère du Portefeuille a réagi par rapport au dossier SOKIMO-AJN Resources Inc. qui defraie la chronique depuis quelques semaines.

"Il s'observe depuis quelques temps, une agitation injustifiée dans certains milieux, les réseaux sociaux et les journaux autour de simples déclarations d'intention entre la Société Minière de Kilo Moto" SOKIMO " une société commerciale, libre de réfléchir sur tout modèle économique pouvant assurer sa survie et son développement à travers un accès aux dividendes d'une part, et AJN Société listée en bourse au Canada, d'autre part", écrit le directeur de cabinet du ministère du Portefeuille, Kabasele Bakenza, dans son communiqué de presse daté du 2 mars 2020.

Selon le ministère du Portefeuille, au stade actuel, "il n'y a aucun engagement définitif, si ce n'est qu'une déclaration d'intentions entre les deux parties qui exigerait, pour sa concrétisation toute une procédure suivante : l'approbation de la transaction par le Conseil d'administration d'abord ensuite l'entérinement par l'assemblée générale et enfin le quitus du gouvernement représenté par le ministère du Portefeuille".

Par ailleurs, le directeur de cabinet rassure que le ministre, Kuete Nyimi Bemuna, veille au grain pour le "respect de procédures légales en matière de gestion des entreprises du Portefeuille de l'Etat".

A la suite de l'annonce le 18 janvier 2020 par AJN Resources Inc. de la signature du protocole d’accord avec la SOKIMO pour la conversion de ses droits en participation directe, il y a eu plusieurs réactions.

D'abord, les deux coassociés de la SOKIMO à Kibali Gold Mines, Barrick Gold Corporation et Anglo Gold Ashanti, ont fait des communiqués pour protester contre cette transaction.

Ensuite, les ONG notamment "Le Congo n'est pas à vendre" et la COGEP (Coalition pour la Gouvernance des Entreprises Publiques du secteur extractif) ont unanimement interpellé le président de la République et le Premier ministre pour l'annulation de ce protocole d'accord entre la SOKIMO et AJN Resources Inc.

Cependant, les dirigeants de la SOKIMO n'ont jamais réagi par rapport à ce dossier de cession des permis à AJN Resources Inc.

Amédée Mwarabu

vient de paraître.
650 pages
Charles Onana, journaliste d'investigation franco-camerounais, apporte des révélations supplémentaires sur le drame de la région des pays des grands lacs, et plus précisément le génocide au Rwanda.
Il définit le lien entre les USA, Paul Kagame, Mobutu (RD Congo), la France, la Belgique, l'Ouganda et l'ONU. De la géopolitique pure.
Le but final fut de s'accaparer des richesses de l'est du Congo: coltan et diamants.

In november 2019 hebben 2.918 personen de Belgische nationaliteit verworven. De voornaamste herkomstlanden van mensen die in november Belg werden zijn Marokko, Roemenië, Polen, de Democratische Republiek Congo en Italië.

Felix Tshisekedi was sworn in as president on January 24, 2019, following longdelayed and disputed national elections, marred by widespread irregularities, voter suppression, violence, and interference from armed groups. More than a million Congolese were unable to vote in the presidential election because voting in three areas was postponed to March 2019, officially because of security and concerns over an Ebola outbreak in the east. At his swearing in, Tshisekedi said his administration would “guarantee to each citizen the respect of the exercise of their fundamental rights” and to end all forms of discrimination, promising that his government would prioritize “an effective and determined fight against corruption … impunity, bad governance, and tribalism.” His administration released most political prisoners and activists detained during the country’s protracted political crisis, and those living in exile were allowed to return home. In March, Tshisekedi removed Kalev Mutondo as director of the National Intelligence Agency, where he was a principal architect of former President Joseph Kabila’s administration’s drive to repress dissent. Many other senior security force officers, with long histories of involvement in serious human rights abuses, remained in their posts. Members of Kabila’s political coalition maintained a majority in parliament, as well as about two-thirds of the posts in the new government. Some of the most acute violence in the country in recent years took place in Yumbi, western Congo, in mid-December 2018 when at least 535 people were killed. Most of the victims were ethnic Banunu, killed by ethnic Batende. In eastern Congo, numerous armed groups, and in some cases government security forces, attacked civilians, killing and wounding many. The humanitarian situation remained alarming, with 4.5 million people internally displaced, and more than 890,000 people from Congo were registered as refugees and asylum seekers. Presidential Elections Tshisekedi’s victory over opposition candidate Martin Fayulu in the December 30, 2018 elections was disputed by an independent observation mission from the Catholic Church. Leaked data from the state-controlled electoral commission (Commission électorale nationale indépendante, CENI) and data gathered by the church showed that Fayulu won about 60 percent of the vote. Fayulu’s supporters from an array of opposition political parties protested in many cities across Congo. Security forces often responded to protests, some violent, with excessive, including unnecessary, lethal force. Security forces killed at least 10 people and injured dozens during protests after provisional results were announced on January 10. At least 28 people suffered gunshot wounds in Kikwit, Kananga, Goma, and Kisangani when security forces dispersed demonstrators. On the day after the elections, the government shut down internet and text messaging throughout the country, restricting independent reporting and information-sharing. The internet was restored on January 19.
Freedom of Expression and Peaceful Assembly
There has been a significant decline in political repression since Tshisekedi came to power. Many political prisoners and activists detained in previous years were freed, while activists and politicians in exile were allowed to return. However, some peaceful demonstrators continued to be arbitrarily detained or beaten by security forces. On June 30, Congo’s independence day, police fired live ammunition, killing one person, during opposition protests in Goma against corruption and election fraud. In July, security forces evicted thousands of illegal miners from a copper and cobalt mine in Kolwezi, Lualaba province, sparking protests outside the governor’s office and looting of shops. Attacks on Civilians by Armed Groups and Government Forces More than 130 armed groups were active in eastern Congo’s North Kivu and South Kivu provinces, attacking civilians. The groups included the largely Rwandan Democratic Forces for the Liberation of Rwanda (FDLR) and allied Congolese Nyatura groups, the largely Ugandan Allied Democratic Forces (ADF), the Nduma Defense of Congo-Renové (NDC-R), the Mazembe and Yakatumba Mai Mai groups, and several Burundian armed groups. Many of their commanders have been implicated in war crimes, including ethnic massacres, rape, forced recruitment of children, and pillage. According to the Kivu Security Tracker, which documents violence in eastern Congo, assailants, including state security forces, killed at least 720 civilians and abducted or kidnapped for ransom more than 1,275 others in North Kivu and South Kivu in 2019. Beni territory, North Kivu province, remained an epicenter of violence, with about 253 civilians killed in more than 100 attacks by various armed groups, including the ADF. At least 257 civilians were kidnapped in Rutshuru territory, North Kivu province, often by armed groups. The Fizi and Uvira highlands in South Kivu saw fighting between the mainly ethnic Banyamulenge Ngumino armed group and allied self-defense groups, and Mai Mai groups, comprising fighters from the Bafuliro, Banyindu, and Babembe communities, with civilians often caught in the middle. Clashes between armed groups in the South Kivu highlands surged in February, displacing an estimated 200,000 people over the following months. In early June, violence resurfaced in parts of northeastern Congo’s Ituri province, where armed assailants launched deadly attacks on villages, killing over 200 civilians and displacing an estimated 300,000 people. At least 28 displaced people were killed in Ituri in September. Justice and Accountability In July, a three-judge panel at the International Criminal Court (ICC) unanimously found the rebel leader and former army general Bosco Ntaganda guilty of 13 counts of war crimes and 5 counts of crimes against humanity committed in Ituri in 2002 and 2003. The charges included murder and attempted murder, rape, sexual slavery, attacking civilians, pillaging, displacement of civilians, attacking protected objects, and recruiting and using child soldiers. The judges found that Ntaganda and others agreed on a common plan to attack and drive the ethnic Lendu population out of Ituri through the commission of crimes. In November, the ICC sentenced him to 30 years in prison. Troops under Ntaganda’s command also committed ethnic massacres, killings, rape, torture, and recruitment of child soldiers in the Kivus, including when Ntaganda commanded troops in the Rwandan-backed National Congress for the Defense of the People (CNDP) and M23 armed groups, and while he served as a general in the Congolese army. His trial at the ICC only dealt with crimes related to the Ituri conflict. The Congolese army announced on September 18 that its forces killed Sylvestre Mudacumura, the FDLR’s military commander, and some of his lieutenants. Mudacumura had been wanted by the ICC since 2012 for nine counts of war crimes. The Congolese trial, which started in June 2017, into the murders of United Nations investigators Michael Sharp and Zaida Catalán and the disappearance of the four Congolese who accompanied them in March 2017 in the central Kasai region was ongoing at time of writing. In February, a military court in Goma found Marcel Habarugira, a former Congolese army soldier turned warlord, guilty of the war crimes of rape and use of child soldiers committed while leading a faction of an armed group known as Nyatura (“hit hard” in Kinyarwanda). Habarugira received a 15-year prison sentence. His group, which received arms and training from Congolese army officers, carried out many atrocities in 2012. A trial against Congolese security force members arrested for allegedly using excessive force to quash a protest in Kamanyola, eastern Congo, in September 2017, during which 38 Burundian asylum seekers were killed, and more than 100 others wounded, started on June 28 and was ongoing at time of writing. Six members of the security forces faced charges of murder and attempted murder before a military court in Bukavu, South Kivu province. The trial of Nduma Defense of Congo (NDC) militia leader Ntabo Ntaberi Sheka, who surrendered to the UN peacekeeping mission in Congo (MONUSCO), began on November 27, 2018 and was ongoing at time of writing. Sheka was implicated in numerous atrocities in eastern Congo, and he had been sought on a Congolese arrest warrant since 2011 for alleged crimes against humanity, including mass rape. On June 7, Congolese authorities issued an arrest warrant against warlord Guidon Shimary Mwissa, Sheka’s former deputy and the leader of Nduma Defense of Congo-Rénové (NDC-R) armed group, which has been responsible for widespread attacks on civilians in North Kivu. He is wanted for “participation in an insurrectional movement,” “war crimes by child recruitment,” and “crimes against humanity by rape.” Despite these allegations, NDC-R continued to collaborate with the Congolese army in the area the group controls, which is larger than that of any other armed group in Congo. Human Rights Watch was unaware of any attempt by Congolese authorities or UN peacekeepers to arrest Guidon. He was sanctioned in 2018 by the UN Security Council and the United States. Congo’s military justice officials investigated the December 2018 Yumbi killings—in which at least 535 people were killed—and arrested dozens of suspected assailants and instigators. A trial was yet to start at time of writing. Key International Actors In February, the US State Department imposed visa restrictions on three electoral commission senior officials, the then-president of the national assembly, and the president of the Constitutional Court, accusing them of corruption and obstructing the presidential election. In March, the US Department of the Treasury’s Office of Foreign Assets Control (OFAC) imposed financial sanctions on the same three electoral commission officials. In May, justice ministers attending the International Conference on the Great Lakes Region meeting in Kenya said that greater efforts were needed to “uphold human rights, promote justice, and eradicate impunity.” To achieve these goals, they approved a series of specific recommendations. In March, the Security Council unanimously adopted a resolution extending the mandate of MONUSCO for nine months and called for an independent strategic review of the mission.

The Corruption Perceptions Index 2019 reveals a staggering number of countries are showing little to no improvement in tackling corruption. Our analysis also suggests that reducing big money in politics and promoting inclusive political decision-making are essential to curb corruption. The CPI scores 180 countries and territories by their perceived levels of public sector corruption, according to experts and business people.

In the last year, anti-corruption movements across the globe gained momentum as millions of people joined together to speak out against corruption in their governments. Protests from Latin America, North Africa and Eastern Europe to the Middle East and Central Asia made headlines as citizens marched in Santiago, Prague, Beirut, and a host of other cities to voice their frustrations in the streets. From fraud that occurs at the highest levels of government to petty bribery that blocks access to basic public services like health care and education, citizens are fed up with corrupt leaders and institutions. This frustration fuels a growing lack of trust in government and further erodes public confidence in political leaders, elected officials and democracy. The current state of corruption speaks to a need for greater political integrity in many countries. To have any chance of curbing corruption, governments must strengthen checks and balances, limit the influence of big money in politics and ensure broad input in political decision-making. Public policies and resources should not be determined by economic power or political influence, but by fair consultation and impartial budget allocation.

Le directeur des opérations de la Banque mondiale (BM) pour la RDC, Jean Christophe Carret a discuté lundi 21 janvier avec le Premier ministre Ilunga Ilunkamba, des modalités d’appui de son institution à la gratuité de l’enseignement de base en RDC. Cet appui passera par le projet d'urgence sur l'équité et le renforcement du système éducatif pour une enveloppe de 1 milliard de dollars américains, repartie sur trois ans.

Jean Christophe Carret parle des grands axes de ce projet d’urgence qu’il va soumettre au conseil d’administration de la BM pour approbation :

« Le premier axe consiste à s’entendre sur où sont sur l’ensemble du territoire national les zones rouges, c’est-à-dire les zones où la politique de la gratuité a amené un afflux très important d’élèves supplémentaires dans les écoles. Une partie de ce projet va permettre au gouvernement de construire en urgence des salles de classe nécessaires à l’accueil des nouveaux élèves ».

L’autre volet du projet va porter sur l’identification des enseignants qui pour l’instant ne sont pas payés. « Le troisième axe, c’est de s’entendre sur une charte, un code de conduite que devront signer tous les enseignants », a-t-il expliqué.

Le directeur des opérations de la Banque mondiale pour la RDC précise que cet appui va permettre au gouvernement de mettre fin progressivement à la disparité dans la qualité des enseignants dans le secteur primaire.

« Il faut s’entendre que quand les nouveaux enseignants recrutés, qu’ils soient recrutés à travers un examen. On parle d’un possible examen de ce projet par le conseil d’administration à la fin du mois de mars et l’entrée en vigueur de ce projet interviendra dans les semaines qui suivront », a annoncé Jean Christophe Carret.

"Art reminds us of the impossibility of his death and leaves us horrified every time one remembers the tragedy.", Matthias De Groof, editor 'Lumumba in the Arts'

Lumumba as a symbol of decolonisation and as an icon in the arts

It is no coincidence that a historical figure such as Patrice Emery Lumumba, independent Congo’s first prime minister, who was killed in 1961, has lived in the realm of the cultural imaginary and occupied an afterlife in the arts. After all, his project remained unfinished and his corpse unburied. The figure of Lumumba has been imagined through painting, photography, cinema, poetry, literature, theatre, music, sculpture, fashion, cartoons and stamps, and also through historiography and in public space. No art form has been able to escape and remain indifferent to Lumumba. Artists observe the memory and the unresolved suffering that inscribed itself both upon Lumumba’s body and within the history of Congo. If Lumumba – as an icon – lives on today, it is because the need for decolonisation does as well.

Rather than seeking to unravel the truth of actual events surrounding the historical Lumumba, this book engages with his representations. What is more, it considers every historiography as inherently embedded in iconography. Film scholars, art critics, historians, philosophers, and anthropologists discuss the rich iconographic heritage inspired by Lumumba. Furthermore, Lumumba in the Arts offers unique testimonies by a number of artists who have contributed to Lumumba's polymorphic iconography, such as Marlene Dumas, Luc Tuymans, Raoul Peck, and Tshibumba Kanda Matulu, and includes contributions by such highly acclaimed scholars as Johannes Fabian, Bogumil Jewsiewicky, and Elikia M’Bokolo.

Contributors: Balufu Bakupa-Kanyinda (artist), Karen Bouwer (University of San Francisco), Véronique Bragard (UCLouvain), Piet Defraeye (University of Alberta), Matthias De Groof (scholar/filmmaker), Isabelle de Rezende (independent scholar), Marlene Dumas (artist), Johannes Fabian (em., University of Amsterdam), Rosario Giordano (Università della Calabria), Idesbald Goddeeris (KU Leuven), Gert Huskens (ULB), Robbert Jacobs (artist), Bogumil Jewsiewicki (em., Université Laval), Tshibumba Kanda Matulu (artist), Elikia M’Bokolo (EHESS), Christopher L. Miller (Yale University), Pedro Monaville (NYU), Raoul Peck (artist), Pierre Petit (ULB), Mark Sealy (Autograph ABP), Julien Truddaïu (CEC), Léon Tsambu (University of Kinshasa), Jean Omasombo Tshonda (Africa Museum), Luc Tuymans (artist), Mathieu Zana Etambala (AfricaMuseum)

This publication is GPRC-labeled (Guaranteed Peer-Reviewed Content).

Le Phare a annoncé, dans sa livraison d’hier, l’arrivée imminente à Kinshasa, d’une délégation du Trésor américain, dont la mission va consister vraisemblablement à vérifier si les sanctions frappant des personnes physiques et morales soupçonnées de blanchiment de capitaux, en vue du financement du terrorisme, sont scrupuleusement observées. Il se fait qu’au moment où va être lancée cette mission d’audit, un pavé venu de la Rawbank signale un mouvement suspect des fonds dans deux comptes – écran de la Gécamines, car ouverts au nom de la Gécamines- Développement, une entreprise publique liquidée dans les années ’90, avant la chute du maréchal Mobutu.

Pour avoir demandé expressément à la Rawbank d’y loger des fonds- à savoir 128 millions d’Euros convertis en 148 millions de dollars aussitôt après leur rapatriement, découlant de son partenariat avec Ventora Development, une firme sous sanctions américaines, à l’image de Dan Getler lui-même, son propriétaire, la Gécamines aura du mal à convaincre les auditeurs du Trésor américain de sa non participation à des activités de blanchiment des capitaux avec des bailleurs du terrorisme international.

La situation est fort préoccupant car susceptible de conduire le Trésor américain à placer la Gécamines, et partant, la République Démocratique du Congo, sur la liste noire des personnes physiques et morales interdites de transactions en dollars américains. Une telle mesure n’est pas à imaginer car de nature à ébranler l’ensemble du système bancaire congolais, compte tenu du réseau des banques et institutions financières en partenariat avec la Rawbank.

D’aucuns pensent que le gouvernement congolais se devrait d’anticiper, en mettant hors d’état de nuire les mandataires de la Gécamines, coupable de n’avoir pas respecté la législation relative à l’ouverture des comptes bancaires et au rapatriement des capitaux, mais aussi d’avoir persisté à rester en relation avec Ventora Development, en dépit de l’indexation de cette firme par le Trésor américain et de son mentor, Dan Getler, comme probables financiers du terrorisme international. L’Etat congolais, visiblement de bonne foi jusque-là, devrait tout faire pour ne pas donner l’impression de vouloir couvrir les turpitudes du Comité de gestion de la Gécamines. Dans le cas contraire, il lui serait difficile d’échapper aux sanctions américaines, s’il était constaté que les comptes-écran de la défunte « Gécamines-Développement » ont servi au blanchiment des capitaux destinés à Ventora Development.

Il est à espérer que tous ceux qui se sont précipités à politiser le dossier de l’endettement fictif de la Gécamines, à hauteur de 200 millions de dollars américains, au profit du groupe de Dan Getler, avec la complicité des magistrats du Tribunal de Grande Instance de Lubumbashi, se rendent maintenant compte de la situation dangereuse dans laquelle se trouve cette entreprise publique. Car, cela peut l’amener à mettre la clef sous le paillasson. Kimp

'Ik hoop dat koning Filip dit jaar, opnieuw op 30 juni, naar Congo zal gaan om daar de excuses van het Belgische volk aan te bieden’, schrijft Nadia Nsayi in De Standaard van 4 januari 2020.
Dat is een vrijgeleide voor de echte verantwoordelijken van de wandaden van de kolonisatie.
Zonder een diepgaande analyse van wat kolonisatie nu eigenlijk (geweest) is, zijn excuses van het Belgische volk volstrekt waardeloos.
Laat het ons eens hebben over de roofzucht van de monarchie en de hebzucht van de koloniale trusts, dan komen we al dichter in de buurt van wie zijn excuses moet aanbieden. Daarvoor is het nodig in de economische geschiedenis van Congo te duiken.
Dan zal blijken dat een tiental families de volle verantwoordelijkheid draagt voor de koloniale uitbuitingspolitiek. Tot op vandaag plukken zij via de opgebouwde vermogens de vruchten daarvan.
De winst privatiseren en de schuld collectiviseren, we hebben er mooi genoeg van. Ook wat Congo betreft.

Gepubliceerd in De Standaard van 20200107:

Valentine Dewulf, «Prononcer et exercer le droit par l’administration coloniale. Les acteurs de la relégation au Congo Belge (1910-1960)», Cahiers du CRHiDI. Histoire, droit, institutions, société [En ligne], Vol. 42 - 2020, URL : https://popups.uliege.be/1370-2262/index.php?id=656.

Résumé:
Dès 1910 au Congo Belge, l’administration coloniale peut sanctionner d’une relégation, c’est-àdire d’une déportation ou d’une interdiction de séjour, tout individu qui a nui à la tranquillité publique. La relégation constitue une sanction parapénale qui échappe au pouvoir judiciaire.
Basé sur les correspondances tenues par les membres de l’administration coloniale, cet article interroge l’application de la relégation à partir des acteurs qui la décident ou qui l’influencent. Il met à jour le rôle fondamental du pouvoir local et des agents européens de terrain dans les prononcés de relégation. Il met également en évidence les différents points de vue et les intérêts qui coexistent parmi les autres acteurs d’influence de la relégation : missionnaires, acteurs économiques et pouvoir judiciaire.

L'uranium de la bombe lancée sur Hiroshima provenait d'Afrique. À l'âge de l'équilibre de la terreur, pendant la guerre froide, Congo, Gabon, Madagascar, Niger, Afrique du Sud et Namibie ont fourni chaque année entre 20 et 50 % de l'uranium importé en Occident. Pour éclairer la place centrale du continent africain dans l'histoire du nucléaire, Gabrielle Hecht nous fait pénétrer dans ses mines.

La grande force du récit – car c'en est un, riche en histoires, nourri d'archives inédites et de très nombreuses interviews avec des acteurs locaux – est de montrer que la qualification de " nucléaire " est une construction variable selon les rapports de force, les moments, les lieux et les controverses technopolitiques, et qu'elle ne peut se réduire à des questions de radioactivité et de fission. Il fallut attendre 1990 pour que les mines d'uranium proprement dites soient définies comme des " installations nucléaires ", quand en 2003 l'uranium nigérien supposé avoir été livré à Saddam Hussein était considéré comme suffisamment " nucléaire " pour justifier une guerre contre l'Irak : un décalage qui, en exemptant les acteurs des procédures de contrôle élaborées par l'Agence internationale de l'énergie atomique, fut bien évidemment propice au commerce de l'uranium. L'enjeu de ce livre est aussi de montrer, parfois crûment, les conséquences sanitaires et environnementales dévastatrices des rapports de forces politiques, commerciaux et humains qui sont au cœur de l'exploitation du minerai.

Traduit de l'anglais (États-Unis) par Charlotte Nordmann

Gabrielle Hecht, professeure d'histoire à l'université du Michigan, a publié en 2004 Le Rayonnement de la France. Énergie nucléaire et identité nationale après la Seconde Guerre mondiale (1998, MIT Press).

lees meer op de speciale website die vandaag opstart

De Koninklijke Schenking vindt zijn oorsprong bij Leopold II en diens plundering van Congo, in samenwerking met de koloniale holdings.

Historiek:
Naar aanleiding van zijn vijfenzestigste verjaardag besloot koning Leopold II om de onroerende goederen die hij de voorbije jaren had verworven en die bijdroegen tot het natuurschoon, aan het land te schenken. Hij liet dat op 9 april 1900 per brief weten aan de regering.
Hij bedong dat een aantal van die goederen nooit mocht worden verkocht. Sommige moesten hun oorspronkelijke functie en uitzicht bewaren. Een deel moest ter beschikking blijven van de troonopvolgers.
Met een brief van 15 november 1900 werden aan de inventaris van 9 april nog enkele goederen toegevoegd.
De Staat aanvaardde de schenking bij wet van 31 december 1903 (Belgisch Staatsblad van 1 januari 1904).
Daarnaast vinden sommige onroerende goederen van het patrimonium hun oorsprong bij het Verdrag tot Afstand van de Onafhankelijke Staat Congo van 28 november 1907 en de Bijkomende Akte aan dit verdrag van 5 maart 1908, goedgekeurd bij wetten van 18 oktober 1908 (Belgisch Staatsblad van 19 oktober 1908).
In het begin werd het beheer van al die goederen verzekerd door de Dienst der Domeinen van het Ministerie van Financiën.
Na verloop van tijd werd de Koninklijke Schenking opgericht als een zelfstandige openbare instelling van de Staat en onder het toezicht van de minister van Financiën (koninklijk besluit van 9 april 1930 - Belgisch Staatsblad van 29 mei 1930). De Koninklijke Schenking bezit een eigen rechtspersoonlijkheid en een volledige financiële autonomie, dat wil zeggen dat zij zelfbedruipend moet zijn, zonder lasten voor de belastingplichtige.

Nu blijkt uit onderzoek van De Tijd, Knack, Apache en VRT dat de belastingbetaler toch opdraait voor onderhouds- en renovatiekosten. Dat gebeurt via speciale constructies: huurcontracten waarbij de overheid als huurder ook renovatiekosten op zich neemt.
Volgens graaf (sinds 2014) Paul Buysse is er geen vuiltje aan de lucht en werden er ook nooit vragen gesteld naar het reilen en zeilen van de Koninklijke Schenking.
Een eenvoudig onderzoekje via Google brengt al aan het licht dat de graaf de waarheid geweld aandoet (het eufemisme is gewild): er zijn wetsvoorstellen (vanaf 2009), vragen in het kader van openbaarheid van bestuur, boeken, etc. geweest, die net aandrongen op meer transparantie.
zie het artikel van Herman Matthijs in 2007


zie ook de weigering van de Koninklijke Schenking om documenten mede te delen (2017-2018)

amendementen van Vuye en Wouters op de uitgavenbegroting 2017

zie ook een wetsvoorstel van 2015 erop gericht meer transparantie over de Koninklijke Schenking

zie ook wetsvoorstel van 2009 van Pol Van den Driessche

zie ook het boek van Vuye en Wouters (2016)

De top leidt een luizenleventje op kosten van de gemeenschap. In dit dossier moet ook maar eens onderzocht worden of op de gronden en gebouwen onroerende voorheffing moet betaald worden en of de beheerders zitpenningen ontvingen.
Welke rol speelde de Patrimoniumdocumentatie (het vroegere Kadaster) hierin?

Bovendien vragen we ons af of dit steekvlamjournalistiek zal zijn.
Zoja, dan heeft de belastingbetaler via de dotatie aan de VRT ook nog eens onnuttige - want zonder gevolgen - onderzoeksjournalistiek gefinancierd.

De NVA vraagt een Parlementaire Onderzoekscommissie. Terecht, zo menen wij.




Huidige samenstelling van de beheerraad:

Voorzitter: Graaf Paul Buysse

Afgevaardigde-beheerder: Ph. Lens, adviseur bij de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie (FOD Financiën)
Beheerders :
A. d’Aspremont Lynden, ere-professor aan de universiteit Lille 3
Noël De Bruyne, intendant van de Civiele Lijst
J. Hennes, vleugeladjudant van de koning
H. D’Hondt, voorzitter van het Directiecomité van de FOD Financiën, administratief adviseur
M. Evenepoel, administrateur-generaal van het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse overheid, technisch adviseur
Geert Noels, chief economist en vennoot van de nv Econopolis
Vincent Pardoen, vertegenwoordiger van Z.M. Koning Albert II
Br. Quévy, directeur-generaal van het Directoriaat-generaal Landbouw, Natuurlijke hulpbronnen en Leefmilieu van de Waalse overheidsdienst, technisch adviseur
Pierre Warnauts, ere-protocolchef van het Huis van de Koning

Secretaris, zonder medebeslissende stem:
B. Bekaert, attaché bij de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie

Administratieve zetel:
Brederodestraat 14
1000 Brussel

https://prezi.com/p/dh9rlvrqwsj9/geschiedenis-van-congo-tijdlijn/

https://prezi.com/p/dh9rlvrqwsj9/geschiedenis-van-congo-tijdlijn/

Hardcover, in-8, 495 pp., bibliografische noten, bibliografie, auteursindex.
LUC RENDERS OVER DE NEDERLANDSTALIGE CONGOLITERATUUR
In dienst van kerk, staat en industrie
Elke literatuurgeschiedenis is ook een mentaliteitsgeschiedenis. Dat geldt zeker voor een koloniale literatuurgeschiedenis. Neerlandicus Luc Renders brengt de Nederlandstalige Congo­literatuur in kaart. ‘De kolonisatie zelf werd amper in vraag gesteld’, zegt hij. TOON HORSTEN
LUC RENDERS
Koloniseren om te beschaven. Het Nederlandstalige Congoproza van 1596 tot 1960. Gramadoelas, 496 blz., 34,95 €.
0 van 100
Vlaamse striphelden die door de donkere binnenlanden van Belgisch Congo trokken, wisten wat hen te wachten stond: ze eindigden vaak, onvriendelijk bejegend door met speren zwaaiende inboorlingen, in een kookpot. Maar hoe zat het in de literatuur? Luc Renders, emeritus hoogleraar aan de universiteit van Hasselt, baande zich een weg door wat Vlaamse en Nederlandse schrijvers destijds over Congo te melden hadden, en brengt zijn bevindingen nu samen in de uitvoerige literair-wetenschappelijke studie Koloniseren om te beschaven. Het Nederlandstalige Congoproza van 1596 tot 1960.

Dat zo’n boek nog niet bestond, mag verbazing wekken. Het zegt iets over onze omgang met het koloniaal verleden. Rondreizende avonturiers, missionarissen met heimwee en eenzame ambtenaren die troost zoeken in de armen van hun zwarte ménagère: het is een bont gezelschap dat 500 bladzijden lang aan de lezer voorbijtrekt. Een ooit bloeiend maar nu al decennia ondergesneeuwd onderdeel van de literaire geschiedenis komt tot leven.

Maar het boek leert vooral hoe onze voorouders keken naar de activiteiten die eerst door koning Leopold II en later door het koninkrijk België in Midden-Afrika werden ontplooid. Renders stelt zich namelijk niet alleen de vraag wie welke boeken over Congo publiceerde, hij wil ook weten welke houding de schrijvers in kwestie innamen tegenover de kolonisatie. Deelde iedereen het grote beschavingsoptimisme van koning en koninkrijk?

‘De grote Nederlandstalige Congoroman, die de hele geschiedenis in perspectief plaatst, moet nog geschreven worden’

‘Ik begin mijn overzicht lang voor de kolonisatie. Die voorgeschiedenis heeft in wezen niets met de kolonisatie te maken, maar ze is erg belangrijk. Want lang voor Leopold II Congo inlijfde als zijn persoonlijk bezit, waren er al veel contacten tussen Europa en Midden-Afrika, vooral tussen Portugal en het koninkrijk Kongo. Kongo had het katholicisme aangenomen als staatsgodsdienst, en de Portugezen speelden er een actieve rol bij de slavenhandel. Ook Vlaamse missionarissen trokken er in die tijd naartoe, én er werd al in het Nederlands over geschreven. Toen Leopold II Congo Vrijstaat oprichtte, het katholicisme wilde invoeren én de slavernij wilde bestrijden, sloot hij – in ieder geval in zijn discours – aan bij wat er vroeger was gebeurd.’

U noemt ‘Batavia’ van Hendrik Conscience uit 1858 als de eerste Vlaamse koloniale roman. Deze verscheen bijna dertig jaar vóór de oprichting van Congo Vrijstaat.
‘Leopold I, de eerste Belgische koning, ondernam van bij zijn aantreden meteen pogingen om een kolonie te verwerven. Met Batavia, een roman over Nederlands-Indië, wilde Conscience de koloniale ambities van de koning onderschrijven, promoten en aanvaardbaar maken bij de bevolking.’


Een zuster leert Congolese kinderen snit en naad. Roger-Viollet

Bleef de literatuur vooral een propaganda-instrument toen Congo Vrijstaat er eenmaal was?
‘In grote mate wel. In heel veel informatieve literatuur werd de lof gezongen van de plannen van Leopold II. Al waren er ook mensen als Cyriel Buysse, die al in 1885 de draak stak met de koning en de opportunistische jaknikkers die zijn koloniale plannen verheerlijkten.’

Het merendeel van de mensen die vanuit België naar Congo vertrokken was Nederlandstalig – bij de missionarissen ging het zelfs om 85 procent. Maar de officiële voertaal was Frans. Bestond er iets als een Nederlandstalig literair leven?
‘De manier waarop hij naar vrouwen kijkt maakt het werk van Jef Geeraerts onleesbaar. ik word niet vrolijk van wat hij met zijn talent heeft gedaan’

‘De top van de koloniale hiërarchie was Franstalig, maar daaronder zaten inderdaad vooral Vlamingen. Dat heeft tot gevolg dat er veel in het Frans is verschenen, maar méér in het Nederlands, want de grote meerderheid van de missionarissen en ambtenaren schreef in het Nederlands. Tot een literair leven in Congo leidde dat echter niet. Vrijwel alle titels rolden in België van de persen. Het bleef literatuur die niet voor de plaatselijke bevolking was bestemd, maar voor het Vlaamse lezerspubliek, met als doel steeds de koloniale gedachte ingang te laten vinden bij de bevolking.’

De titel van uw boek, ‘Koloniseren om te beschaven’, vat de centrale gedachte van al die teksten samen: wij, Europeanen, brengen de beschaving bij de primitieve bevolking. Werd dat basisidee nooit in vraag gesteld?
‘Amper. Er was kritiek op de manier waarop de kolonisatie werd aangepakt, niet op de kolonisatie zelf. Al waren er uitzonderingen, zoals Cyriel Buysse, Henri van Booven, die de prachtige roman Tropenwee schreef, of de handelaar Anton Gresshof, die sterk uithaalde naar wat er in Congo gebeurde.’

De scherpste aanvallen, zeker in de tijd van Leopold II, kwamen uit het buitenland. Had dat geen invloed op wat er in het Nederlands verscheen?
‘De kritiek van mensen als Roger Casement, Edmund Morel, Mark Twain of Joseph Conrad was vooral politiek heel belangrijk. De publieke opinie keerde zich, met name in Engeland, tegen Leopold II. Maar in de Nederlandstalige literatuur is daar geen weerslag van te vinden.’

Hoe relevant is die koloniale literatuur vandaag nog?
‘Vanuit cultuurhistorisch oogpunt lijkt ze me erg belangrijk. Ruim tachtig procent van de publicaties verdedigt de officiële beschavingsagenda, en schaart zich achter de drie pijlers van de koloniale maatschappij: kerk, staat en industrie. In Vlaanderen heerste er blijkbaar een grote consensus over al het goede werk dat in Congo gebeurde. Er was nauwelijks een tegenstem te horen. Terwijl het toch wel duidelijk was – en ik ga er in het boek ook uitgebreid op in – dat de koloniale realiteit vaak haaks stond op dat beschavingsideaal.’

Kregen de Congolezen zelf ook een stem?
‘De Congolezen komen vooral aan bod als lijdend voorwerp voor al die beschavingsactiviteiten – en in vrijwel alle gevallen betonen ze zich dankbaar voor wat de kolonisatie hen heeft gebracht.’

René Poortmans is de uitzondering die de regel bevestigt.
‘Poortmans schreef eind jaren 30 twee koloniale romans, waaronder Moeder ik sterf. De titel van dat boek wordt uitgesproken door een zwart personage, en het vat zijn lot goed samen. Echt veel potten brak Poortmans niet, en er is wel wat aan te merken op zijn romans, maar in zijn manier van kijken naar de kolonisatie was hij wel baanbrekend en uniek in zijn tijd.’

De grote Vlaamse schrijvers van de koloniale tijd hebben opvallend genoeg amper over Congo geschreven. Buysse is een uitzondering, Gerard Walschap is een andere.
‘Walschap reisde zelf naar Congo na de dood van zijn broer Alfons. Hij bezocht de missiepost waar zijn broer actief was geweest. In de kamer van Alfons besliste hij een Congoroman te schrijven – als eerbetoon aan zijn broer, die dat graag had willen doen. Dat werd Oproer in Congo, een roman uit 1953. Walschap pleitte daarin voor een kolonisatie met een menselijk gelaat, die rekening hield met de stem van de zwarte. Toen misschien een interessante gedachte, maar dat hij ten gronde een pleidooi vóór de kolonisatie afstak, heeft hem toch veel kritiek opgeleverd.’

U legt de laatste hand aan een tweede boek, over de postkoloniale literatuur. Verandert er iets fundamenteels na de Congolese onafhankelijkheid van 1960?
‘De onafhankelijkheid kwam onverwacht en snel, en ging gepaard met nogal wat geweld. In de jaren daarna kreeg je een opbloei van de koloniale letterkunde. Er was duidelijk een schok die verwerkt moest worden, maar tot een dieper doordenken over de kolonisatie op zich leidde dat niet. Veel romans over de moeilijkheden na de onafhankelijkheid bleven oppervlakkig. De schuld voor het geweld werd bij de zwarten gelegd; tijdens de opstand had de primitieve aard van de zwarte plots weer de bovenhand gekregen. De beschavingsretoriek van vroeger bleef gewoon overeind. Met één verschil: voor de onafhankelijkheid haalde de beschaving de bovenhand op de primitiviteit, nadien was het andersom. Van de uitbuiting die de grondslag vormde van de kolonisatie werd met geen woord gerept…’

Hoe kijkt u naar het werk van Jef ­Geeraerts?
‘Hij was getalenteerd, maar ik word niet vrolijk van wat hij met dat talent heeft gedaan.’

‘De manier waarop hij naar vrouwen kijkt, maakt zijn werk onleesbaar.’

‘Daarnaast wil hij zich, als een soort van primitieve natuurmens, op het niveau van de Congolees plaatsen, maar dan wel met alle voordelen van de koloniale elite. Hoe hij zich met een glas whisky in de ene en zijn geweer in de andere hand een blank paradijsje had geschapen, met beschikbare zwarte vrouwen op afroeping, zou potsierlijk zijn als het niet zo tragisch was. Wat mij betreft is Geeraerts aan een herwaardering toe. En daar bedoel ik mee: een ont-waardering.’
Hoe lang heeft die beschavingsretoriek standgehouden?
‘De grote Nederlandstalige Congoroman, die de hele geschiedenis in perspectief plaatst, moet nog geschreven worden. Paul Brondeel schreef twee mooie, heel kritische boeken, maar het ultieme boek dat tot de kern doordringt, is er nog niet. Al was er natuurlijk wel de grote kentering, met Terug naar Congo van Lieve Joris. Voor het eerst ging een blanke schrijver naar Congo met de bedoeling om de Congolees te leren kennen. Ze vertrok in het voetspoor van haar oom missionaris, maar liet de vreemde biotoop waarin die had geleefd achter zich, en ging op zoek naar het échte Congo.’

Ook voor Kabila is dit een consecratie: stabiliteit in de corruptie zou je kunnen zeggen.
België als doorgeefluik en glijmiddel voor Europese aanvaarding.

PAR DESKECO - 01 JUIN 2019, DANS ACTUALITÉS
A l’issue de cette tripartite Angola - Rwanda - Rdc, indique son communiqué final, les trois Présidents de la République ont entre autres abordé des questions de développement et de coopération régionale. Sur ce plan, ils se sont donc convenus d'intensifier des échanges économiques et commerciaux, et de la réhabilitation du chemin de fer Kolwezi-Dilolo (en RDC) pour rejoindre Bengwela en Angola.

Des officiels de haut-rang des trois pays concernés (dont les noms ne sont pas cités dans le communiqué) qui ont pris part à cette tripartite, sont chargés de prendre des mesures appropriées pour la mise en oeuvre des résolutions de cette réunion.

Par ailleurs, dans leurs échanges, un accent particulier a été mis également sur le rétablissement de la sécurité dans l'ensemble de la région des Grands-Lacs. Joao Lourenço, Paul Kagame et Félix Tshisekedi ont ainsi décidé de renforcer l'axe Congo - Angola - Rwanda (CAR), auquel ils associeront d'autres Chefs de l'Etat de la région en vue de trouver des voies et moyens pour éradiquer le phénomène des groupes armés congolais et étrangers (qui pillent les ressources naturelles de la Rdc), ainsi que pour toutes les questions liées à la sécurité des Etats de la sous-région.

Dans ce même contexte, renchérit le communiqué, les trois Chefs d'Etat ont décidé de redynamiser la Conférence internationale pour la région des Grands-lacs (CIRGL), « cadre idéal pour la résolution des problèmes de la sous-région ».

Lepetit Baende

464 pp.

Is over de geschiedenis van de kolonisatie van Congo al niet alles gezegd en geschreven? Neen, zegt Zana Etambala. Veel dagboeken, brieven en andere documenten liggen te wachten op onderzoek. Hij dook zelf jarenlang in archieven en vond voor dit boek verrassend nieuw materiaal. Hij komt tot het besluit dat dé kolonisatie telkens anders verliep en de kolonisator zijn tactieken aanpaste naargelang de omstandigheden. In vijf verhalen schetst Etambala hoe Leopold II op verschillende tijdstippen andere methodes hanteerde om zijn doel te bereiken. Sleutelwoorden zijn geldgewin, nietsontziend machtsmisbruik en buitensporig geweld.
Zo kon de Compagnie du Kasaï in het Kuba-rijk probleemloos het rubber van de streek exploiteren. De katholieke missies lieten zich zonder moeite door deze concessiemaatschappij betalen. Ondanks de beperkte weerstand van de inheemse bevolking in de Evenaarstreek leidden de verplichte rubbertaksen er tot onbeschrijfelijke wreedheden. Het Mai Ndombe-meer, vroeger het Leopold II-meer, werd vanaf 1895 geëxploiteerd als een deel van het Kroondomein. Ook hier heerste een waar schrikbewind.
'Veroverd. Bezet. Gekoloniseerd. Congo 1876-1914' is een noodzakelijk boek dat iedereen moet lezen voor wie wil weten hoe het er echt aan toeging tijdens de vroege kolonisatie van Congo.
Zana Etambala werd geboren in Congo en woont sinds 1962 in Vlaanderen. Hij is doctor in de geschiedenis. Hij doet voltijds historisch onderzoek in de Sectie Geschiedenis Hedendaagse Tijd van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren.

Thought-provoking reflection on culture, colonialism, and the remainders of empire in Belgium after 1960
The degree to which the late colonial era affected Europe has been long underappreciated, and only recently have European countries started to acknowledge not having come to terms with decolonisation. In Belgium, the past two decades have witnessed a growing awareness of the controversial episodes in the country’s colonial past. This volume examines the long-term effects and legacies of the colonial era on Belgium after 1960, the year the Congo gained its independence, and calls into question memories of the colonial past by focusing on the meaning and place of colonial monuments in public space.

The book foregrounds the enduring presence of “empire” in everyday Belgian life in the form of permanent colonial markers in bronze and stone, lieux de mémoire of the country’s history of overseas expansion. By means of photographs and explanations of major pro-colonial memorials, as well as several obscure ones, the book reveals the surprising degree to which Belgium became infused with a colonialist spirit during the colonial era.

Another key component of the analysis is an account of the varied ways in which both Dutch- and French-speaking Belgians approached the colonial past after 1960, treating memorials variously as objects of veneration, with indifference, or as symbols to be attacked or torn down. The book provides a thought-provoking reflection on culture, colonialism, and the remainders of empire in Belgium after 1960.

Free digital appendix: detailed list of monuments in Belgium linked to the country’s colonial past (zie Excel-file in File 1)

Publié le mer, 10/04/2019 - 18:52 | Modifié le mer, 10/04/2019 - 19:53
La Commission électorale nationale indépendante (CENI) a organisé mercredi 10 avril l’élection des gouverneurs et vice-gouverneurs dans 22 provinces de la République démocratique du Congo. Selon les résultats provisoires, le Front commun pour le Congo (FCC) du sénateur à vie Joseph Kabila gagne dans seize provinces. La coalition Lamuka, qui a porté la candidature de Martin Fayulu, remporte dans une province, tout comme le Cap pour le changement (CACH), coalition du président Félix Tshisekedi.

Ci-dessous, la liste des gouverneurs (18) élus :
Haut-Uélé : Christophe Nangaa (13 voix), FCC/ADRP
Ituri : Jean Bamanisa (24/47), FCC/RIA
Sud-Kivu : Théo Ngwabidje Kasi (38 voix), FCC/AFDC
Tanganyika : Mwanza Mbala Kabila Zoe (16/25), FCC/PPRD
Haut Katanga : Jacques Kyabulya Katwe (32/48), FCC/PPRD
--------------------------------------------------------------------------------
Bas-Uélé : Senga Valentin (10 voix sur 18), FCC/PPRD
Equateur: Bobo Boloko Bolumbu (15/20), FCC/PPRD
Kasaï : Dieudonné Pieme (25/31), FCC/PPRD
Kasaï-Oriental : Jean Maweja Muteba, CACH/UDPS
Kongo-Central : Athou Matubwana (28 voix), FCC/PPRD
Kwango : Jean-Marie Peti Pet (19/21), FCC/Palu
Lomami: Sylvain Lubamba (19/26), FCC/PPRD
Kwilu: Willy Itshimbala (29/48), FCC/PPRD
Lualaba: Muyej Mangez Mans (19/22), FCC/PPRD
Maniema : Augustin Musafiri (14/24), FCC/PPRD
Mongala : Ngbundu Crispin, Lamuka
Tshuapa: Pancrace Boongo, FCC/PPRD
Kinshasa: Gentiny Ngobila (29/48), FCC/PPRD.

Dans 4 provinces, la CENI devra organiser un deuxième tour pour départager les candidats. Au Haut-Lomami, deux candidats passent au deuxième tour : Kalenga Ngandu et Lenge.

Au Kasaï-Central, le deuxième tour va départager, dans trois jours, Martin Kabuya de l’AFDC qui a obtenu 15 voix et Valentin Ngandu du PPRD qui a eu 9 voix.

Bienvenu Seti et isato Nzege vont s’affronter au deuxième tour. Il en est de même dans la Tshopo entre Wale Lufungula (7 voix) et Constant Lomata (8 voix).

Les élections sont suspendues dans deux provinces (Sankuru et Sud-Ubangi), conformément à l’arrêt du Conseil d’Etat.

Au Nord-Kivu et dans la Maï-Ndombe, les élections seront organisées après l’installation des assemblées provinciales.

The first edition of the 'Mouvement Géographique' was published in Brussels on April 6th 1884. Its primary aim was the promotion of Belgian colonisation in Africa. Although rarely publishing first hand information, the paper, nevertheless, constitutes a documentary source of great importance. Two periods can be distinguished in the history of the 'Mouvement Géographique'. Up to 1890, the paper is wholeheartedly behind the actions and plans of the Congo Free State and the colonial policy of Léopold II. From 1890, when the paper became the property of the 'Compagnies du Congo pour le Commerce et l'Industrie', it distances itself from the Congo Free State. Thus, in analysing the editorial contents of the paper and the personality of its founder, A.J. Wauters, it becomes clear that this paper represents an essential document on the first thirty years of Belgium involvement in the Congo. Furthermore, its level of specialisation and regularity of publication means that there is no real equivalent in any other colonising country.

link
ref: Henri Nicolai, « Le mouvement géographique, un journal et un géographe au service de la colonisation du Congo », Civilisations [En ligne], 41 | 1993, mis en ligne le 29 juillet 2009, consulté le 26 avril 2016.
link



LEES MEER ...

La victoire du Front commun pour le Congo (FCC) aux élections sénatoriales confirme que cette plateforme est la première force politique en RDC, a affirmé Maitre Aime Kilolo ce samedi 16 mars à Kinshasa. Selon lui, le FCC est incontournable dans la gestion de la République.

« Ça confirme aujourd’hui que le FCC – sous le leadership du président honoraire Joseph Kabila Kabange – se trouve être la première force de la République démocratique du Congo. A ce point de vue, le FCC est véritablement incontournable », a indiqué Aimé Kilolo.

Pour lui, cette victoire démontre la confiance que la population place dans sa plateforme.

Vellut nous livre la réponse à la question 'Qui a colonisé le Congo?'. Nous citons:

'(...) il est possible d'illustrer géographiquement les dimensions réduites de l'establishment colonial belge. Tous les organes qui décidaient de la politique congolaise se trouvaient concentrés sur un espace restreint, ministère, Chambres, sièges des grandes sociétés coloniales: 'avec un peu de chance, un promeneur pouvait croiser en une journée, dans le Parc de Bruxelles, tous les hommes qui dirigeaient le Congo'.(1)

Alors je vous demande: 'C'est au peuple belge de présenter ses excuses aux Congolais pour le colonialisme?' Ma réponse est 'NON'.



(1) VELLUT Jean-Luc (2017), Congo: Ambitions et désenchantements 1880-1960. Carrefours du passé au centre de l'Afrique, page 105.

Hij deed dat op een bijeenkomst van zijn aanhangers te Brussel.
Ondertussen loopt de 'cohabitation' tussen Tshisekedi en Kabila minder vlot dan men wil doen lijken. Een premier is nog niet aangeduid.
Is Tshisekedi een gegijzelde ?!
In ieder geval stijgt de druk langs alle kanten.

En ziehier wat dokter Mukwege ervan denkt:
Le Nobel congolais de la paix Denis Mukwege a exhorté le président Félix Tshisekedi à "éviter de trahir" le peuple lorsqu'il gouvernera la République démocratique du Congo dans le cadre d'une "coalition gouvernementale" dirigée par les partisans de son prédécesseur Joseph Kabila, dans un communiqué parvenu samedi à l'AFP.

Mercredi, pro-Tshisekedi et pro-Kabila ont signé un accord en vue de la formation d'une "coalition gouvernementale" dirigée par le Front commun pour le Congo (FCC), la famille politique de l'ancien président Kabila qui "détient de manière documentée la majorité absolue à l'Assemblée nationale", selon un communiqué conjoint.

"Malgré la signature des accords entre votre plate-forme politique Cap pour le Changement (CACH) et celle de l’ancien président, Front Commun pour le Congo (FCC), il n’est pas (trop) tard pour vous (...) ressaisir", écrit le médecin dans son message.

"Vous devez éviter de trahir l’aspiration du peuple congolais au changement réel et profond", poursuit le célèbre gynécologue congolais surnommé "L'homme qui répare les femmes".

Il exhorte le président Tshisekedi à mettre en place une cohabitation politique lui permettant "d’assumer pleinement les prérogatives des fonctions de président de la République (...) sans contrainte de ceux qui ont géré hier de façon médiocre". Le prix Nobel fait allusion à la gestion de l'ancien président Kabila et ses partisans.

"En ce qui concerne les droits des femmes, comme ceux de l’ensemble de la population congolaise, nous vous demandons de les respecter et de faire respecter la Constitution", insiste le Dr Mukwege, l'une des voix critiques de l'ancien régime, dans ce message diffusé au lendemain de la célébration de la journée internationale de la femme.

Les partisans de Félix Tshisekedi, proclamé vainqueur de la présidentielle de décembre, n'ont pu gagner qu'une cinquantaine de sièges à l'Assemblée nationale alors que ceux de l'ancien président Kabila revendiquent au moins "330 députés nationaux" sur 485 élus.

Le Dr Denis Mukwege avait reçu en décembre le prix Nobel de la paix conjointement avec la jeune Irakienne de 25 ans Yazidie Nadia Murad "pour leurs efforts en vue de mettre fin à l'emploi des violences sexuelles en tant qu'arme de guerre".

Le président Tshisekedi s'est engagé vendredi à lutter contre le mariage précoce des jeunes filles lors de la célébration de la journée internationale de la femme.
(src: Okapi)

laatste aanpassing: 20210914


Statuts du CCN:
Article premier. - En vue de continuer l'Oeuvre du Congrès Colonial National des 18 et 20 décembre 1920, conformément à la décision unanime de ce Congrès, il est institué un Comité Permanent du Congrès Colonial National (CPCCN)
Article 2. — Le CPCCN a pour but :
1° d'examiner les voeux émis par des membres du Congrès et d'en poursuivre éventuellement la réalisation;
2° d'étudier et de suivre les questions coloniales principalement au point de vue des solutions actuelles et pratiques qu'elles comportent ;
3° de susciter dans le domaine de l'initiative privée les entreprises et les oeuvres de nature à favoriser l'action civilisatrice dans la Colonie et l'essor économique colonial tant de la mère-patrie que du Congo Belge;
4° d'intéresser le monde industriel et commercial belge à l'entreprise coloniale;
5° de préparer et organiser périodiquement des Congrès Coloniaux Nationaux.

Article 4. - Le Comité se renouvelle par cooptation et se complète s'il y a lieu, sans pouvoir toutefois dépasser le nombre de 100 membres.(3)

CONGRESSEN:
I. 1920: Congrès colonial national 18, 19, 20 décembre 1920. Palais de la Nation. Compte rendu des séances. Bruxelles : Lesigne, 1921. MERS bezit deze verslagen niet.
II. 1924: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 333 pp.
IIbis. 1925: Rapport 'La politique financière du Congo Belge' (Cooreman, Fortin, Max-Léo Gérard, Max Horn, Mahieu, Van de Ven, Louwers, Périer, Crokaert), ingeleid door Octave Louwers. MERS bezit het rapport en de verslagen: 155 pp. In de bijlagen een overzicht van de portefeuille van de kolonie waarin de portefeuille van de 'Fondation de Niederfüllbach' (gedeeltelijk) geïncorporeerd is en dit ingevolge de Conventie van 29 juni 1923.
IIter. 1926: MERS bezit Résumé des études du Comité Permanent du Congrès Colonial door Octave Louwers (99 pp.). Deze samenvatting is BELANGRIJK wegens een gewijzigd inzicht in de methoden van het kolonialisme.
III. 1930: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 277 + 203 pp.
IV. 1935: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 144 + 129 pp. (1)
V. 1940: MERS bezit de rapporten, niet de verslagen: 741 + ? pp. (2)
VI. 4 en 5 oktober 1947 (normaal had dit in 1945 moeten plaatsvinden)
VII. jaar voorlopig onbekend
VIII. jaar voorlopig onbekend
IX. 1953: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 250 pp. in één band
X. 1954: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 221 pp. in één band
XI. 1955: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 221 pp. in één band
XII. 1956: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 528 pp. in één band
XIII. 1958: MERS bezit de rapporten en de verslagen: 333 pp. in één band

Het is ons voorlopig onbekend of er congressen waren in 1959 en 1960.

(1) Anomalie: In 1935 droegen de stukken 'Congrès Colonial Belge'. Op dit congres waren er enkele tussenkomsten deels in het Nederlands.

(2) Het Congres vond plaats eind april 1940.(bron: IAI, 1948) Het is mogelijk dat de verslagen niet gepubliceerd werden wegens het uitbreken van de oorlog. Heyse schrijft hierover in 1949: 'Les travaux de ce Congrès n’ont pas été publiés et les rares tirés-à-part de quelques communications sont fort difficiles à réunir.' [Grandes lignes du Régime des terres du Congo belge
et du Ruanda-Urundi et leurs applications (1940-1946)] REF MERS 194906314578.

(3) Dit artikel wijst erop dat de 'think tank' voor en de 'decision makers' van de kolonie met niet meer dan 100 konden zijn. Dat stemt overeen met vaststellingen die Stengers en Vellut later hebben gedaan: wat er in Belgisch Congo diende te gebeuren werd beslist door een zeer kleine groep 'notabelen'.

les rapports et les comptes rendus

Dat meldde PolitiCo op 27/2.
Félix Tshisekedi is op bezoek in Namibië.
Inmiddels verklaarde Katumbi dat hij de uitslag van de presidentsverkiezingen aanvaardt (lees: er zich bij neerlegt).
Op het eerste gezicht lijkt dit op 'Realpolitik' maar achter de schermen wordt een puur machtsspel gespeeld.

En dat terwijl iedereen zich al had neergelegd bij de overwinning van Félix?
Maar ja, wat doe je zonder en tegen het netwerk van de Kabila's?

Gizenga was een medestander van Patrice Lumumba (+19610117).

doctoraat over geneeskunde en katholicisme in Congo

Vanaf 1889 had de haven van Antwerpen een groeiend aandeel in de ivoorhandel en dat ten nadele van London en Liverpool.

Bovenstaande tabel was bedoeld om in 2007 in het Jaarverslag 'Onroerende Voorheffing' te worden gepubliceerd in de historische bijlage 'Fortuin en Confrontatie' , maar de vertegenwoordiger van de Vlaamse Overheid gaf om onduidelijke redenen geen toestemming om de tabel te publiceren. Wij betreurden deze beslissing.

DENYS Edmond (1900), Onafhankelijk Congoland, p. 390-391, geeft cijfers voor de periode 1889-1897. Het gaat hier over de ivoorhandel te Antwerpen.

1889: 3.583 slagtanden; 45 ton
1890: 7.080 slagtanden; 76 ton
1891: 6.422 slagtanden; 60 ton
1892: 14.305 slagtanden; 119 ton
1893: 32.305 slagtanden; 223 ton
1894: 25.504 slagtanden; 186 ton
1895: 30.933 slagtanden; 273 ton
1896: 39.045 slagtanden; 246 ton
1897: 29.985 slagtanden; 280 ton
1898: -; 231 ton
1899: -; 328 ton

STENMANS (1949), La reprise du Congo par la Belgique, geeft volgende exportcijfers (in ton) voor de periode 1892-1907:
1892: 185 ton
1893: 183
1894: 250
1895: 295
1896: 190
1897: 245
1898: 220
1899: 295
1900: 260
1901: 195
1902: 250
1903: 185
1904: 165
1905: 210
1906: 175
1907: 205

Nog enkele aanvullende exportcijfers voor de periode 1912-1916:
1912: 234 ton
1913: 276 ton
1914: 295 ton
1915: 215 ton
1916: 351 ton
Het gemiddelde voor deze periode bedraagt 274 ton/jaar.
De totale waarde voor deze periode bedraagt 33,251 miljoen frank.
Bron: KUCK Charles (1918), Belges! Connaissons notre Congo, p. 68.
Onder Belgisch bestuur werden er zo te zien jaarlijks meer olifanten afgeslacht dan onder het bestuur van Leopold II. De roofeconomie bleef dus na de machtsoverdracht welig tieren. Maar toen (in 1918) zag Kuck, een bureauchef van het ministerie van koloniën, dat niet als 'afslachten' maar wel als 'récolte' of 'oogst'.
Tussen 1912 en 1916 werden er volgens onze berekeningen 68.550 olifanten geveld voor hun ivoren tanden.

LOUWERS (ons Dossier 19240202:241) geeft volgende exportcijfers (in ton):
1911: 226 ton
1912: 234 ton
1913: 276 ton
1914: 295 ton
1915: 215 ton
1916: 360 ton
1917: 182 ton
1918: 127 ton
1919: 419 ton
1920: 336 ton
1921: 249 ton
Opvallend is het hoge export-cijfer voor het jaar 1919. Heeft dat iets te maken met een massale import van vuurwapens in Congo? Of 'jaagde' men op olifanten met een buitgemaakte mitrailleuse? Het zal wel te maken hebben met een aangelegde voorraad tijdens de oorlogsjaren.
LOUWERS geeft ook de koersen voor ivoor: in 1920 klom die naar 100 BEF/kg of 100.000 BEF/ton. De waarde van de export voor enkel het jaar 1920 bedroeg dan 33,6 miljoen BEF ! De winstmarges moeten kolossaal geweest zijn.

RYCKMANS (1938) levert ons export-tonnages geladen in Matadi:
1934: 61 ton
1935: 116 ton
1936: 125 ton
1937: 120 ton


Tot op vandaag worden er in Afrika olifanten afgeslacht. Hun slagtanden worden illegaal geëxporteerd naar de Aziatische markten. CNN en talrijke waarnemers hebben deze illegale handel, die in handen is van de georganiseerde misdaadkartels, aangeklaagd. Vaak zijn de controle-organismen onderbemand. De strooptochten vinden ook plaats in de nationale parken.

"De zwarten denken dat al wat de blanke doet uitsluitend dient om hemzelf rijk te maken en dat hij anders absoluut niets voor hen zou doen." (zegt Johannes). Van 27 maart tot juli 1951 reisde W. met een reisbeurs van het Ministerie van Koloniën door Congo waar hij ook een aantal lezingen hield. Naar eigen zeggen was het voor hem de mooiste reis van zijn leven die ook voor een vernieuwing in zijn schrijverschap zorgde. Die reis vormde de aanleiding voor zijn roman 'Oproer in Congo' (1953) die als een hoogtepunt binnen de Vlaamse koloniale literatuur wordt gezien. Walschap doorprikt brutaal de koloniale mythe, opgebouwd met veel propaganda, waaraan zo velen hun medewerking verleenden. In 1954 bekroond met de Driejaarlijkse Staatsprijs voor koloniale letterkunde.

In 1915 kon men in La Belgique Illustrée over de kolonisatie van Congo lezen:
'Quand on examine sans parti pris de dénigrement ou sans enthousiasme systématique l'ouvre accomplie par Léopold Il et par les Belges au Congo, on
reste confondu de la hardiesse de l'entreprise et de la façon dont elle lut menée à bien.
Certes, dans la conquete, l'organisation, la mise en valeur de ces vastes territoires vierges, on a vu se commettre la plupart des abus que provoque presque fatalement le contact de la civilisation et de la barbarie, mais aujourd'hui le Congo, une des colonies les plus riches du monde, est aussi une de celles ou les lois de l'humanité sont le mieux observées.'

MERS_ARCHIVE 19150001

de opinie van Kennes

N-VA-voorzitter en burgemeester van Antwerpen Bart De Wever vindt dat een historisch pardon voor de misdaden die onder Belgische verantwoordelijkheid in Congo zijn begaan, aan de orde is en meent dat de koning dat moet uitspreken. Want als het over het koloniale verleden van ons land gaat, valt onvermijdelijk de naam van koning Leopold II, zei De Wever in De zevende dag op Eén.

Commentaar LT: Ik hoop dat BDW bedoelt dat Filip een sorry moet uitspreken in naam van de monarchie. Want een 'sorry' in naam van alle Belgen, dat gaat mij te ver.
Je kan toch ook niet vragen dat alle Antwerpenaren 'sorry' gaan zeggen tegen de Joden voor wat Delwaide tijdens WO II heeft gedaan.

La Majorité Présidentielle de l’ancien régime Kabila se dit “fière” des réalisations accompli par Joseph Kabila durant le dix-huit (18) ans son règne à la tête de la République démocratique du Congo.

Au cours d’une conférence de presse ce samedi 16 février, le porte-parole de la Majorité Présidentielle André Alain Atundu a indiqué que le président de la RDC Félix Tshisekedi a reçu le pouvoir en état parfait de “gouvernabilité”.

A ce propos, Alain Atundu se convaint que “sur le plan moral, le peuple est dans un état de grande cohésion nationale, sur le plan spirituel, le peuple garde intacte sa foi à l’avenir du pays, sur le plan intellectuel, le peuple est décidé à poursuivre sans complexe sa lancée vers l’émergence économique”.

Selon le porte-parole de la MP de l’ancien régime en RDC, en jetant le regard rétrospectif sur les années écoulées du règne de Joseph Kabila, il sied d’admettre que “Majorité Présidentielle est fière des acquis laissés par son autorité morale”.

Rappelons-le, l’ancien président de la République Joseph Kabila l’avait dans son discours de fin mandat, “nous avons beaucoup fait sans avoir impression d’avoir tout fait”.

Er zaten drie 'deskundigen' (want zo werden ze na afloop bedankt) inzake Congo in de studio. Wisten nauwelijks wat kolonialisme betekent en kunnen dus ook niet nuanceren. Ook niet gestoord door enige kennis over Congo.
Wie of wat ermee gemoeid was, wie er profiteerde van het kolonialisme ... het had allemaal geen belang voor de heren. Het Belgische volk zal wel 'sorry' zeggen en opdraaien voor de schadeclaims.

Jean Ferrat zong al:
Ma France
Leurs voix se multiplient à n'en plus faire qu'une
Celle qui paie toujours vos crimes et vos erreurs
En remplissant l'histoire et ses fosses communes

Na de privatisering van de winsten en de collectivisering van de lasten volgt nu ook nog de collectivisering van de morele schuld. Daar bedank ik voor.

Félix Tshisekedi a réuni le corps diplomatique mais n’a pas prononcé cette phrase devant eux. Elle est écrite sur la version remise à la presse.
(src: Belga/Le Soir - 15/2/2019).
A suivre ...

Laat ons eerst eens 'kolonialisme' definiëren.
Kolonialisme is een vorm van wild kapitalisme waarbij bepaalde groepen zich bedienen van geweld en onderdrukking, gesteund door de instrumenten van een Staat, om de rijkdommen van andere landen te plunderen en/of te exploiteren teneinde zich te verrijken.
Het is dus zaak die 'bepaalde groepen' te identificeren.
Dat is een taak voor historici.
Er is echter een moeilijkheid: het zijn historici die de misdaden van het kolonialisme hebben toegedekt of hebben verzwegen.
In ieder geval ben ik niet bereid om mijn excuses aan te bieden voor het kolonialisme want ik heb er geen schuld aan. Het Congolese volk zit er niet op te wachten en wordt er niet beter van.

Ik ben wél voor het volgende: het doorstorten van de helft (of meer) van de entreegelden van het AfrikaMuseum (Tervuren) naar kleine ontwikkelingsprojecten (onderwijs, drinkbaar water, gezondheidszorg, ...) in Congo.

En tenslotte: we moeten het neo-kolonialisme stoppen.

P.S. Lees eens een boek van Ludo De Witte.

Le candidat malheureux à la présidentielle du 30 décembre dernier, Martin Fayulu, continue à désapprouver l’accession de Félix Tshisekedi à la magistrature suprême en RDC dont il a traité de « hold-up électoral ».

En s’attaquant à la décision de la Cour Constitutionnelle, Martin Fayulu affirme ce mardi 11 février dans un twitte que “la RDC vit une situation de coup d’État constitutionnel”.

Le coordonnateur de la plate-forme Lamuka, dénonce les juges près la Cour Constitutionnelle qu’ils ont violé le mandat de cette institution de justice.

“La violation par les juges du mandat de la cour constitutionnelle, en matière électorale, ne peut être cautionnée par aucun État démocratique. La souveraineté du peuple congolais doit être respectée”, a-t-il déclaré.

Rappelons-le, Martin Fayulu avait signalé aux Chefs d’Etats Africain la crise post-électorale en RDC lors du 32ème sommet de l’Union Africaine.

Brussels, 11 February 2019

The Working Group of Experts on People of African Descent thanks the Government of Belgium for its invitation to visit the country from 4 to 11 February 2019, and for its cooperation. In particular, we thank the Federal Public Service Foreign Affairs, Foreign Trade and Development Cooperation. We also thank the OHCHR Regional Office for Europe for their support to the visit.
The views expressed in this statement are of a preliminary nature and our final findings and recommendations will be presented in our mission report to the United Nations Human Rights Council in September 2019.
During the visit, the Working Group assessed the human rights situation of people of African descent living in Belgium, and gathered information on the forms of racism, racial discrimination, xenophobia, Afrophobia and related intolerance they face. The Working Group studied the official measures taken and mechanisms to prevent systemic racial discrimination and to protect victims of racism, as well as responses to multiple forms of discrimination.
As part of its fact-finding mission, the Working Group visited Brussels, Antwerp, Liege, Namur and Charleroi. It met with senior officials of the Belgian Government at the federal, regional, community and local levels, the legislature, law enforcement, national human rights institutions, OHCHR Regional Office, non-governmental organizations, as well as communities and individuals working to promote the rights of people of African descent in Belgium. The Working Group toured the Royal Museum for Central Africa (RMCA). It also visited the St. Gilles prison in Brussels.
We thank the many people of African descent and others, representing civil society organizations, human rights defenders, women’s organizations, lawyers, and academics whom we met during the visit. The contributions of those working to promote and protect the rights of people of African descent, creating initiatives, and proposing strategies to address structural racism, racial discrimination, xenophobia, Afrophobia and related intolerance are invaluable.
The protection of human rights and the prohibition of racial discrimination is enshrined in Articles 10-11 in the Belgian Constitution. Belgium’s national anti-racism legislation is the 1981 anti-discrimination law, updated in 2007. Regions and communities also have anti-discrimination legislation.
We welcome the initiatives undertaken by Government at the federal, regional and community levels to combat racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance. We encourage efforts to raise awareness and support civil society including through the provision of funding.
The Working Group recognizes the important work of the Inter-Federal Centre for Equal Opportunities (Unia) in the protection and promotion of human rights, and in documenting racism and inequality at the federal and regional levels. Unia also provides recommendations on participation, tolerance, discrimination and diversity as well as their implementation in Belgium. Its diversity barometers provide important information on the human rights situation of people of African descent.
Throughout our visit we appreciated the willingness of public officials to discuss how public and private institutions may sustain racial disparities. We welcome the national network of expertise on crime against people, a robust infrastructure for combatting hate crime. In Brussels, Antwerp, Liege, Namur and Charleroi, the Working Group received information about social integration and intercultural efforts for new arrivals, including referral to language tuition. In Liege, we welcome the commitment enshrined in the Charter, Liege Against Racism.
The Working Group also welcomes the civil society initiatives to promote the International Decade for people of African descent in Belgium.
One of the ways the African diaspora in Belgium is expressing its voice is through cultural events such as the Congolisation festival to highlight the contribution of Congolese artists to the Belgian cultural landscape and make people begin to appreciate and reflect on the diaspora’s artistic heritage.
Despite the positive measures referred to above, the Working Group is concerned about the human rights situation of people of African descent in Belgium who experience racism and racial discrimination.
There is clear evidence that racial discrimination is endemic in institutions in Belgium. Civil society reported common manifestations of racial discrimination, xenophobia, Afrophobia and related intolerance faced by people of African descent. The root causes of present day human rights violations lie in the lack of recognition of the true scope of violence and injustice of colonisation. As a result, public discourse does not reflect a nuanced understanding of how institutions may drive systemic exclusion from education, employment, and opportunity. The Working Group concludes that inequalities are deeply entrenched because of structural barriers that intersect and reinforce each other. Credible efforts to counter racism require first overcoming these hurdles.
We note with concern the public monuments and memorials that are dedicated to King Leopold II and Force Publique officers, given their complicity in atrocities in Africa. The Working Group is of the view that closing the dark chapter in history, and reconciliation and healing, requires that Belgians should finally confront, and acknowledge, King Leopold II’s and Belgium’s role in colonization and its long-term impact on Belgium and Africa.
The most visible postcolonial discourse in a Belgian public institution takes place within the recently reopened Royal Museum for Central Africa (RMCA), which is both a research and a cultural institution. RMCA has sought to review its approach to include critical, postcolonial analysis- a marked shift for an institution originally charged with promulgating colonial propaganda. The Working Group is of the view that the reorganization of the museum has not gone far enough. For those communities that do engage in vibrant postcolonial discourse, i.e., civil society and activists, the reorganization falls short of its goal of providing adequate context and critical analysis. The Working Group notes the importance of removing all colonial propaganda and accurately presenting the atrocities of Belgium’s colonial past. The RMCA admits that decolonization is a process and reports its intention to evolve towards sharing power with people and institutions of African descent.
The Working Group welcomes this process of decolonization, as even recent cultural production in Belgium reflects enduring legacies of the colonial past. For example, a 2002 exhibit of eight Africans in a private zoo in Belgium (Cameroonians brought to Belgium without visas) recalls Belgium’s notorious “human zoos” between 1897 and 1958.
Reportedly, between 1959 and 1962, thousands of children born to white fathers and African mothers in Belgian-ruled Congo, Rwanda and Burundi were abducted and sent to Belgium for adoption. The Working Group notes with approval that the 2016 appeal by Metis de Belgique for state recognition was met with an apology from the Catholic Church the following year and a 2018 parliamentary resolution on la ségrégation subie par les métis issus de la colonisation belge en Afrique. The Working Group commends the provision of funding for data gathering, research and accountability within this framework.
Belgium often refers to intercultural, rather than multicultural, goals with the idea of preserving individual cultural heritage and practices while coexisting in peace and prosperity with respect and regard for the intersection and interaction of diverse cultures. This diversity includes citizens, migrants, people of first, second, and third generation residency, highly educated people, and groups that have contributed enormously to the modern Belgian state. Interculturality requires reciprocity, rejection of harmful cultural stereotype, and valuing of all cultures, including those of people of African descent.
The Working Group notes with concern the absence of disaggregated data based on ethnicity or race. Disaggregated data is required for ensuring the recognition of people of African descent and overcoming historical “social invisibility”. Without such data, it is impossible to ensure that Belgium’s reported commitments to equality are actually realized. Some anti-discrimination bodies have found proxy data (relating to parental origin) that have informed equality and anti-racism analyses; additional data relating to regroupement famille (and other data) may also extend these analyses to Belgian citizens of African descent.
Belgium has a complex political system. This must not impede fulfilment of its obligations to combat racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance. The lack of an A-Status National Human Rights Institution and a National Action Plan to combat racism, racial discrimination, xenophobia, Afrophobia and related intolerance must be addressed. Belgium should engage actively in partnership with people of African descent, particularly experts in navigating these complexities, to promote equality and to diminish entrenched racial disparity.
The Working Group notes both civil society and law enforcement acknowledge the prevalence of racial profiling in policing. Reportedly, counter-terrorism policies have contributed to an increase in racial profiling by law enforcement. The federal police recognized the concern with racial profiling and offered additional information about a pilot study in Mechelen to document all stops and searches (including a narrative basis for the stop) over a two-year period. However, it is unclear how this may effectively target racial profiling as the race of the community members stopped by the police are not included among the data captured by the stop report.
The Working Group visited St. Gilles Prison in Brussels. The Working Group found the prison dilapidated and overcrowded. It is scheduled for relocation in 2022. Frequent strikes by prison personnel dramatically impact the conditions of confinement for incarcerated people housed there, including suspensions of visitation, showers, phone access, recreation, and prolonged lockdowns. Another concern raised by the detainees was the lack of attention to their requests for medical attention. There were also individual reports of racist behaviour by some of the guards, and the administration committed to individually counselling perpetrators and zero-tolerance for racism.
The Working Group notes with deep concern, the lack of representation of people of African descent in the judiciary, law enforcement, government service, correctional service, municipal councils, regional and federal parliaments. These institutions do not reflect the diversity of the Belgian population. When the Working Group visited Belgium in 2005, the federal police reported the existence of a robust recruitment program to promote diversity. While this program was again presented as a serious commitment, no data are currently available to establish what improvements, if any, had been made in the past fourteen years and whether the program has been successful.
Civil society and community members commented on the lack of positive role models in the news media, on billboards, and in Belgian television and film. The French Community referenced best practices involving a barometer of print media aimed at measuring equality and diversity among journalists and in news content, and creating of an expert panel to broaden representation.
The Working Group noted deficiencies in the enjoyment of economic, social and cultural rights, among people of African descent in Belgium. According to research, sixty percent of Afro-Belgians are educated to degree level, but they are four times more likely to be unemployed than the national average. Eighty percent say they have been victims of discrimination from a very young age. Public officials consistently rationalized systematic exclusion of people of African descent with references to language and culture, even in cases involving second generation Belgians.
The Working Group repeatedly heard from civil society that Belgians of African descent faced “downgrading” and other employment challenges. People with university and graduate degrees reported working well-below their educational levels, including in manual labor despite possessing university certificates from Belgian universities. They also highlighted the difficulty in obtaining recognition of foreign diplomas. They also reported systematic exclusion from job assistance as job centers declined to refer people of African descent to employment opportunities at their educational levels. UNIA has also documented pervasive downgrading of employment and the prevalence of people of African descent working well below their education levels, despite the fact that they are among the most educated in the Belgian society.
The Working Group is concerned that primary and secondary school curricula do not adequately reflect the history of colonization as well as history and contributions of people of African descent in Belgium. Whether colonial history of Belgium is mentioned is largely dependent on interest and initiative of individual teachers. Where curriculum exists, it appears to recapitulate colonial propaganda including the suggestion that economic development came to Africa as a result of colonization while omitting references to key historical figures of African descent such as Patrice Lumumba. Reportedly, one-fourth of the high school graduates are unaware that Congo was a former Belgian colony.
At every interaction with civil society, the Working Group heard testimonies of the systematic practice of diverting children of African descent to vocational or manual training and out of the general education trajectory. This severely impacts the right to education and the right to childhood. Parents reported struggling to keep their children from being diverted, resisting transfers to vocational education, fighting to avoid having their children classified with behavioural or learning disorders and being threatened with the involvement of child protective services. A few parents discussed creative strategies to navigate these systems and secure their children’s education, including using the home school testing process and enrolling their children in boarding school. University students also reported being discouraged from continuing their educations or progressing.
Several community members discussed severe impact to their mental health due to racial discrimination. This included individualized racial slurs and hostile treatment, and several members of civil society in different locations mentioned the dramatic impact of daily racism on their lives – including depression and becoming withdrawn – and the fact that no one in authority in their schools ever noticed or intervened.
Civil society reported frequent discrimination in housing and rental markets. They would be immediately rejected by landlords who could detect an African accent over the phone or who recognized their names as African or informed the apartment was unavailable once they met the landlord face-to-face. Government informed of the use of “mystery calls,” a process involving the use of testers where landlords were identified as potentially discriminating unlawfully. The program was only recently commenced, pursuant to the Unia report and in conjunction with them, and few cases had been completed at the time of our visit.
The Working Group heard considerable testimony from civil society and community members on intersectionality, that people who meet the criteria for multiple marginalized groups may be particularly vulnerable, face extreme violence and harassment, and yet often remain invisible or deprioritized even within communities of African descent. This is particularly true for undocumented people of African descent whose lives are particularly precarious and who lack regularisation for years. In addition, women of African descent, particularly recent migrants, faced challenges pursuing justice, social support, or even shelter for domestic violence.
People of African descent and Muslim religious identity questioned why law enforcement authorities assumed they had terrorist ties. Some public officials implicitly acknowledged their role in this, including defending the use of racial profiling as a counter terrorism tactic and suggesting a false equivalence between anti-radicalism efforts and anti-racism programs, i.e., failing to understand that race-based assumptions regarding radicalism are inaccurate, grounded in bias, and divert key resources from protecting Belgian society from actual threats.
The Working Group is concerned about the rise of populist nationalism, racist hate speech and xenophobic discourse as a political tool. We reiterate the concerns raised by the Committee on the Elimination of Racial Discrimination in 2015 that the government has yet to adopt legislation declaring organizations which promote and incite racial discrimination illegal, in conformity with Article 4 of the Convention.
The use of blackface, racialized caricatures, and racist representations of people of African descent is offensive, dehumanizing and contemptuous. Regrettably, the re-publication of Tintin in the Congo unedited and without contextualization perpetuates negative stereotypes and either should be withdrawn or contextualized with an addendum reflecting current commitments to anti-racism.
The Working Group found little awareness about the International Decade for people of African descent. Civil society stands ready to support implementation of the Programme of Activities of the International Decade.
The following recommendations are intended to assist Belgium in its efforts to combat all forms of racism, racial discrimination, xenophobia, Afrophobia and related intolerance:
The Government of Belgium should adopt a comprehensive inter-federal National Action Plan against racism, upholding the commitments it made 2002, following the World Conference Against Racism. The National Action Plan against racism should be developed in partnership with people of African descent.
Adopt a National Strategy for the inclusion of people of African descent in Belgium, including migrants, and create a National Platform for people of African descent.
Establish an independent National Human Rights Institution, in conformity with the Paris Principles, and in partnership with people of African descent.
The Government should consider ratifying the International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families.
The Working Group urges the Government to comply with the recommendations made by the Unia, including those relating to combating racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance.
The Working Group urges the government to fund creative projects by people of African descent such as the House of African Culture, among others, with the view of raising the visibility of all forms of African expression and preserving the history and memory of the African Diaspora.
We urge universities throughout Belgium to endow chairs in African Studies, and prioritize the hiring of faculty of African descent, with the view to foster research and the dissemination of knowledge in this area, as well as to diversify the academy.
The Government should ensure funding for anti-racism associations run by people of African descent to enable them to be partners in combatting racism. The Working Group also recommends inclusive financing mechanisms for entrepreneurs of African Descent.
We welcome the renaming of the former Square du Bastion to Patrice Lumumba Square in June 2018 as well as an exhibit commemorating Congolese soldiers who fought in World War I, and encourage further, durable commemoration of contributions of people of African descent and the removal of markers of the colonial period.
We urge the government to give recognition and visibility to those who were killed during the period of colonization, to Congolese soldiers who fought during the two World Wars, and to acknowledge the cultural, economic, political and scientific contributions of people of African descent to the development of Belgian society through the establishment of monuments, memorial sites, street names, schools, municipal, regional and federal buildings. This should be done in consultation with civil society.
The Working Group recommends reparatory justice, with a view to closing the dark chapter in history and as a means of reconciliation and healing. We urge the government to issue an apology for the atrocities committed during colonization. The right to reparations for past atrocities is not subject to any statute of limitations. The Working Group recommends the CARICOM 10-point action plan for reparatory justice as a guiding framework.
The Working Group supports the establishment of a truth commission, and supports the draft bill before Parliament entitled “A memorial work plan to establish facts and the implication of Belgian institutions in Congo, Rwanda and Burundi”, dated 14 February 2017.
The authorities should ensure full access to archives relevant for research on Belgian colonialism.
The Working Group urges the relevant authorities to ensure that the RMCA be entrusted with tasks and responsibilities in the context of the International Decade for people of African Descent. In this context, the Working Group recommends that the RMCA be provided with appropriate financial and human resources, which would allow it to fully exercise the potential of this institution and engage in further improving and enriching its narrative, thus contributing to a better awareness and understanding of the tragic legacies of Belgian colonialism as well as past and contemporary human rights challenges of people of African descent.
The Working Group encourages the RMCA, in collaboration with historians from Africa and the diaspora, to remove all offensive racist exhibits and ensure detailed explanations and context to inform and educate visitors accurately about Belgium’s colonial history and its exploitation of Africa.
The Working Group urges the Government to provide specific, directed funding to the RMCA to enrich its postcolonial analysis. This funding should allow for innovations like QR codes on museum placards to provide more context and enrich intersectional analyses, including the historical and current interplay of race, gender, sexuality, migration status, religion and other relevant criteria.
The Working Group urges the Government to financially support a public education campaign in partnership with people of African descent, to learn and better understand the legacies of Belgian colonialism.
The Working Group strongly recommends that the Government collects, compiles, analyses, disseminates and publishes reliable statistical data disaggregated by race and on the basis of voluntary self-identification, and undertakes all necessary measures to assess regularly the situation of individuals and groups of individuals who are victims of racism, racial discrimination, xenophobia and related intolerance.
The Working Group calls on the Government to address racial profiling and institute a policy of documenting and analyzing stops and searches nationwide, including race and skin color, in order to promote and ensure equality and fairness on policing; mitigate selective enforcement of the law; address enduring bias, stereotype, and beliefs about the need to surveil and control people of African descent.
Ensure that the robust framework set up for the prosecution of hate crimes is used more in practice.
Review diversity initiatives within justice institutions as well as other sectors including education and media, to develop clear benchmarks to increase diversity measurably and overcome structural discrimination and unconscious bias through positive measures, in accordance with the provisions of the International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination.
Clarify and simplify jurisdiction of anti-discrimination authorities, creating one point of entry to ease reporting for victims and to coordinate and enhance accountability for perpetrators of racist harassment and violence, including accelerated judicial procedures.
The Government should review and ensure that textbooks and educational materials accurately reflect historical facts as they relate to past tragedies and atrocities such as enslavement, the trade in enslaved Africans and colonialism. Belgium should use UNESCO’s General History of Africa to inform its educational curriculum, among similarly oriented authoritative texts. We urge the government to promote greater knowledge and recognition of and respect for the culture, history and heritage of people of African descent living in Belgium. This should include the mandatory teaching of Belgium’s colonial history at all levels of the education system.
The Ministries of Education and the local Communities must determine whether there is a statistically significant difference in diversion of children of African descent from mainstream education into vocational or technical education streams, as compared to white Belgian children.
All teachers should complete anti-racism training, including training on implicit bias and specific manifestations in the context of their work. The training should involve testing to evaluate the understanding of diversity among teachers.
All public officials charged with education responsibilities must develop clear, objective, and transparent processes and criteria that govern when a child should be diverted from mainstream education, the need to guard against implicit bias and race-based outcomes in decision-making, and the right of parents to resist or overrule the recommendations of teachers without harassment.
The Government should take all necessary measures to combat racial discrimination and ensure full implementation of the right to adequate standard of living, including the right to adequate housing, access to affordable health care, employment and education for people of African descent.
Invest in integrated trust-building measures between the police, judicial institutions, the Unia, social integration institutions, anti-racist associations, and victims of racial discrimination and race and gender based violence, to ensure that racist acts, violence or crimes are systematically reported, prosecuted and compensated.
Belgium should conduct a racial equity audit within its public institutions and incentivize private employers and institutions to do the same. The purpose of the audit is to look for systemic bias and discrimination within the regular and routine operation of business. Belgium should commit to a public release of the findings and to implementing recommendations developed in the audit process.
Belgium should examine existing statistics and proxy data to determine whether people of African descent in Belgium, including Belgian citizens of African descent, experience and exercise their human rights consistently with the averages for all Belgians. This includes data on citizenship, parents’ place of birth, and regroupement famille (family reunification) data for reunification from countries of African descent.
Belgium should adopt clear, objective, and transparent protocols for job centers to ensure they do not perpetuate stereotype and bias, including requiring referrals to be based on level of education or experience, and recognizing that language should not be a disqualifying factor once a measurable competence is determined.
The Working Group recommends the Government support and facilitate an open debate on the use of blackface, racialized caricatures and racist representation of people of African descent. The republication of Tintin in the Congo should be withdrawn or contextualized with an addendum reflecting current commitments to anti-racism.
The Working Group calls on politicians at all levels of society to avoid instrumentalzing racism, xenophobia and hate speech in the pursuit of political office and to encourages them to promote inclusion, solidarity, non-discrimination and meaningful commitments to equality. Media is also reminded of its important role in this regard.
The Working Group reminds media of their important role as a public watchdog with special responsibilities for ensuring that factual and reliable information about people of African descent is reported.
The Working Group urges the Government to involve civil society organisations representing people of African descent when framing important legislations concerning them and providing those organizations with adequate funding.
The International Decade on People of African Descent should be officially launched in Belgium at the federal level.
The Working Group also encourages the Government to further implement the 2030 Sustainable Development Agenda within Belgium, with focus on indicators relevant for people of African descent, in partnership with civil society. In view of Statbel’s 2018 report on poverty, the Working Group calls on the government to eradicate structural racism to attain the Sustainable Development Goals.
The Working Group would like to reiterate its satisfaction at the Government’s willingness to engage in dialogue, cooperation and action to combat racial discrimination. We hope that our report will support the Government in this process and we express our willingness to assist in this important endeavour.
****

Wat zou de wereld zeggen als in Frankrijk Jean-Luc Mélenchon zichzelf tijdens een manifestatie zou uitroepen tot 'tegen-president' ?

De Venezuelaanse tegen-president wordt ogenblikkelijk erkend door Donald Trump.
Vroeger gebeurde een door de VS geïnitieerde putch nog achter de schermen, nu in het openbaar. Arrogantie kent geen grenzen meer.

Dat wil zeggen dat de Kabila-clan in het zadel blijft.
Iedereen tevreden ?

Tshisekedi: 7 miljoen stemmen
Fayulu: 6 miljoen stemmen
Ramazani: 4 miljoen stemmen

Fayulu vecht die uitslag aan.
Katholieke kerk had eerder Fayulu tot winnaar uitgeroepen.
Waarnemers vrezen dat Kabila en Tshisekedi het op een akkoordje gooiden.
Benieuwd wat het Hooggerechtshof over het ontbreken van een diploma bij Tshisekedi te zeggen heeft.

De namen:
Emmanuel Shadary (netwerk Kabila)
Félix Tshisekedi (UDPS)
Martin Fayulu (gesteund door Jean-Pierre Bemba en Moïse Katumbi, die beiden niet mochten deelnemen)

In deze aflevering worden een aantal boeken vermeld die het lange stilzwijgen van Belgische historici doorbreken:
Als een wereld zo groot waar uw vlag geplant staat (1986)
Van Groenweghe, Rood Rubber (1985)
Hochschild, De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo (1998)
Ludo De Witte, De moord op Lumumba
Rapport van de Parlementaire Onderzoekscommissie omtrent de moord op Lumumba (2000).
De makers van de documentaire hebben hun huiswerk over het boekenaanbod ronduit slecht gemaakt. Immers, het zijn de belangrijke werken van Jules Marchal (die in het begin onder de schuilnaam Delathuy publiceerde) geweest die Hochschild tot de publicatie van zijn bestseller hebben gebracht. Dat Marchal eens temeer verzwegen wordt als belangrijk auteur, roept vragen op bij de intellectuele eerlijkheid van de programma-makers.
In zijn dankbetuiging schrijft Hochschild letterlijk het volgende: "Ik ben in het bijzonder veel dankbaarheid verschuldigd aan de twee grootste wetenschappers m.b.t. deze periode, de antropoloog Jan Vansina en de historicus Jules Marchal. (...) Ik kan hen niet genoeg danken." (352)
Een waarheidslievende geschiedenis van Congo begint bij respect voor de bronnen en de bronnen van de bronnen.

Wij hebben een tweede bemerking bij deze aflevering. De ondervraagden hebben de grootste moeite om een definitie van 'kolonialisme' te formuleren. Waarom durft men de notie 'misdadig kapitalisme' niet in de mond nemen? Klinkt dat te politiek? De ware aard van het kolonialisme onthullen behoort tot de taboes van de gedweeë historici, die vaak hebben meegewerkt aan de rozige mythes. Decennialang behoorde ook de Belgische geschiedenis van de 19de eeuw met zijn kapitalistische excessen en de uitbuiting tot de taboesfeer. Hoelang nog dulden wij boeken van zogenaamde historici die de feiten verhullen en propaganda spuien? En wanneer onthullen wij de MECHANISMEN die dat alles mogelijk maakten en nog maken? Van de academische opleidingen tot de politiek van uitgeverijen. Welke druk ondervonden die kringen en van wie ging de druk uit? Welke kopij werd geweigerd en op welke gronden (of drogredenen)? Er is nog werk aan de winkel.

2003: stichting van de divisie MERS Antique Books Antwerp, boekenantikwariaat op het internet met volgende specialisaties: Etat Indépendant du Congo en Belgisch Congo, Belgische geschiedenis 1750-1914, Franse Revolutie, abdijen en kloosters, kadaster, kunstmonografieën, wereldliteratuur.

Een deel van de collectie terug geven is geen goed idee want Congo is een corrupt land.
Maar waarom geen deel van de entreegelden van het AfikaMuseum afstaan aan projecten die de Congolezen rechtstreeks ten goede komen?
Je zou ook een groots digitaal project met hologrammen kunnen opzetten.

Ce profil pays présente les données de la Land Matrix pour République Démocratique du Congo et inclut les acquisitions de terres à grande échelle qui:
• consistent en des transferts du droit d’exploitation ou de contrôle des terres au moyen bail ou de la concession;
• couvrent des surfaces de 200 hectares ou plus;
• ont été initiées depuis l’année 2000;
• impliquent une conversion potentielle des terres (souvent de pâturages extensifs et de services écosystémiques vers un usage agricole);
• concernent les secteurs de l’agriculture et de la foresterie. Les opérations minières ne sont pas inclues.

L’objectif de ce profil pays est de présenter ces données sur les transferts foncier à grande échelle au niveau national à un large panel de parties prenantes, d’encourager les contributions et le partage de données afin d’améliorer de façon continue la Land Matrix. Les données utilisées pour ce profil ont été téléchargées sur Land Matrix le 05 Avril 2018.

olie op doek, 78x60 cm, gesigneerd en gedateerd 2010 O.M., privé-collectie. Kunstwerk op bestelling uitgevoerd.

Hoe gaat Congo naar verkiezingen?

Het Genootschap werd opgericht in 1998.
We willen een eresaluut brengen aan de vrijwilligers die zich jarenlang inzetten voor een eerbaar en eerlijk initiatief.
Over Walschap zelf kan ik zeggen: hij heeft de goede strijd gestreden, geen blad voor de mond genomen ... over de katholieke kerk, Congo en het kolonialisme, de repressie, en zo veel meer waarover de conservatieve burgers van dit Vlaamse land liever wilden zwijgen. Hij had ook in barre tijden een verpletterend ethisch en intellectueel overwicht.

klik hier voor de boeken van Walschap

Er zijn twee citaten die mij nauw aan het hart liggen:
1) "(...) wij spraken van nazi's, een nieuw soort barbaren, maar die nazi's zijn gewezen sociaal-democraten, gewezen katholieken, gewezen communisten." (Zwart en Wit - 1948);
2) "De zwarten denken dat al wat de blanke doet uitsluitend dient om hemzelf rijk te maken en dat hij anders absoluut niets voor hen zou doen." (Oproer in Congo - 1953)
Dat zijn toch uitspraken die niet verloren mogen gaan. Ze houden ons een spiegel voor.
In de barre tijden, die cyclisch terug komen, hebben we spiegels nodig. We kunnen dan onszelf de vraag stellen 'Qu'as-tu fait de tes rêves?'

Vient de paraître chez Racine:

Un regard neuf et troublant sur la violence d'un système colonial
D'une grande figure héroïque belge, Léopold II est devenu le méchant de l'Histoire, jugé coupable de crimes contre l'humanité. Croqué par la plume, le crayon et fixé sur la pellicule, le Roi est de plus en plus réduit aux traits romanesques et caricaturaux de sa vie comme de son règne.

Ce livre aborde pour la première fois le fonctionnement de l'État indépendant du Congo et le rôle de Léopold II en vue de mieux comprendre les atrocités liées à la récolte du caoutchouc ainsi que les actions du souverain.

Enrichie par de nombreux témoignages inédits, de documents confidentiels et même d'anecdotes, cette étude nuance notre vision du Congo léopoldien, tout en n'évitant pas les questions qui fâchent, telles le nombre de victimes, la responsabilité de Léopold II ou encore son enrichissement personnel.

300 pages

KLIK HIER: 19 werken over slavernij die duidelijk maken dat dit verfoeilijke wereldomvattende fenomeen van alle tijden is

Het dossier van de slavernij is ranzig en nog steeds een taboe.
Afrika is in de geschiedenis hard getroffen door de slavenhandel. De Europeanen en de Amerikanen haalden er voordeel uit, vaak met de medeplichtigheid van Arabieren en corrupte stamhoofden of bendeleiders, die er een riant inkomen uithaalden.
De lotgevallen van de zwarten in Congo zijn bijzonder schrijnend geweest ten tijde van Leopold II. Van slaaf werden zij 'gepromoveerd' tot dwangarbeiders ... voor rubber en ivoor.
Uit tal van geschriften en getuigenissen blijkt steeds weer dat een strijd tegen de slavenhandel andere - meer lucratieve - doeleinden nastreefde. Laat ons hopen dat het die richting niet uitgaat.




zie ook onze nota over de olievelden in Libië

Noot Lucas Tessens: Helemaal klopt het bericht niet want MERS Antique Books Antwerp kon mooie stukken uit de privé-bibliotheek van Vellut verwerven. Maar wellicht was dat Dujardin niet bekend.

L’Institut National de la Statistique est heureux de mettre à la disposition du public l’Annuaire statistique édition 2015 de la République démocratique du Congo (RDC). La présente édition est la deuxième réalisée par l’Institut National de la Statistique (INS) après la relance de son élaboration et de sa production en 2015. Comme pour l’ édition 2014, il regroupe en un seul volume, les statistiques démographiques, politiques, économiques et sociales de la RDC pour la période 2010- 2015.

Ce précieux document constitue un vade-mecum à l’usage des politiques, des chercheurs et des toutes autres catégories d’utilisateurs.
L’Annuaire statistique 2015 renferme plus de 550 tableaux à indicateurs et s’articule autour de trois parties. La première donne un aperçu général de la RDC, la deuxième est consacrée aux statistiques démographiques et sociales et la troisième partie présente les statistiques économiques.

London: Strangeways, Printers, 1926. First Edition. Hard Cover. Privately printed and limited to 100 copies. Green cloth cover with printed paper spine label. 35 deckle-edge pages with photo frontispiece of an actual diary page. Protective tissue present. Light wear. Minor sunning to spine; label chipped. Clean pages. Owned by famed book collector Waring Jones, whose signature (in ink) and edition annotation (in pencil) are on the front free endpaper. Very Good. Item #008154

This is the foundation of Conrad's masterpiece, The Heart of Darkness.

Price: $600.00

link to the website of our collegue

zie ook

Verschenen bij EPO:
Dit is het verhaal van toen Congo nog gewoon Kongo met hoofdletter K heette. Een relaas uit een periode toen men nog geloofde dat kolonisatie vooruitgang betekende en blanken nog een heel andere kijk op zwarten hadden. De hoofdrollen zijn weggelegd voor Brusselaars. Voor Albert Thys, de man die 33 koloniale compagnies stichtte, Joseph Conrad naar the Heart of Darkness haalde en de eerste spoorweg in Kongo aanlegde. Voor burgemeester Karel Buls, die Thys zijn spoorweg mee inhuldigde. Voor journalist Camille Verhé van Het Laatste Nieuws, die in diens kielzog meereisde. Maar er is ook een zekere Marguerite waarop zowel Conrad als Buls verliefd zijn. Plus, niet vergeten: Pieter van den Broecke, die al in 1608 (!) naar Kongo reisde en schreef over zijn ontmoetingen met mens (over de zus van de koning van Kongo: ‘ontbood mij om bij haar te slapen’) en dier (over gorilla’s: ‘kunnen niet spreken, lopen naakt’). Tot slot is er nog een geradicaliseerde bourgeois, Maurice Calmeyn, een van de eerste radicale critici van de Kongo-Vrijstaat. En Stanley, vraagt u? Hij krijgt maar een bijrol. Voor een sensatiejournalist en koloniale held volstaat dat.
meer over Maurice Calmeyn

Pb, 295 pp.; 80 maps illus., timeline, biblio.. Series: Collecties van het KMMA. CD ROM included. Text: Dutch. Tervuren, 2017. Pbk.
Afmetingen : 2,1x18,4x15,6 cm
Gewicht : 675 g
Prijs : €19,50 excl. Verzendkosten (€2,70)

Westerse kaarten uit de vroege 15de eeuw tonen de contouren die oorspronkelijk werden vastgelegd in Alexandrië door de Griekse geograaf Ptolemeus in de 2de eeuw van onze tijdrekening, andere laten het resultaat zien van de eerste Portugese ontdekkingsreizen en geven beetje bij beetje vorm aan het continent.
Bij het boek zit een DVD-rom waarop meer dan 200 kaarten, atlassen en foto's in detail kunnen worden bekeken.
De auteur, Wulf Bodenstein, woonde en werkte vijf jaar in Oost-Afrika. Hij werkte daarna voor Eurocontrol. Na zijn pensionering studeerde hij geschiedenis van de cartografie aan de Universiteit Utrecht. Hij is de stichter van de Brussels International Map Collectors' Circle (BIMCC).

Violente répression postélectorale

Au Gabon, la mécanique du népotisme s’enraye
Contrairement à un scénario bien ficelé depuis des décennies, la France n’a pas reconnu immédiatement l’élection, contestée et suivie d’émeutes, du président gabonais le 31 août dernier. Que M. Ali Bongo parvienne ou non à se maintenir au pouvoir, il s’agit d’un tournant dans l’histoire de ce petit pays d’Afrique centrale, symbole d’une « Françafrique » vacillante.


Boris Nzebo. – « Le vainqueur écrit l’histoire » (diptyque), 2016
(Exposition à la galerie Jack Bell du 4 au 21 octobre 2016) / Jack Bell Gallery, Londres
«On n’organise pas des élections pour les perdre. » Bien connue des Gabonais, cette formule attribuée à Omar Bongo, qui dirigea le pays de 1967 à 2009, résonne avec une acuité toute particulière à Libreville. La crise postélectorale qui a débuté le le 31 août 2016 apparaît comme une réplique quasi parfaite de celles qui ont régulièrement embrasé le Gabon depuis 1990, date de l’instauration du multipartisme. Avec une différence de taille : l’Union européenne, la France et l’Organisation des Nations unies (ONU) ont, cette fois, d’emblée appelé au respect de la « transparence » des résultats, se départissant ainsi du silence qui avait tant pesé lors de l’élection de 2009 (1). À l’époque, la succession de feu Omar Bongo, doyen des chefs d’État africains et grand ami de la France, était à l’ordre du jour. L’annonce de la victoire de M. Ali Bongo avait aussitôt suscité les plus vives critiques de l’opposition, qui dénonçait des fraudes dans le décompte des voix. Missions internationales d’observation (Union européenne, Union africaine, Organisation internationale de la francophonie), manifestations réprimées, plaintes déposées devant la Cour constitutionnelle… rien n’y fit. Le fils présumé (2) succéda donc au père, sous le regard bienveillant du président français de l’époque, M. Nicolas Sarkozy, qui félicita son « ami » avant même la décision de la Cour constitutionnelle.

Avec un score officiel de 41,79 % lors d’un seul et unique tour, M. Bongo avait alors officiellement devancé ses deux concurrents, MM. Pierre Mamboundou (25,64 %) et André Mba Obame (25,33 %). Par la suite, plusieurs enquêtes attestèrent que les scores avaient été truqués. Dans un documentaire diffusé sur la chaîne de télévision France 2 en décembre 2010, M. Michel de Bonnecorse, ex-conseiller Afrique du président Jacques Chirac, accrédita cette version des faits (3).

Quelques mois plus tard, en février 2011, les câbles WikiLeaks la confirmaient : « Octobre 2009, Ali Bongo inverse le décompte des voix et se déclare président », écrivait l’ambassadeur des États-Unis à Paris, M. Charles Rivkin, dans un télégramme transmis en novembre 2009 à la secrétaire d’État, Mme Hillary Clinton, qui conseilla aussitôt à M. Barack Obama de ne pas reconnaître la victoire de M. Bongo (4)… Sans succès, le président américain recevant même son homologue en 2011. Le 16 janvier dernier, sur le plateau de l’émission « On n’est pas couché » (France 2), le premier ministre Manuel Valls avait lâché par mégarde qu’en 2009 M. Bongo n’avait pas été élu « comme on l’entend »…

Un taux de participation de 99,93 %
En 2016, ce sont les résultats officiels de la province du Haut-Ogooué, la terre ancestrale de la famille Bongo, qui font à nouveau polémique : 95,46 % des électeurs se seraient prononcés en faveur du président sortant, avec un taux de participation de 99,93 % ; ce qui signifie que seuls 50 électeurs sur les 71 714 inscrits se seraient abstenus ! Le Haut-Ogooué serait-il tout simplement un fief acquis au clan Bongo ? « Pas du tout, il faut en finir avec ce mythe : Ali n’y a plus du tout le soutien dont bénéficiait son père », s’insurge Mme Claire H., profession libérale, très en vue au Gabon (5). Alors, pourquoi cette province administrative se retrouve-t-elle sous les projecteurs ? « Ali s’est fait surprendre par le vote dans les huit autres provinces, commente Gustave D., journaliste d’investigation gabonais. Même si quelques ajustements frauduleux y ont été réalisés, l’écart en faveur du candidat de l’opposition Jean Ping était énorme — autour de soixante mille voix. Le pouvoir a donc dû concentrer la fraude dans le Haut-Ogooué pour rattraper le retard et passer juste devant. »

Trop grosse et précipitée, la ficelle s’est progressivement transformée en corde à pendu. Détentrice d’une partie importante des 297 procès-verbaux de cette région où elle avait diligenté des observateurs, « la mission d’observation de l’Union européenne ne pourra pas fermer les yeux. C’est une simple question de temps », assure M. Pierre P., un célèbre avocat gabonais de Libreville.

Chargé du recours déposé en 2009 par l’opposition devant la Cour constitutionnelle, ce juriste connaît bien le dossier. « La mission européenne d’observation électorale au Gabon est tenue, par son contrat, au respect de la souveraineté gabonaise et de ses procédures. Mais, en parlant d’“anomalies” dans son rapport préliminaire, elle a cette fois mis en garde Ali Bongo. » Pour autant, le scénario de 2009 n’est-il pas en passe de se répéter ? « Non ! Le Gabon de 2016 n’est pas celui de 2009, commente M. Michel K., un ancien haut fonctionnaire toujours proche de la famille Bongo. Certes, la présidente de la Cour, Marie-Madeleine Mborantsuo, est toujours aussi inféodée au pouvoir ; mais la société, elle, a changé. Ali n’a pas l’envergure de son père. En quelques années, il a transformé le système centralisé et unitaire de celui-ci en une véritable prédation dynastique, exacerbant la volonté farouche de changement des Gabonais. »

C’est bien dans un double mouvement de continuité et de rupture que s’est inscrit le régime de M. Bongo. Et, curieusement, ces deux tendances nourrissent la crise politique actuelle. Continuité d’abord, car la prospérité de la République gabonaise repose sur une stratégie de rente inchangée depuis l’indépendance du pays, en 1960 : l’économie est entièrement consacrée à la production et à l’exportation de ressources naturelles. « À l’époque coloniale, c’est le bois précieux de l’okoumé qui faisait vivre le pays et l’Afrique-Équatoriale française tout entière. Par la suite sont venus s’ajouter le manganèse, l’uranium et, bien sûr, le pétrole », nous rappelle le géographe Roland Pourtier, professeur émérite à l’université Paris-I Panthéon-Sorbonne (6). En 1975, le Gabon rejoint l’Organisation des pays exportateurs de pétrole (OPEP). Pour faciliter cette adhésion, le président Albert-Bernard Bongo adopte alors le nom musulman d’El Hadj Omar Bongo. S’ouvre ensuite une période faste pour l’économie nationale, dite des « douze glorieuses », jusqu’au contre-choc pétrolier de 1985, puis de nouveau un épisode prospère, de la fin des années 1990 jusqu’en 2014.

À l’exploitation du bois — 85 % du territoire est recouvert de forêts — ont donc succédé les « cycles miniers » puis le pétrole. Partant d’une production de 250 000 barils par jour en 1975, le pic de la production de pétrole est atteint en 1997 (350 000 barils par jour, soit une production annuelle record de 18,5 millions de tonnes). Le Gabon fait alors figure d’« émirat tropical ». Avec une population modeste (1,8 million d’habitants en 2013), l’État vit de ses rentes, au gré des fluctuations des cours des matières premières. Au cœur du dispositif, « de grosses entreprises, essentiellement françaises, dans différents secteurs (bois, pétrole, uranium), et un État gabonais qui entre systématiquement dans leur capital à hauteur de 20 % », poursuit Roland Pourtier. Pourvoyeuse de milliards de francs CFA pendant presque quatre décennies et source d’enrichissement pour les élites au pouvoir, la rente des matières premières n’a été que très marginalement réinvestie dans l’économie du pays. « L’État rentier gabonais a fonctionné durant des années sur la prédation des ressources au profit de sa classe dirigeante », autour de laquelle « s’est développé un capitalisme parasitaire qui n’a guère permis d’améliorer les conditions de vie des populations, loin de là », souligne le politologue Thomas Atenga (7).

Longtemps emblématique de la « Françafrique » (lire « L’élève modèle de la “Françafrique” »), le Gabon s’est doté d’un État centralisé avec à sa tête Omar Bongo, inventeur d’un mode de redistribution fait de corruption et de prébendes habilement réparties entre les régions, les ethnies et les forces politiques du pays. Ce partage (très partiel) de la rente suivait une logique aujourd’hui bien connue. Il empruntait des canaux officiels — via des « enveloppes » versées dans l’entourage du pouvoir et le maillage des administrations territoriales — et des voies officieuses — via des dons personnels du « chef-président » au gré des crises sociales (universités, hôpitaux, etc.) et le réseau des maîtresses du président et de son entourage. « À une époque, des quartiers entiers de Libreville vivaient de ces largesses dictées par le “vagabondage sexuel” des élites dirigeantes », rappelle Roland Pourtier. Cette structure étatique de « rente-corruption » a été finement étudiée par de nombreux universitaires, français ou américains (8).

La malédiction du pétrole
Héritier de la dynastie Bongo depuis 2009, le fils n’a pas fondamentalement modifié l’organisation millimétrée concoctée par son père. « Pour l’essentiel, l’État gabonais et son économie fonctionnent dans la continuité », commente encore Roland Pourtier. Mme Marie-Madeleine Mborantsuo (alias « 3M »), par exemple, ex-maîtresse de feu Omar Bongo et présidente de la Cour constitutionnelle (une instance créée en 1991, dans la foulée de l’instauration du multipartisme), occupe ce poste stratégique depuis plus de vingt ans…

Sur le plan économique, M. Bongo s’était en 2009 présenté aux suffrages de ses concitoyens avec un ambitieux « plan stratégique du Gabon émergent » (PSGE), articulé autour de l’industrialisation et de la gestion durable des ressources. Le PSGE, qui était censé donner de nouvelles perspectives au pays, recoupait la volonté affichée par de nombreux dirigeants africains d’atteindre l’« émergence » grâce à une « intégration gagnante » dans la mondialisation. Il obéissait aussi aux injonctions des institutions internationales (Banque mondiale, Fonds monétaire international), celles-là mêmes qui avaient imposé les plans d’ajustement structurel dans les années 1990. Le PSGE a donné lieu à quelques innovations. Dans la filière bois, par exemple, les compagnies étrangères se sont vu imposer l’obligation de transformer les grumes avant exportation. Une usine de meubles est ainsi née de cette volonté de maîtriser la valeur ajoutée par des transformations industrielles locales. Dans l’agroalimentaire également, des investissements ont été réalisés, au profit notamment d’une extension des plantations de palmiers à huile et d’hévéas. Mais, après sept années de pouvoir, aucune de ces initiatives n’a réussi à limiter le poids de la rente pétrolière ou à sortir le pays de sa dépendance alimentaire (80 % de produits importés) — un schéma typique de la « maladie hollandaise » qui affecte les économies adossées aux matières premières (9).

Dans les faits, la seule rupture d’envergure est venue de l’inversion des cours du pétrole. Certes, en 2016, le Gabon demeure le quatrième producteur d’or noir de l’Afrique subsaharienne, derrière le Nigeria, l’Angola et le Congo-Brazzaville. Mais cette manne si essentielle à l’État (70 % des exportations, 20 % du produit intérieur brut et 40 % des recettes budgétaires) a fondu après le choc économique de l’été 2014. Après avoir franchi la barre des 100 dollars deux ans plus tôt, le prix du baril a chuté sous les 40 dollars en 2016. Résultat : la dette publique flambe, grevant le budget et les investissements. Port-Gentil, la capitale économique du pays, reste asphyxiée par ce retournement. En un an, les acteurs de la filière pétrole (Total, Shell, Vaalco, etc.) ainsi que les sous-traitants (Schlumberger, Addax Petroleum, Satram, etc.) ont stoppé net les investissements, fermé certains sites et licencié massivement. Selon l’Organisation nationale des employés du pétrole, près de 4 000 emplois (sur une population de 140 000 habitants) y ont été précarisés ou perdus en dix-huit mois.

Un retournement conjoncturel de cet ordre (qui a aussi, selon la Banque mondiale, frappé des secteurs comme l’agroalimentaire, la construction, le bois et les transports) affecte très vite le cœur même de la société (10). En effet, comme l’État rentier et prédateur laisse peu aux citoyens pour s’en sortir au quotidien, le moindre dérèglement se traduit par des drames sociaux. Si le pays caracole en tête des pays africains pour ce qui est du revenu par habitant — calculé en parité de pouvoir d’achat, le PIB par habitant est passé de 15 100 dollars en 2009 à 20 100 dollars début 2015 —, il dégringole au 112e rang mondial de l’indice de développement humain, qui intègre des critères sociaux comme l’accès aux soins ou à l’éducation. Plus de la moitié des Gabonais se trouvent aujourd’hui sous le seuil de pauvreté.

La conjonction de ces facteurs — persistance de l’État rentier, corruption, forte dégradation économique et sociale — explique la profondeur et la radicalité de la crise politique ouverte fin août 2016. Au cours des dernières années, la vie quotidienne dans la capitale comme dans la plupart des autres villes (85 % de la population du pays réside en zone urbaine) s’est dégradée au point de désagréger un tissu social précaire. La liste des maux quotidiens des Gabonais comprend à la fois la paupérisation d’une jeunesse frappée par le chômage (autour de 30 % de la population active, dont 60 % sont des jeunes), des arrestations expéditives lors des manifestations étudiantes ou syndicales (nombreuses depuis janvier 2016), la dégradation de l’accès aux soins (une caution de 300 000 francs CFA, soit 450 euros, est désormais exigée pour entrer à l’hôpital), déficience des services publics, coupures récurrentes d’électricité…

Telles sont les facettes d’une violence qui « recouvre les actes physiques autant que les actions ou interactions engendrant des agressions psychologiques et des disqualifications sociales, et [qui] inclut les coercitions et les actes de violence ordonnés par l’État et ses représentants (11) ». Cette brutalité multiforme se retrouve dans la radicalisation d’une partie de la culture hip-hop massivement adoptée par la jeunesse dans les années 1990.

« La plupart des membres de l’opposition craignent à présent pour leur vie à Libreville, lâche le journaliste gabonais Gustave D. Les forces répressives d’Ali Bongo ont intégré des “mercenaires encagoulés” chargés des basses besognes. » Le 8 septembre, l’opposant Jean Ping s’est finalement résolu à déposer un recours devant la Cour constitutionnelle. « Je connais bien les arcanes de cette institution, commente l’avocat Pierre P. Comme toujours au Gabon, les apparences de démocratie sont sauves. Nous avons cette cour ainsi qu’une Commission électorale nationale autonome et permanente (Cenap) : deux institutions censées garantir la transparence et le respect de la loi. Mais grattez un peu et vous verrez le vrai visage de ces autorités : elles sont littéralement phagocytées par le pouvoir. Voilà pourquoi le camp de Jean Ping a si longtemps hésité avant de déposer plainte. »

En reprenant la composition (neuf juges, dont trois nommés par le président de la République, trois par le président du Sénat et trois par le président de l’Assemblée nationale, deux proches du clan Bongo) et l’histoire de la Cour constitutionnelle (sa présidente vient d’être reconduite pour un quatrième mandat de sept ans !), une conviction se forge : cette institution ne paraît guère avoir usurpé son sobriquet de « tour de Pise », penchant toujours du même côté, celui du pouvoir. Les Gabonais savent à quoi s’en tenir. Depuis des décennies, leur État les a habitués à un vaste jeu d’ombres où chaque secret est à la fois bien gardé et connu de tous.

Mobilisation de la rue
Une autre différence de taille distingue l’élection de 2016 de celle de 2009 : la mobilisation de la population, des associations, des syndicats... Convaincus de s’être fait « voler » le scrutin de 2009, de très nombreux Gabonais se sont mobilisés, encouragés par des événements extérieurs : la vague du « printemps arabe » de 2011 et la chute de régimes autocratiques, la défaite de M. Sarkozy (l’« ami » de M. Bongo) à la présidentielle française de 2012, et surtout l’effondrement du pouvoir autocratique de M. Blaise Compaoré au Burkina Faso en 2014 (12). Après le boycott des élections législatives par l’opposition, en 2011, plusieurs organisations se sont structurées pour promouvoir des réformes politiques et institutionnelles. Le mouvement Ça suffit comme ça !, par exemple, s’est fixé dès 2012 comme objectif un meilleur gouvernement et… la transparence de l’élection de 2016. Il a mené un intense travail de lobbying auprès des autorités françaises et internationales, au travers notamment de nombreuses conférences organisées à Paris et à Strasbourg.

À plusieurs reprises, cette organisation — comme d’autres mouvements civiques — a alerté sur les risques de fraude à l’approche du scrutin d’août dernier. Le président François Hollande a ainsi reçu un document de « sortie de crise » dès son arrivée au pouvoir en mai 2012. Le désistement de divers candidats au profit de la liste unique menée par M. Ping a été la dernière étape de cette stratégie d’anticipation. Cette mobilisation politique et juridique suffira-telle à briser l’épine dorsale du clan Bongo ? Ancien ministre de la défense (1999-2009), M. Bongo peut sans doute compter sur la loyauté de son armée et de sa police. Mais ces corps organisés sont eux aussi traversés par des pressions sociales et familiales. M. Compaoré en a fait l’expérience en 2014, tout comme M. Zine El-Abidine Ben Ali en Tunisie en 2011. Quant aux soutiens extérieurs, le président sortant ne dispose que de peu d’alliés sûrs sur le continent. Surtout, et contrairement au scénario de 2009, Paris, Washington, Strasbourg et Addis-Abeba (siège de l’Union africaine) ont publiquement regretté certaines « anomalies » dans le scrutin et exigé le respect de la « transparence » en demandant un « recomptage » des voix, bureau par bureau, en présence d’observateurs internationaux.

Paris, 18 septembre 2016. L’avocat Pierre P. commente les récentes attaques du pouvoir contre le champion de l’opposition. « Ils n’ont pas compris que personne ne se fait beaucoup d’illusions sur Ping et sur son programme s’il devait arriver au pouvoir, plaide-t-il calmement. C’est un ancien du clan Bongo, personne ne l’a oublié. Mais c’est derrière sa bannière que la dynastie Bongo peut tomber, et c’est cela le plus important. » Soudain, l’avocat prête une oreille attentive à son poste de radio. En visite dans la capitale française, M. Séraphin Moundounga, garde des sceaux fraîchement démissionnaire (il a rendu son portefeuille le 6 septembre), fait part des « craintes » qu’il éprouve pour sa vie sur les ondes de Radio France Internationale (RFI). Il dénonce la répression politique et les tentatives d’assassinat dont il aurait été victime au Gabon. « L’histoire est en marche, lâche M. Pierre P., le regard brillant. Cette fois, le peuple gabonais ne se laissera pas déposséder de son élection. Si les recours juridiques et les instances internationales d’observation ne poussent pas Bongo à accepter la transparence et sa défaite, c’est par la rue que les Gabonais rendront leur verdict. » Reste à savoir à quel prix.

Parti pour effectuer un reportage avec toutes les autorisations nécessaires, Olivier Piot a été refoulé sans ménagement à son arrivée à Libreville le 9 septembre.

Olivier Piot
Journaliste.

(1) Lire Philippe Leymarie, « Au Gabon, Ali Bongo joue avec le feu », Défense en ligne, 31 août 2009.

(2) Depuis les années 2000, la filiation de M. Ali Bongo fait polémique : est-il bien le fils d’Omar Bongo ou bien un enfant adopté au Biafra dans les années 1950 ? L’enjeu est de taille puisque la naissance au Gabon conditionne le droit de se présenter à une élection.

(3) Cf. le film de Patrick Benquet, Françafrique : 50 années sous le sceau du secret, Infrarouge, 2011.

(4) Cf. notamment Régis Marzin, « Gabon : du coup d’État électoral de 2009 au départ anticipé d’Ali Bongo ? », blog Regard excentrique, 2 janvier 2015.

(5) Pour des raisons de sécurité, certains de nos interlocuteurs ont souhaité conserver l’anonymat.

(6) Auteur notamment de l’ouvrage Le Gabon (deux tomes), thèse d’État publiée à L’Harmattan, Paris, 1989.

(7) Thomas Atenga, « Gabon : apprendre à vivre sans pétrole », Politique africaine, no 92, Paris, décembre 2003.

(8) Cf. par exemple Douglas A. Yates, The Rentier State in Africa : Oil Rent Dependency and Neocolonialism in the Republic of Gabon, Africa World Press, Trenton (New Jersey), 1996.

(9) Cf. Bertrand Feutemio, Le Gabon, un pays si riche… mais très pauvre, Publibook, Paris, 2008.

(10) Cf. Banque mondiale, « Gabon. Vue d’ensemble », 2016.

(11) Alice Aterianus-Owanga, Maixant Mebiame Zomo et Joseph Tonda (sous la dir. de), La Violence de la vie quotidienne à Libreville, Academia, coll. « Anthropologie prospective », Louvain-la-Neuve, à paraître en octobre 2016.

(12) Lire David Commeillas, « Coup de Balai citoyen au Burkina Faso », Le Monde diplomatique, avril 2015.

22 August 2016
Henning Melber
In a few weeks, on the night of 17 September, I will, as I have often done, take a quiet moment to think of Dag Hammarskjöld and the 15 others who died that very night 55 years ago. Their airplane crashed under un-clarified circumstances when approaching the airport of Ndola in then Northern Rhodesia. The Secretary-General of the United Nations had planned to meet Moise Tshombe, the secessionist leader of the Congolese Katanga province to break the political stalemate in the country. But Hammarskjöld’s mediation efforts ended in tragedy. Even so his negotiation and diplomacy skills have remained a lasting legacy, an outstanding example in my mind, despite their limits in midst of the Cold War and the decolonisation of the African continent.

The Suez crisis
When Egypt’s president Nasser announced in mid-1956 plans to nationalise the Suez Canal, Israel, the United Kingdom and France – in clear violation of the UN Charter – prepared for military intervention to remain in control over this strategic transport route. But Hammarskjöld managed to utilise an alliance of shared interests between the Soviet Union and the USA. They both supported a Security Council resolution, which made it impossible for the French and British to use their veto power. As a result, the UN mandate enabled Hammarskjöld to act.

Following mainly the advice of the Canadian diplomat Lester Pearson, Hammarskjöld institutionalised the “Blue Helmets” in Egypt, the first UN peacekeeping force. Stationed in the conflict zone under the ultimate command of the Secretary-General, they prevented war. Much to his frustration it was impossible to obtain any mandate to respond in parallel to the Soviet invasion in Hungary, but his diplomatic skills and determined action to solve the Suez crisis remain a masterpiece of conflict solution, one that I expand upon in a recently published paper.

The Congo conflict
The independence of the Congo in June 1960 triggered violence bordering to civil war. Upon request of the Congolese government, the UN empowered the Secretary-General to act. But the mandate was guided by conflicting motives and interpretations. Its vagueness turned implementation into a mission impossible. The mineral rich Katanga province (from where the uranium for the atom bombs dropped on Hiroshima and Nagasaki came) had under Tshombe seceded from the Congo. It remained under control of the Belgian mining company Union Minière, Belgian troops and mercenaries, and was of geostrategic relevance for the West.

The situation in Congo worsened when Congo’s head of government, Patrice Lumumba, soon after independence was ousted from office, and at the end of 1960 kidnapped, tortured and executed with the direct involvement of the CIA. Some critically opinionate that Hammarskjöld was at least indirectly responsible for Lumumba’s gruesome death. But in a letter to John Steinbeck he commented the assassination as follows: “his murder was in Tallyrand’s words: ‘more than a crime, it was a major stupidity’ […] I incline to the conclusion that no one, in the long pull, will really profit from Lumumba’s death, least of all those outside the Congo who now strain to do so but should one day confront a reckoning with truth and decency.”

Despite relentless efforts, Hammarskjöld was unable to find common ground for a solution of the conflict. His efforts were criticized by all big powers. In the Security Council he stated in response to the continued demands for his resignation by the Soviet Union but also the Belgian, French and British government, who saw their vested economic interests at stake:

“For seven or eight months, through efforts far beyond the imagination of those who founded this Organisation, it has tried to counter tendencies to introduce the Big-Power conflict into Africa and put the young African countries under the shadow of the cold war. […] We effectively countered efforts from all sides to make the Congo a happy hunting ground for national interests. To be a roadblock to such efforts is to make yourself the target of attacks from all those who find their plans thwarted.”

No happy ending, but a lasting legacy
While Dag’s diplomatic navigation through yet unknown waters was a major success in solving the Suez crisis, his compass to navigate through Scylla and Charybdis at the height of the Cold War in the Congo was an insufficient instrument to overcome the antagonisms at play.

The Congo showed the limitations that exist for a single person to handle and solve a conflict, which involved a variety of stakeholders with strong interests. It also displayed the vulnerability when decisions had to rely on the advice of other people, who at times were guided by differing loyalties, mentalities, ideologies and interests. Resolving conflicts requires skilful mediation and the involvement of competent diplomats to find compromises for sustainable solutions. But the complexity of situations and the lack of clarity of mandates might prevent even the most skilful mediators from achieving desired results.

We do not know what might have followed a meeting of Hammarskjöld with Tshombe, if it would have taken place. What we know is, that the Congo remained a war-torn territory for generations to come, at the cost of millions of lives. Among them were those of Dag Hammarskjöld and 15 others, who sacrificed their lives while in search of peace.

Share
FacebookTwitterLinkedInDeel
Henning Melber By Henning Melber
Henning Melber is Senior Adviser and Director Emeritus. He has served as Senior Lecturer in International Relations at Kassel University, was Director of the Namibian Economic Policy Research Unit in Windhoek, and Research Director of the Nordic Africa Institute in Uppsala. Henning is an Extraordinary Professor at the University of Pretoria and at the Centre for Gender and Africa Studies of the University of the Free State in Bloemfontein and a Senior Research Fellow with the Institute for Commonwealth Studies/University of London. He directed the Foundation from 2006 to 2012. He holds a PhD in Political Sciences and a Habilitation in Development Studies. In 2017 he was elected President of the European Association of Development Research and Training Institutes (EADI).

2016 THESES DOCTORAL

Historians of photography have generally represented colonial photography as a predictable and oppressive genre. Taking the Belgian Congo (1885–1960) as its subject, this dissertation argues that the medium has also been the instrument of a rapprochement between metropole and colony, not only in the hands of Europeans, but also in those of Africans, as the consequence of a long-lasting reaction against the worldwide diffusion of the so-called “Congo atrocities” pictures (1904–1908). Chapter One explores this pivotal episode in the history of photography. The exceptional violence of these images prompted the counter-development of a representational ideal—the colonie modèle—that was deployed at two historical moments: first, in the interwar period with the illustrated magazine L’Illustration Congolaise, and after World War II with the governmental photographic service InforCongo. In Chapter Two and Three, the studies of L’Ilustration Congolaise and InforCongo trace how this colonial rapprochement was encouraged by increasingly representing Congolese décor and subjects as the mirrored image of Belgium, until it peaked in the late colonialism’s concept of a “Belgian-Congolese community.” Chapters Four and Five turn to Congolese family albums and queries how Africans’ self-representations sought to integrate—or not—the model colony. Based on research carried out in Belgium and in the Democratic Republic of the Congo, this dissertation is the first in-depth study of a history of photography in the Congo and the first comprehensive history of photography within a single colonial regime. Similarly, this project presents the first in-depth study of African family albums, examined in the multiple aspects that make up the significance of the photographic subject’s experience. Photography in the Belgian Congo developed in three contexts: European, African and colonial, which overlap but have usually been explored separately. This dissertation aims to weave together these different aspects, fully appreciating and integrating the vivid racial tensions inherent in a colonial system, but ultimately aspiring to complicate the visual colonial relations materialized in photography by taking into consideration parameters of assimilation and collaboration, co-authorship, or again, seduction.

Lettre ouverte


Veldhoven, le 2 août 2016


Lettre ouverte aux signataires de la Carte Blanche proposant de « décoloniser » la statue du roi Léopold II, place du Trône, à Bruxelles [1]

Depuis plus de cinquante ans il y a en Europe une campagne de désinformation des masses sur notre passé colonial. On a inculqué aux peuples européens un complexe de culpabilité car si l'Afrique va mal, c'est à cause de la colonisation. Le plus grave, ce n'est finalement pas que les Européens aient des convictions erronées sur leur passé colonial, mais c'est que les Congolais, instruits de ces contrevérités, finissent par y croire. Votre initiative abonde dans ce sens car, en stigmatisant Léopold II et la colonisation, vous souhaitez revisiter le passé colonial de la Belgique pour démentir ce que vous appelez « la légende d'un grand roi apportant la civilisation au cœur de l'Afrique… Un mythe résistant aux multiples travaux d'historiens témoignant pourtant que ce sont plusieurs millions de personnes qui trouvèrent la mort pendant la période coloniale sous le régime de Léopold II. Cela, dès avant que la colonisation belge poursuive son œuvre de désagrégation sociale traditionnelle en maintenant pendant plusieurs années le régime du travail forcé (pour ne pas dire esclavagiste) instauré par Léopold II » [1]. En vérité, vous remplacez ce que vous appelez un mythe par d'autres mythes aussi tenaces : ceux des millions de morts et de l'esclavage belge au Congo.



Votre initiative est une offense à la mémoire de mes parents et de tous les honnêtes gens, Belges et étrangers, qui ont consacré leur vie, voire donné leur sang, pour sortir le Congo des Ténèbres et y apporter la civilisation.



Il est un fait que la morale change d'une époque à l'autre. Ainsi de nos jour, la morale rejette le concept même de la colonisation, mais il faut savoir raison garder et éviter maintenant de faire un procès d'intention au passé colonial de la Belgique. Pour juger du passé, on doit replacer les événements dans leurs contextes historiques de temps et d'espace ; en d'autres termes, il faut relativiser.



Depuis l'origine des temps, les colonisations ont été des étapes primordiales dans l'évolution des peuples. Par le système colonial, des peuples aux civilisations avancées apportent à des peuples moins développés leurs connaissances, leur civilisation et en échange ils se rétribuent en exploitant les ressources du pays. Pour garantir la stabilité et la rentabilité de l'entreprise, les puissances coloniales exercent une tutelle administrative et politique sur le pays colonisé.
Ainsi le berceau de notre civilisation européenne se situe sur les rives de la Méditerranée. Dans l'Antiquité, en Egypte et en Mésopotamie, se développèrent des cultures dont les connaissances servirent aux civilisations suivantes. Par son heureuse situation à l'Est de la Méditerranée, la Grèce s'instruisant de ces civilisations afro-asiatiques prit la relève. Les Hellènes, en colonisant le bassin Méditerranéen y apportèrent leur civilisation qui eut une grande influence sur le reste du Monde.
Ensuite, Rome en se développant se rendit à son tour maître du bassin Méditerranéen. César entreprit la conquête de la Gaule qui eut pour résultat la domination romaine pendant quatre siècles et demi. Cette colonisation jeta les bases de notre civilisation occidentale. Au 5e siècle, les invasions germaniques conduisirent à la chute de l'Empire romain d'Occident, laissant en Europe un vide dont tous les peuples eurent à pâtir. Il fallut de nombreux siècles encore, de nombreux conflits et de nombreux drames avant que la civilisation occidentale, fusion des civilisations romaine et germanique et basée sur la culture judéo-chrétienne, n'atteigne le degré d'évolution que nous connaissons actuellement et reprenne le flambeau.
Au 15e siècle, l’Europe connut une période de paix relative et d’expansion économique et les progrès techniques rendirent matériellement possible les voyages au long cours. Notre Monde Occidental, fort de sa civilisation, entreprit alors d’explorer, de conquérir et de coloniser le reste de la planète.

C'est ainsi qu'une poignée de Blancs put conquérir et dominer le reste du monde, pas par hasard, mais parce que l'Europe était plus forte, plus riche, plus instruite, plus entreprenante…
Pendant cinq siècles, la colonisation européenne a changé la face du monde. Grâce à elle, la civilisation occidentale n'a cessé d'agir et de créer. Trois continents, les Amériques, l'Océanie et l'Afrique, sont nés de l'effort de colonisateurs européens. Quant à l'Asie, elle s'est régénérée à leur contact. La somme des bienfaits que la colonisation européenne a répandu dans le monde l’emporte de beaucoup sur la somme des maux qu’elle a pu causer.



Qu'a apporté la colonisation belge aux Congolais ?
Le premier mérite de la présence belge au cœur de l’Afrique est d’avoir créé de toutes pièces un Etat moderne regroupant sous une même législation des peuplades indépendantes les unes des autres et sans organisation centrale. Les droits et devoirs de cet Etat, comme ceux des citoyens, étaient définis par une Constitution : la Charte Coloniale.
Cet Etat avait un gouvernement et des administrations centrales et locales agissant dans l’intérêt des populations.
Appelé à faire régner la justice, l’Etat mit sur pied une organisation judiciaire. Imposant leur autorité, les Belges apportèrent la paix entre les peuplades : la « Pax Belgica » bien connue de tous. Pour ce faire ils mirent sur pied une force de police appelée la Force Publique.
Pour couvrir ses dépenses publiques, l’Etat leva des impôts et mena une politique financière saine en veillant à l’établissement et à l’exécution de budgets en équilibre.
Cet Etat fut aussi l’organisateur de l’essor économique, social et sanitaire remarquables que connut le pays pendant la période coloniale. Il fixa les règles du jeu économique en contrôlant largement les entreprises privées et en investissant lui-même dans des travaux d’infrastructure. Il organisa et réglementa les relations entre la main-d’œuvre indigène et les employeurs, imposant à ces derniers toute une série de mesures en vue d’améliorer les conditions de travail et la situation des travailleurs. L’Etat fit aussi de gros efforts pour développer une économie rurale indigène en créant des paysannats qui assurèrent une production vivrière importante et des revenus décents aux paysans. Il développa de façon scientifique l'agriculture et les élevages, de sorte que le Congo Belge était devenu auto-suffisant et n'avait pas besoin de l'aide internationale pour survivre.
Le fait le plus marquant de l’œuvre coloniale des Belges fut d’assurer le développement global des populations en mettant à leur disposition un enseignement de qualité et gratuit pour tous les Congolais. Le Congo Belge était le pays d'Afrique noire comptant le plus haut pourcentage d'enfants scolarisés et, à l'Indépendance, le pays comptait deux universités, fréquentées par plusieurs centaines d'étudiants congolais. Les Belges veillèrent à l’hygiène publique et dispensèrent des soins de santé gratuits aux indigènes, ce qui permit d'allonger l’espérance de vie des Congolais. La colonisation a délivré ces populations de leurs craintes ancestrales des esprits et de la sorcellerie.
Dans ce pays immense qu’est le Congo, rien n’aurait pu se faire sans un bon réseau de voies de communication. Une des premières tâches de l’Etat fut donc de veiller à la construction de chemins de fer, de pistes, de routes et à l’aménagement des voies navigables. A la veille de l’Indépendance, le Congo Belge disposait ainsi d’un ensemble de moyens de transport particulièrement développés et efficaces. Cette infrastructure de moyens de transport donna l'occasion aux Congolais de sortir progressivement de leur isolement séculaire ; ils apprirent à se déplacer dans leur pays, à communiquer entre eux, à chercher du travail et à commercer, ce qui leur permit d’accéder à un niveau de vie plus aisé.
Avant de mettre le pays en valeur, il fallut en connaître les possibilités, aussi la Belgique créa des institutions scientifiques chargées d’étudier les milieux humain, physique et biologique. Des organismes furent chargés de levés cartographiques, de travaux de recherches géologiques, géodésiques, météorologiques et agronomiques.
En un mot, la colonisation a ouvert le Congo à la modernité.



Même si certains Blancs se sont mal comportés vis-à-vis des Congolais, le bilan de la présence belge au Congo est dans son ensemble positif et nous pouvons être fiers de l'œuvre titanesque réalisée en Afrique par une poignée de nos compatriotes.



Quelques mots sur Léopold II. Il n'y a pas de doute qu'il était un personnage sortant de l'ordinaire, car il fit et fait encore couler beaucoup d'encre. Il ne laissa personne indifférent, il déchaîna les passions, ou on l'admirait, ou on le haïssait. Les uns le glorifièrent, les autres l'insultèrent et tentèrent de ternir son image. Mais, que cela vous plaise ou non, Léopold II restera pour la postérité le roi fondateur d'un état, le Congo.
Léopold II rêvait d’expansion pour la Belgique, rêve qu’il réalisa en se faisant octroyer par la communauté internationale un vaste territoire au cœur de l’Afrique. Ces terres, dont personne ne voulait, se révélèrent plus tard être extrêmement riches, ce qui ne manqua pas de provoquer des jalousies de la part de ceux qui avaient laissé échapper ce trésor. Mais l’organisation du jeune état ne se fit pas sans certains revers et abus qui servirent de prétexte aux adversaires du Roi pour entreprendre une vaste campagne contre son régime dans le but secret de lui reprendre ce pays fabuleux qu’était le Congo.
Pour nuire au Roi ses adversaires utilisèrent tous les moyens et manipulèrent l'information pour falsifier les faits. Les médisances prirent de telles proportions qu'on alla jusqu'à inventer que le Roi avait évincé la traite esclavagiste arabe pour la remplacer par une autre, qu’on coupait les mains aux hommes qui refusaient de travailler pour les Blancs et que les mercenaires du Roi auraient exterminé des millions de Congolais.
Ces histoires ont traversé le temps et ont livré à la postérité des mythes grossiers dont le génocide perpétré par les Belges au Congo, les mains coupées et l’esclavage belge au Congo.



Le thème d’un génocide a été développé par de nombreux auteurs. Comme le chiffre de 10 millions de victimes est le plus souvent avancé, certains n'hésitent pas à parler d'un véritable génocide. En 1935 déjà, l’écrivain allemand Ludwig Bauer reprit l’idée dans son livre « Léopold le mal-aimé » en écrivant : « Léopold avait reçu en toute propriété plus de vingt millions de Noirs. Quand il mourut, il n’y en avait plus que dix. Cette constatation est effroyable ».
Si dépeuplement il y eut au début de la colonisation, les causes en sont connues, mais il est impossible de le chiffrer car on ignore tout du peuplement de ces contrées avant l’arrivée des Belges. La Commission d’enquête de 1904 attribua cette dépopulation à deux causes principales : la variole et la maladie du sommeil. L'Etat s'est efforcé de combattre ces deux fléaux par la vaccination et la création de dispensaires et d'hôpitaux disséminés à travers le pays.
Comme il n'y avait pas de registres d'état civil, on ne dispose ni du nombre d’habitants, ni des taux des naissances et des décès avant l’arrivée des Belges, mais on peut supposer qu’à l’époque déjà la population décroissait à causes des luttes tribales, de la déportation d’esclaves par les Arabisés, des maladies et de la malnutrition. Il est un fait que la colonisation a aggravé cette dépopulation en introduisant involontairement de nouvelles maladies, mais ici aussi, en absence de toute donnée, on reste dans le domaine de la spéculation.
La méthode la plus souvent utilisée pour évaluer la population du Congo avant l'arrivée des Blancs se base sur l’estimation arbitraire faite en 1919 par la Commission de Protection des Indigènes, que pendant les premières années de la colonisation la population du Congo aurait diminué de moitié. Les premiers recensements officiels organisés par les Belges dans les années 1920-1930 faisant apparaître une population de l’ordre de 10 millions, certains en conclurent que la population de départ était de 20 millions et que donc 10 millions de personnes auraient disparu pendant la période de l’E.I.C. Disparitions attribuées à Léopold II.
Une autre méthode, encore plus fantaisiste, se base sur les estimations démographiques de la cuvette centrale du Congo faites par les premiers explorateurs. Les chiffres avancés oscillent entre 11 et 50 millions d'habitants. La disparité de ces chiffres leur enlève toute valeur statistique. C'est pourtant la méthode utilisée par le professeur Ndaywel è Nziem, un des signataires du collectif, qui dans son « Histoire du Zaïre », signale « qu'entre 1880 et 1908, environ 13 millions de vies humaines furent détruites ». Récemment, René Cogels, un journaliste du journal néerlandais « De Telegraaf », cite le chiffre de 20 millions. Où s'arrêtera la surenchère ?
Prétendre que Léopold II et les Belges sont responsables d'un génocide de millions de Congolais au début du 20e siècle est une monstruosité intellectuelle. Les exploits génocidaires des pionniers du Congo dépasseraient ainsi de loin en horreur et en nombre l'Holocauste du régime nazi, dont les armées fortes de plusieurs millions d'hommes envahirent toute l'Europe Occidentale, ce qui leur permit, avec l’aide de collaborateurs dans les pays occupés, de pourchasser les Juifs et les Tsiganes, de les déporter vers des camps de concentration en Allemagne où une véritable industrie de la mort extermina quelque 5 à 6 millions d'individus en quelques années. En comparaison, suivant le Bulletin Officiel de l’E.I.C., il y avait au Congo, au 1er janvier 1902, une population européenne de 2.346 individus, dont 1.465 Belges, agents de l'Etat ou de sociétés, des officiers, mais aussi des médecins et des missionnaires. Soutenir que ce petit nombre de personnes, dépourvu à l’époque de tout moyen et dispersé dans un pays grand comme l’Europe Occidentale, aurait pu éliminer des millions d'individus relève d'une affabulation ! Le goût du sensationnel et du scandale est à l'origine de ce mythe du génocide.
Notons encore à ce sujet qu'à la même époque la maladie du sommeil fit aussi d'énormes ravages en Uganda. En 1906, Winston Churchill, alors sous-secrétaire d'état aux Colonies, déclara à la Chambre des Communes que la maladie avait réduit la population de ce pays de 6,5 à 2,5 millions d'habitants, soit une réduction de plus de 60 %. Estimation bien sûr toute aussi aléatoire que celle de 50% faite à l'époque pour le Congo. Mais il est étrange que personne n'ait jamais relevé ce fait et accusé la puissance coloniale, la Grande-Bretagne en l'occurrence, d'avoir commis un génocide.
Il en va ainsi de toute l'Histoire du Congo qui seule fut manipulée à des fins politiques.
Si au siècle dernier l'histoire coloniale fut embellie à des fins patriotiques, aujourd'hui elle est vilipendée par des activistes anticolonialistes. L'Histoire impartiale de la colonisation belge doit encore être écrite.

Concernant votre démarche, il est significatif que la majorité des signataires est d'origine étrangère. Ces gens contestent que Léopold II et la colonisation belge aient apporté la civilisation au cœur de l'Afrique, mais ils en sont la preuve vivante. Ils ont fait de hautes études et ont de bonnes situations dans notre société occidentale, sans la colonisation ils ne seraient pas ce qu'ils sont, ni là où ils sont. Hélas, comme le constatait si justement Benjamin Constant de Rebecque (1767-1830) : « La reconnaissance à la mémoire courte ». S'ils souhaitent vivre dans des pays décolonisés, plutôt que de semer la zizanie ici, qu'ils retournent en Afrique où ils feraient œuvre utile en (re)construisant leur pays d'origine que la colonisation aurait détruit, l'Afrique a besoin de gens comme eux. Mais il est plus facile de vivre dans l'aisance chez les anciens tortionnaires et de faire le procès des pionniers blancs qui, au péril de leur vie, ont construit le Congo.



Pour conclure : qu'au Congo on ait déboulonné les statues de l’époque coloniale et débaptisé les villes et les rues rappelant la colonisation, c’est le droit des Congolais, mais c'est une réaction plutôt pubertaire, car l'épisode colonial fait partie de leur passé, de leur histoire et, comme le proclamait le philosophe Ernest Renan (1823-1892) : « Les vrais hommes de progrès sont ceux qui ont pour point de départ un respect profond du passé ».
Faut-il aussi « décoloniser » la Belgique comme vous le suggérez ? Je ne le crois pas car, contrairement à ce que vous pensez, la colonisation, malgré ses imperfections inhérentes à toute œuvre humaine, fut une grande réalisation dont la Belgique peut être fière.



Un dernier mot sur Patrice Lumumba. Tout comme Léopold II, il a fait et fait encore couler beaucoup d'encre, adulé par certains il est honni par d'autres. Pour ma part, je considère qu'il a fait plus de mal au Congo que 75 ans de colonisation. C'est lui qui, par la diatribe mensongère sur la colonisation belge qu'il prononça le 30 juin 1960, a provoqué la débâcle congolaise qui précipita son pays dans le chaos et la misère où il se trouve toujours aujourd'hui, détruisant par un coup de gueule l'œuvre coloniale belge. Pas de quoi l'honorer en Belgique !


Pierre Van Bost





[1] http://www.lesoir.be/1240252/article/debats/cartes-blanches/2016-06-15/comment-decoloniser-statue-leopold-ii

Avertissement
Aux lecteurs de la deuxième édition
Il y a, en général, deux raisons à une réédition. La première, c’est l’épuisement en librairie de
l’ouvrage concerné. La seconde, la mise à jour d’un ouvrage pour tenir compte des progrès de la
science, ce qui, en matière historique, signifie la mise en œuvre de matériaux d’archives jusque là
inconnus ou inaccessibles.
Je n’ai bien sûr aucune raison d’invoquer la première, puisque Les Héritiers… n’a été vendu
que par souscription et n’a jamais été mis en vente en librairie. Cela tient en partie à la faiblesse des
moyens financiers dont disposait Dialogue des Peuples, en partie au fait que les hommes et les femmes
les plus susceptibles de rechercher les informations qu’ils pourraient trouver dans ce livre, je veux dire
l’immence majorité tant des Belges que des Congolais des classes populaires, ne disposent de toute
façon pas de l’argent nécessaire à son achat, même si j’ai, dès le départ, rejeté l’idée de toucher en
quelque façon que ce soit des droits d’auteur et si Dialogue des Peuples s’est efforcé de maintenir le
prix du livre papier le plus bas possible.
Diffuser plus largement ce livre, tout en contournant les problèmes matériels posés par l’édition
imprimée est devenu possible, entre temps, en recourant aux NTIC, et en distribuant l’ouvrage sous
format informatique uniquement, au nom de laliberté de la science et de laculture, suivant une formule
inspirée de Creative Commons (CC). CC est une association à but non lucratif dont le but est de proposer une solution alternative
légale aux personnes souhaitant libérer leurs œuvres des droits de propriété intellectuelle standard de
leur pays, jugés trop restrictifs1. L’organisation a créé plusieurs licences, connues sous le nom de
licences Creative Commons. Ces licences, selon leur choix, ne protègent aucun ou seulement quelques
droits relatifs aux oeuvres.
En pratique, cela signifie que l’œuvre peut être téléchargéée gratuitement et rediffusée de
même. La seule obligation de celui qui la rediffuse, et qui, en plus d’être une régle légale, est d’ailleurs
de pure courtoisie, est de citer sa source.
Ce passage de l’édition sur « papier payant » à la diffusion électronique gratuite était donc la
principale raison de cette réédition. Il n’empêche que, venant plus de dix ans après la première, elle a
subi quelques modifications, son auteur ne se prenant pas pour Horace et ne se croyant aucun droit à
prétendre « exegi monumentum aere perennius ». Ces modifications sont de deux ordres :
La plus visible est une nouvelle répartition des matières. Dans son édition-papier, Les
Héritiers … comprenait trois volumes, « Le temps du Roi » (1885 – 1908), « LeTemps des Héritiers »
(1908 – 1940) et « LeTemps du Refus » (1940-1960) accompagnés d’unopuscule reprenant deux autres
textes « Le Roi dans la bouteille à encre » et « Le Congo en vitrine », offert comme une sorte de
« prime » aux acheteurs de l’œuvre principale. D’autre part, à l’époque, mon livre « Baoni – Les
révoltes de la Force Publique sous Léopold II. Congo 1895 – 1908 » était toujours disponible en
librairie, et le désir de ne pas « torpiller » les droits de mon édieur m’avait poussé à n’évoquer ces fait
que de manière fort succincte dans Les Héritiers… Cette œuvre étant aujourd’hui épuisée en version
papier, quoique toujours disponible en téléchargement1
, ces scrupules n’avaient plus de raison d’être.
Enfin, il y a l’apport de la polémique. Ce que j’ai écrit sur le Congo a été attaqué sur divers points par
des auteurs qui ne partagent pas mes idées2
, ce qui m’a amené à préciser et à approfondir mes vues
pour leur répondre. Il s’agit, notamment, de l’utilisation des écrits de Thonner, de l’appréciation du
1 http://www.congoforum.be/fr/congodetail.asp?subitem=21&id=164152&Congofiche=selected
2 Ces discussions se sont reflétées, au fil du temps, dans « Dialogue », Série « Pourquoi ne pas raconter tout l’histoire du
Congo ? ».
4
témoignage du Cdt Bodart, de la valeur de Jozef Conrad, non en tant qu’écrivain, mais comme
« témoin » du Congo léopoldien et de certains choix méthodologique de Jean Stengers… Autant valait,
bien sûr, partager avec mes lecteurs ces approfondissements at ces précisions.
Comme l’on s’en doute, tous ces apports, qui concernaient pricipalement les parties 1 et 2 en
auraient fait des volumes assez lourds à manier, même sous forme informatique. Il en résulte une
nouvelle répartition des matières, avec un volume « Le Temps de la Reprise » consacré essentiellement
aux événements des années 1904 à 1911.
En second lieu, je me suis efforcé d’intégrer au corps de l’ouvrage des documents anciens
récemment publiés et de citer, lorsqu’il y avait lieu, des travaux historiques parus depuis la première
édition des Héritiers… Ainsi, il a été tenu compte de la publication des Notes de voyage du Prince
Albert et d’autres piéces anciennes d’archives récemment exhumées ou du livre de C. Braeckman sur
Lumumba : un crime d’état’. A propos des sources et de leur utilisation, je crois bon de rappler que Les Héritiers… n’est pas
et ne prétend nullement passer pour une « Histoire du Congo », ni même pour une « Histoire du Congo
de 1885 à 1960 ». Son but est seulement de parcourir cette histoire de la colonisation léopoldienne,
puis belge en cherchant la réponse à quelques questions : « Dans quelle mesure la Belgique – ou une
certaine classe dirigeante belge – a-t-elle accepté l’héritage de Léopold II ? Cet héritage a-t-il eu lieu
pour rompre avec la colonisation léopodienne, ou pour la poursuivre ? Comment ce pays d’abord
hostile à la colonisation en est-il arrivé, un demi-siècle plus tard, à se prendre pour « l’exception
belge », pour un colonisateur idéal ? Qu’est-ce qui a rendu l’anticolonialisme impossible ? »
Cela suppose certes de parcourir l’histoire de la période coloniale au Congo, mais non de faire
un exposé exhaustif et systématique de l’histoire de ce pays depuis les origines les plus lointaines
jusqu’à nos jours. Un tel ouvrage existe d’ailleurs déjà : l’Histoire du Congo d’Isidore Ndaywel è
Nziem.
En 2012, un livre sur le Congo a même été considéré par beaucoup comme le «livre de
l’année». Il s’agissait, bien sûr de « Congo… Une histoire » de David Van Reybrouck. Ce mélange
magistral de reportage, d’historiographie et de littérature a obtenu des critiques dithyrambiques et
remporté prix sur prix… Ce que l’auteur produit surtout sans effort apparent, c’est une prose élégante,
souvent magnifique.
C’est éffectivement une belle histoire, mais ce n’est pas un ouvrage historique. C’est une
splendide évocation littéraire du Congo et de son histoire, un de ces ouvrages de non-fiction historique
qui allient histoires vécues et analyse de ces histoires en transmettant avec virtuosité données pures et
vue d’ensemble. De la préhistoire aux premiers chasseurs d’esclaves, du voyage de Stanley missionné
par Léopold II à la décolonisation, de l’arrivée de Mobutu puis de Kabila à l’implantation industrielle
d’une importante communauté chinoise, ce livre retrace, analyse, conte et raconte quatre vingt-dix
mille ans d’histoire : l’histoire du Congo, cet immense territoire africain au destin violent. Le monde s’est passionné alors pour cet ovni littéraire qui entrecroisait approches
historiographique, littéraire et journalistique…
L’on a eu raison de se passionner, car si c’estbien « une histoire » plutôt qu’un ouvrage
historique, David Van Reybrouck y a écrit au moins un message prophétique. Il nous dit que le Congo
n’est pasun souvenir de notre passé, mais une préfiguration de notre avenir.
Le sort des Congolais, enfermés depuis Léopold II dans le rôle de prolétariat famélique d’un
pays regorgeant de richesses qui ne profitent qu’à quelques « Héritiers » dont, au fil du temps, ne
change que la couleur de peau, mais pas la rapacité, c’est le sort qui nnous attend tous.
Car on ne sait pas encore si l’Homme survivra eu changement climatique, et cela en inquiété
beaucoup.Mais il est clair que ni l’Homme, ni le Climat, ni la Planète ne suvivront longtemps encore à
la malfaisance du Capitalisme.

België (en vooral Brussel) heeft steeds een aantrekkingskracht uitgeoefend op Nederlandse kunstenaars en Oranjes die eens onze bossen bezaten. Belgen weten wel waarom maar kunnen het doorgaans niet uitleggen. Nederlanders kunnen het wel uitleggen maar komen vaak niet verder dan het aanhoren van de door henzelf uitgestote klanken met bezuiniging op de medeklinkers. De verklaring zit dus in iets diepers dan het louter cognitieve. Tussen Amsterdam en Parijs ligt voor Nederlanders een voor hen begripvol kruispunt van culturen, een tussenland, een vertaaldoos, een medicijn voor de ziekte van de eigendunk, een ruimte voor twijfel over het eigen grote gelijk, en om de 500 meter een café met paljassen en niet veraf een frietkot. In België wordt niet meer gezocht naar het ultieme Antwoord, de opperste Waarheid, de ontbrekende komma. Nu de Grote Schrift ook hier geen dictaat meer is, groeit de verwarring waaraan wij gewend zijn. Want dit land heeft leren leven met zijn Tradities: dwingelanden uit andere landen, schijnheiligen, bedriegers, lafaards, plunderaars, folteraars, verzetslui van het laatste uur, politiekers van alle slag, grote en minder grote denkers, gelijkhalers vooral, zwemkampioenen en zoetwatermatrozen, uitstellers, aanstellers, bedenkers van problemen en oplossers van niets. Voor het toejuichen van koningen zijn we georganiseerd: wij hebben speciale kinderbataljons met vlaggetjes en achter overbodige dranghekkens gecoiffeerde bomma's met boeketten. Koningen die te lang in de Zwitserse Alpen blijven golfen hebben pech want hier wachten de linten op hun scharen. Overstroomden en journalisten willen vorsten in gummilaarzen zien. Als het hard regent kunnen we het ook met een regent wel stellen, tot een bevend kind met een sabel de monarchie komt redden. Dit land leverde zoeaven aan de Paus, helden voor Den Ijzer, communisten voor de Spaanse burgeroorlog, Oostfronters van zeventien, ISIS-strijders, poolreizigers, Congo-ambtenaren, pedofiele assistent-gewestbeheerders, een paar Nobelprijswinnaars, pedalentrappers, gerstenatbrouwers, leprozenverzorgers en enkele schrijvers. Slechts weinigen overleven zichzelf want dit volk dat er geen is heeft een kort geheugen en veel dorst. En zo te leven als Vlaming, Brusselaar, Duitse Oostkantonner of Waal is niet allen gegeven. Gelukkig is in dit land de bloedvermenging na tomeloze kermissen groot geweest. Het begon al lachend en lallend, de al dan niet gewillige deerne op een ladder vastgebonden als in een passiespel, als een vlezige Maria rondgedragen in een nachtelijke processie. Zo is het bloed der anderen ook telkens ons bloed en daarom vergieten we het in de onderlinge strijd met mate, een beetje schuchter en altijd per ongeluk. Wie België betreedt, weze gewaarschuwd.

Nougayrède - voormalig hoofdredacteur van Le Monde - schrijft in een column in The Guardian (overgenomen door De Standaard dd. 20160404) het volgende:
'Men verwijst ook naar het koloniale verleden van Frankrijk. Gilles Kepel, een Franse expert in het domein, heeft het over een 'retrokoloniaal tijdperk', waarin jonge Franse moslims van Noord-Afrikaanse afkomst zich op historische grieven beroepen waar hun ouders of grootouders zich overheen hebben gezet. Maar dat verklaart het probleem in België niet, het land met het grootste aantal Syriëstrijders per hoofd van de bevolking. België heeft immers nooit islamitische landen gekoloniseerd.'
Dat laatste is een sterke (journalistieke) vereenvoudiging van de situatie in Belgisch Congo. Ook in Oost-Congo was er een islamitische minderheid aanwezig.
Zie hierover het flamboyante boek van Léon Anciaux, Le Problème Musulman en Afrique Belge (1949)
Daarnaast moet men niet vergeten dat Leopold II de 'Etat Indépendant du Congo' vestigde onder het mom van het brengen van beschaving en het bestrijden van de Arabische slavenhandel. Dat neemt niet weg dat de slavenhandel er wel degelijk bestond, met alle gruwelen vandien. Het verklaart ook ten dele het succes van christelijke godsdiensten in Congo tot op vandaag. Alhoewel DE historische waarheid niet bestaat is het wel een feit dat de gruweldaden van het personeel van Leopold II volgde op de gruweldaden van Arabisch-islamitische slavenhandelaars.
Tenslotte: België leverde tijdens de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd Algerijnen in het grootste geheim uit aan Frankrijk; het Belgische asielbeleid van toen was op zijn minst schimmig te noemen. Zie hierover Allah weent om Algiers. Algerije tussen militaire en islamitische dictatuur.
Om jongeren te radicaliseren hoef je geen historicus te zijn. Een samenraapsel van hele en halve waarheden, vermengd met regelrechte leugens en verzwegen gruwelijkheden kan in achtergestelde en ongeschoolde middens de vonk snel doen overslaan. Dat is een constante in de geschiedenis.

Aujourd’hui, le 21 mars 2016, la Chambre de première instance III de la Cour pénale internationale (CPI) a déclaré à l’unanimité Jean Pierre Bemba Gombo coupable au delà de tout doute raisonnable de deux chefs de crimes contre l’humanité (meurtre et viol) et de trois chefs de crimes de guerre (meurtre, viol et pillage). Ces crimes ont été commis lors de l’opération menée en République centrafricaine (RCA) du 26 octobre 2002 ou vers cette date jusqu’au 15 mars 2003 par un contingent du Mouvement de Libération du Congo (MLC). Jean Pierre Bemba faisait effectivement fonction de chef militaire exerçant une autorité et un contrôle effectifs sur les forces qui ont commis ces crimes.

La Chambre de première instance III est composée de Mme la juge Sylvia Steiner (Brésil), juge présidente, Mme la juge Joyce Aluoch (Kenya) et Mme la juge Kuniko Ozaki (Japon). En application du Statut de Rome et du Règlement de procédure et de preuve de la Cour, les parties, c’est-à-dire le Procureur et la Défense, ont 30 jours pour faire appel de la déclaration de culpabilité, auquel cas la question sera portée devant la Chambre d’appel, composée de cinq juges.


Er bestaat via het Congolese Bralima ook een Heineken-connectie:


Voir aussi le mémoire sur Bralima et Bracongo par Christophe Papy BUKASA KADIMA (2011)

zie ook het boek Heineken in Afrika

Foto LT, 20160320

Wij lieten een nota voor de directie achter.

De Arbeiderspers geeft de biografie uit onder de titel 'Dit is wat ik doe. Fotograferen in tijden van liefde en oorlog.'
Samen met drie anderen die voor de NYT werkten, zat Addario in maart 2011 gevangen bij Kadhafi-getrouwen (al lijkt me dat laatste bijkomstig want door een speling van het lot had ze bij rebellen gevangen kunnen zitten, LT).
Een fragment: 'Zijn vingers gingen traag over mijn wangen, mijn kin, mijn wenkbrauwen. Ik legde mijn gezicht in mijn schoot. Hij tilde het teder weer op en ging door met zijn strelingen. Hij streek met zijn handen door mijn haar en praatte op zachte, kalme toon tegen me; hij herhaalde steeds dezelfde paar woorden. Ik duwde mijn gezicht omlaag en negeerde zijn aanrakingen en zijn woorden. Ik verstond niet wat hij zei. 'Wat zegt hij, Anthony?' Anthony aarzelde een poos en antwoordde: 'Hij zegt dat je vanavond zult sterven.'

De horror van deze scene ligt in de ontkoppeling van de opgelegde intimiteit en de dood. De fysische integriteit van de ander is ondergeschikt aan het eenzijdige genot dat verbonden is met de aanraking van de vrouw. Een verloochening van de identiteit.

Addario fotografeerde oorlogen in Afghanistan, Irak, Soedan, Congo en Libanon. Oorlogsverslaggevers komen in een trance terecht die hen te ver doet gaan in het gevaar.

(zie ook DS Weekblad 20160220)

Over het geschiedenisonderwijs: 'Lessen trekken uit het verleden is zinvol, maar jongeren moeten in de eerste plaats de verhouding tussen verleden en heden leren analyseren. Ze moeten, kortom, de feiten van gisteren kennen en weten waar hun mening over iets van vandaag vandaan komt.'

Commentaar LT: Zelden heb ik in een paar zinnen zoveel wijsheid gevonden over het koloniale verleden van België en de opdracht van het onderwijs. Mosuse zit er 'boenk' op. Hij wijst een zinvolle richting aan voor onderwijs, musea en media. Wie kan bijvoorbeeld vandaag zeggen wie Lumumba was?

Goethals: "Daarvoor had hij zijn verhaal in beperkte kring verteld en neergepend in Het einde van de grijshemden, waarin hij de dood van de Congolese politicus tot in de meest gruwelijke details beschrijft. Hoewel uitgegeven als fictie en onder een pseudoniem, gaat het volgens velen om de feiten van die avond."
Goethals vergist zich. Soete schreef onder eigen naam en mét foto op de cover. Journalisten moeten hun bronnen checken!
Het einde van de Grijshemden
***
Op 20160124 ontvingen wij volgend antwoord:
Bedankt voor de correctie Lucas, ik maak een rechtzetting.
Tom Naegels
Ombudsman De Standaard
***
De correctie in DS van 20160126 luidt als volgt:
Lumumba. Gerard Soetes boek Het einde van de grijshemden is niet onder een pseudoniem verschenen (DS 23 januari)

As the crash in commodities prices spreads economic woe across the developing world, Europe could face a wave of migration that will eclipse today’s refugee crisis, says Klaus Schwab, executive chairman of the World Economic Forum.
“Look how many countries in Africa, for example, depend on the income from oil exports,” Schwab said in an interview ahead of the WEF’s 46th annual meeting, in the Swiss resort of Davos. “Now imagine 1 billion inhabitants, imagine they all move north.”
Commentaar LT: Schwab gaat er blijkbaar van uit dat bij hogere olieprijzen de Afrikaanse bevolking wél een deel van de koek krijgt. Dat valt nog te bezien ! Het grootste probleem in grondstoffen-landen zijn de corrupte regeringen die het Westen (de zogenaamd democratisch verkozen regeringen) daar in het zadel houdt. Zij bestelen hun eigen bevolking en gooien het op belasting-akkoorden met de grote maatschappijen.

zie onze nota over Chodiev en Kubla

zie onze nota over de omkoping van de Congolese premier door Serge Kubla

Amnesty believes the issue is that none of these companies can actually verify where the cobalt comes from. But “around half of all cobalt comes from the DRC, and no company can validly claim that they are unaware of the human rights and child labor abuses linked with mineral extraction in the region,” business and human rights researcher at Amnesty International, Mark Dummett, told the Guardian.

find out more

Tot op vandaag worden de WARE REDENEN voor die moord, waarin het Belgische establishment een hoofdrol speelde, onder de mat geveegd. Ons koloniaal verleden wensen we niet te kennen of te begrijpen.



collectie: privébezit MERS

zie ons boek 19340054

The core in America’s first atom bombs came from rich uranium deposits deep inside Belgian Congo, and Williams (Who Killed Hammarskjöld?), a senior research fellow at the Institute of Commonwealth Studies, University of London, details the Allied efforts to secure that source of uranium in light of reports that Nazi Germany had begun to develop an atomic weapon. He uses newly released records from American, British, and Belgian archives, including from the Office of Strategic Services (OSS). Derring-do is in short supply, and the ore shipments proceeded smoothly, but readers will not regret learning about the activities of some of America’s least heralded spies. Williams’s central figure is Dock Hogue, an engineer with a taste for adventure who was recruited by the OSS and sent to Léopoldville (now Kinshasa) in 1943. He and colleagues suffered from heat and disease. They mostly enjoyed working with British agents but held a lower opinion of Belgian officials; many were corrupt, some sympathized with the Nazis, and all treated Africans terribly. As a cover for uranium-based activities, agents were publicly engaged in fighting diamond smuggling. They turned up little uranium smuggling but risked their lives, engaged in a few gun battles, often ruined their health, and received scant recognition. Williams’s niche but engrossing story offers new insight on intelligence activities in sub-Saharan Africa during WWII.

Dat meldt historicus Olivier Defrance in zijn nieuwe boek, 'Lilian et le Roi. La biographie.' (ed. Racine)
Toen de buitenechtelijke relatie van Leopold aan het licht kwam, dreigde Lilian Baels met een scheiding. Dat kon Fabiola dan weer niet hebben en dat leidde tot een jarenlange breuk tussen de twee vrouwen.
Situering binnen de monarchie:
• Leopold I (°Coburg, 17901216 Laken, 18651210; 18310721-18651210) x 18160502 Prinses Charlotte Augusta van Wales (°Londen, 17970107 Claremont House (Esher, Surrey), 18171106) x 18320809 Louise Marie Thérèse Charlotte Isabelle d'Orléans (°Palermo, 18120403 Oostende, 18501011),
• Leopold II (18350409-19091217; 18651217-19091217),
• Albert I (18750408-19340217; 19091223-19340217),
• Leopold III (19011103-19830925; 19340223-19510716 - abdicatie) x 19261104 Astrid (°Stockholm, 19051117 Küssnacht, 19350829) x 19410911 Lilian Baels (°London, 19161128 Brussel/Bruxelles, 20020617) ,
• regent Karel (19031010-19830601; 19440920-19500720),
• Boudewijn (19300907-19930731; 19510717-19930731) x 19601215 Doña Fabiola Fernanda María-de-las-Victorias Antonia Adelaida de Mora y Aragón (19280611-20141205),
• Albert II (19340606-; 19930809-20130721 - abdicatie) x 19590702 Paola Margherita Giuseppina Maria Consiglia Ruffo di Calabria (Forte dei Marmi - Lucca, 19370911),
• Filip (19600415-; 20130721-) x 19991204 Mathilde Marie Christine Ghislaine gravin d'Udekem d'Acoz (°Ukkel, 19730120)

Het boek van Defrance is een aanvulling op dat van Evrard Raskin.

In een interview met L'Echo (20151214) kwam Defrance met de volgende verrassende verklaring: "Après la question royale, Lilian continue à jouer un rôle de conseillère. Dans ses lettres, le roi Baudouin sollicite constamment l’avis de Léopold et de Lilian. Baudouin se rend compte aussi qu’il leur est difficile de rester en retrait. C’est pourquoi il envisage, pour eux, une fonction au Congo. En 1957, il est question de créer une fondation, Pro Africa, qui passera même au 'Moniteur', avant de se heurter au veto des politiques. L’idée de Baudouin est de confier à Léopold et Lilian le rôle de souverains d’un Congo indépendant. Un peu comme la reine d’Angleterre dans les pays du Commonwealth."
Het valt nog te bezien welk bewijs voor die bewering wordt geleverd.

Zie de onderstaande tabel:



Vanaf 1889 had de haven van Antwerpen een groeiend aandeel in de ivoorhandel en dat ten nadele van London en Liverpool.

Deze tabel was bedoeld om in 2007 in het Jaarverslag 'Onroerende Voorheffing' te worden gepubliceerd in de historische bijlage 'Fortuin en Confrontatie', maar de vertegenwoordiger van de Vlaamse Overheid gaf om onduidelijke redenen geen toestemming om de tabel te publiceren. Wij betreurden deze beslissing.

Tot op vandaag worden er in Afrika olifanten afgeslacht. Hun slagtanden worden illegaal geëxporteerd naar de Aziatische markten. CNN en talrijke waarnemers hebben deze illegale handel, die in handen is van de georganiseerde misdaadkartels, aangeklaagd. Vaak zijn de controle-organismen onderbemand. De strooptochten vinden ook plaats in de nationale parken.


lees meer over de Chinese ivoorhandel: The Expanding Elephant and Mammoth ivory trade in Beijing and Shanghai

In een aandoenlijke column (DS, 20151217) pleiten beide groene jongens voor een Belgische verontschuldiging voor het koloniaal verleden. Zij schrijven: 'Het leven van de Congolezen was in Belgische ogen zo weinig waard dat het niet uitmaakte hoeveel van hen je precies doodde.' Ik vraag me dan af: in wiens Belgische ogen?
En verder: 'Ook al is het jaren geleden, de wonden zullen maar helen als we onze verantwoordelijkheid openlijk toegeven, onze fouten officieel veroordelen.' Ik vraag me dan af: onze verantwoordelijkheid? onze fouten?
Wat een kletskoek is dit toch! Moeten we op die manier een debat openen?
De Belgen zouden zich dus als volk moeten verontschuldigen voor wat een koning en een klein aantal bedrijven in de 'Etat Indépendant du Congo' - het latere Belgisch Congo - hebben aangericht. Ik pas daarvoor.
Jean Ferrat begreep het heel goed toen hij zich uitsprak over de geschiedenis van Frankrijk: "Celle qui paie toujours vos crimes vos erreurs." Het volk dat altijd opdraait voor de misdaden en de fouten van de groten.

Een echt debat zou kunnen starten met het aanduiden van de echte verantwoordelijken en het benoemen van hun drijfveren. Daarna zou de Belgische overheid het rapport kunnen overhandigen aan het Congolese volk.
Maar natuurlijk ligt dat te gevoelig. Men moet dan het systeem van uitbuiting en moorddadig winstbejag aanklagen. En dat bestaat nog steeds, hier en ginder.
Wat De Lille en Hellings - wellicht zonder het zelf te beseffen - voorstellen is niets minder dan het goedpraten van het moto 'privatisering van de winsten, collectivisering van de lasten', in dit geval 'privatisering van de winsten, collectivisering van de morele schulden'. Dat is oneerlijk en de Congolezen hebben er geen boodschap aan.
Aanvulling 201602181819:
Misschien moeten deze jongens eens het boek van Emile Vandervelde uit 1911 lezen. Daarna kunnen ze zich afvragen waarom onze hooggeleerde historici tussen 1918 en 1985 (Delathuy, Vangroenweghe en later Hochschild) hun mond niet meer open deden over de wantoestanden in Congo of er in een cirkel omheen liepen.

De directeur van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA), Guido Gryseels , verklaart tegenover De Standaard (20151217): 'Ik kom net uit een vergadering van drie uur waar de vraag voorlag: hoe Leopold II typeren? Eerlijk gezegd: ik weet het niet.'
Commentaar: wellicht moet Gryseels wat verder kijken dan zijn neus lang is. Bijvoorbeeld de boeken van Delathuy (Jules Marchal) en Pierre Joye herlezen, de entourage van Leopold II bekijken, de rol van de Société Générale, de Union Minière, Lever, en anderen onder ogen durven nemen. Durven kijken naar wie de massale grondconcessies in Congo gingen, wie de financiers waren.
Misschien kan Gryseels iets doen met volgende uitspraak: "Het wordt tijd dat het Westen inziet en erkent dat de kolonisering geen zaak was van inpalming van gebieden door Europese staten en de USA, maar door industriële 'global players' die uit waren op de grondstoffen en energiebronnen. Zij bedienden zich van het militaire apparaat, de veiligheidsdiensten, de administratie en de vlag van de koloniserende staat om hun positie te vestigen en te consolideren. Dat was zo in het Midden-Oosten. Dat was ook zo in Congo en in geheel Afrika en Latijns-Amerika. Tot op vandaag."

In het geval van Leopold II viel de staat (de Etat Indépendant du Congo) samen met de 'global player' die Leopold II was. Ascherson geeft in 1963 aan zijn boek overigens de veelzeggende titel 'Leopold, the King Incorporated'.
Het is volkomen onterecht te stellen dat DE BELGEN Congo hebben gekoloniseerd. Dat hebben de grote maatschappijen gedaan, met de hulp van zorgvuldig uitgekozen medestanders: de top van de politieke partijen (ja, ook de socialistische), de goedmenende missionarissen, vooraf gescreende en goed betaalde blanke ambtenaren, volgzame kranten en weekbladen, een braaf blank middenkader.
Ik ben benieuwd of het KMMA in 2017 met een onthullende of een verhullende tentoonstelling gaat komen.

P.S. In augustus 2014 hebben wij - in het kader van een database-project - bij de research-afdeling van het KMMA geïnformeerd of zij over een lijst beschikken met de koloniale vennootschappen. Dit bleek tot onze verbazing NIET het geval te zijn. Dat wil dus zeggen - en dat tot bewijs van het tegendeel - dat de economische component van het koloniale verleden onbekend terrein is voor het KMMA.


Tag: Verdick

[uit: TESSENS Lucas, Fortuin en Confrontatie (1865-1914)
in: Jaarverslag Onroerende Voorheffing 2006, pp. 82-114]

Het jaar 1900 is een moeilijk jaar voor Leopold II. In juli doet de socialist Vandervelde in de Kamer een felle aanval op het koningshuis en pleit openlijk voor een republiek. In het geval van Leopold II kon dat toen nog omdat de vorst zich bij iedereen ongeliefd had gemaakt. De katholiek Beernaert, jarenlang premier en de trouwe dienaar van de vorst, moet zijn wetsvoorstel tot onmiddellijke annexatie van Congo weer intrekken na een scherp en vernederend protest van Leopold II. Het is immers te vroeg; de koning moet nog enkele zaken regelen ...

Met de stichting van het 'Comité Spécial du Katanga' (CSK) op 19 juni 1900 komt een staat binnen de Congo-Staat tot stand. Het semi-officiële 'Le Mouvement Géographique' meldt op 3 juni 1900: "L'Etat du Congo et la Compagnie du Katanga sont sur le point de conclure un accord pour la gestion en commun du territoire dont ils sont propriétaires, dans la proportion de deux tiers pour l'Etat en d'un tiers pour la Compagnie. Cette gestion serait faite par une commission commune. La Compagnie aura à remplir l'obligation contractuelle de jeter deux bateaux à vapeur sur les lacs supérieurs ou le haut fleuve et d'établir à ses frais trois postes. La gestion qui comprend le domaine minier, comporte un partage des charges et avantages dans une proportion donnée naturellement par la part de propriété." De krant zegt niets over de oppervlakte waarover het gaat. Toch is de afbakening van het territorium wellicht de meest brutale geografische omschrijving uit de geschiedenis. In totaal 380.000 vierkante kilometer! De CSK sluit op 30 oktober 1906 een overeenkomst met de 'Union Minière' waarbij "aan laatstgenoemde het recht wordt toegekend om (...) de metaalhoudende lagen te exploiteren, binnen de omtrekken en oppervlakten bij de overeenkomst bepaald". Het schema toont hoe de CSK als een compromis binnen een netwerk van belangengroepen (Belgische en Britse) tot stand kwam.
De voorverkoop van Congo en de annexatie
Op het ogenblik van de discussies over de annexatie is het reusachtige gebied onder te verdelen in zeven grote categorieën: (1) het publiek domein van de staat (wegen, rivieren, meren, ...), (2) het privaat domein van de staat, (3) het domein van de Kroonstichting (of het Kroondomein), (4) de gronden toebehorend aan de inboorlingen, (5) de gronden van niet-inlandse particulieren, (6) de gronden afgestaan, vergund of in pacht gegeven aan vennootschappen (de concessies) en (7) de gronden van de christelijke missies. De juiste oppervlakte van de delen kent men in 1908 niet maar wel is geweten dat het privaat domein van de staat 25% vertegenwoordigt en dat het Kroondomein ongeveer 11% van de oppervlakte inneemt. Op het ogenblik van de overname door België is 11,5 % van het grondgebied of 27.100.000 ha in concessie gegeven, waarvan 15.000.000 ha aan de Compagnie du Katanga, en dat voor 99 jaar. De concessies waren alle gelegen in de interessantste gebieden zoals Kivu, Mayumbe en Katanga.
De kwestie van de CSK, in feite een secessie avant-la-lettre van Katanga, het rijkste mijngebied ter wereld, schiet bepaalde parlementsleden tijdens de discussies in het verkeerde keelgat, temeer daar niet alleen de economische maar ook de souvereine rechten (bestuur, politie, publiek domein, ...) waren gedelegeerd aan het CSK.
De feitelijke afscheiding wordt in het Koloniale Charter van 18 oktober 1908 beschermd en wel in artikel 22: "Le pouvoir exécutif ne peut déléguer l'exercice de ses droits qu'aux personnes et aux corps qui lui sont hiérarchiquement subordonnés. Toutefois, la délégation consentie par l'EIC au CSK restera valable jusqu'au 1er janvier 1912, à moins qu'un décret n'y mette fin à une date antérieure. (...)" Deze manifest ongrondwettelijke toestand blijkt onduldbaar en de minister van koloniën, de katholiek Jules Renkin, zet de Koloniale Raad onder druk. Op 1 september 1910 komt aan alle bestuurlijke delegaties van bevoegdheden aan de CSK een einde. Het opheffingsdecreet dateert van 22 maart 1910. Een Koninklijk Besluit creëert tegelijkertijd speciaal voor het district Katanga de functie van Vice-Gouverneur-Generaal en daarmee wordt toch nog het aparte statuut van Katanga gered én de dualiteit in de kolonie bevestigd.
Het is niet overdreven te stellen dat België niet meer dan 'l'état police' (politionele en militaire omkadering) mocht gaan uitbouwen en dat twintig grote vennootschappen de kolonie economisch domineerden. De conclusie mag luiden dat de concessies die door de EIC aan de 'trusts' werden verleend de kaap van een wisseling in regime (van een dictatoriaal naar een quasi democratisch regime) veilig nemen. De annexatie van Congo door België gebeurde immers in het volste respect voor de reeds aangegane contractuele verbintenissen. De voorverkoop van de kolonie was geslaagd. Het industriële en militair-strategische belang van de koperprovincie Katanga is moeilijk te overschatten want het eerste kopergietsel komt nog vóór Wereldoorlog I (in 1911) uit de ovens van de UMHK te Lubumbashi.
[uit: TESSENS Lucas, Fortuin en Confrontatie (1865-1914), in: Jaarverslag Onroerende Voorheffing 2006, 2007, p. 104]

De Standaard | 17 DECEMBER 2015 | Maarten Goethals
Een koloniaal genie of een ordinaire misdadiger? De figuur en de erfenis van koning Leopold II blijven de natie verdelen. Ook de directeur van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika weet het niet ‘na uren en uren discussiëren’.
Exact honderdvijftig jaar geleden volgde Leopold II zijn vader op als koning van België. Anderhalve eeuw later roept de lange, rijzige figuur met de volle grijze baard nog steeds felle reacties op.

‘Ofwel krijgt hij het epitaaf bouwmeester van België, die prachtige constructies neerpootte in Oostende en Brussel en het land internationaal, industrieel en cultureel op de kaart zette; een man met visie en daadkracht, een staatkundig genie dus. Ofwel krijgt hij meteen hitleriaanse trekjes. Maar niets daartussen’, zegt Jan Vandersmissen, historicus aan de universiteit van Luik en gespecialiseerd in de figuur van Leopold II. Niet dat Vandersmissen de ‘humanitaire ramp’ en de ‘gruwelen’ in de voormalige kolonie Congo minimaliseert, maar hij pleit wel voor een meer ‘neutraal debat over de vorst, om een juister inzicht te krijgen in diens beleid en persoon. En vergelijkingen met de Duitse Führer drijven de zaken op de spits, en kloppen vaak ook niet. Zo had Leopold helemaal geen uitroeiingsprogramma voor ogen.’

Naast meer nieuw wetenschappelijk onderzoek (dat in eigen land eigenlijk al een paar jaar stil ligt) pleit Vandersmissen ook om nieuwe archieven en bronnen aan te boren. ‘Zoals het archief van zijn privésecretarissen, dat duizenden handgeschreven briefjes bevat, vaak over geld en financiën, en moeilijk leesbaar: de zinnen van Leopold lijken op een horizontale lijn met af en toe een reliëfje.’

Maar toch, meer informatie (lees: meer contextualiseren en meer internationale vergelijkingen maken met andere koloniale machten zoals Frankrijk of Portugal) gaat allicht niet minder polemiek veroorzaken. Leopold II is en blijft omstreden: de Brusselse MR-schepen Geoffroy Coomans, die vandaag een optocht en een lezing wilde organiseren ter ere van het staatshoofd, kreeg de wind van voren en zegde alles af.

Ook het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika worstelt momenteel met de kwestie: was Leopold II een massamoordenaar of een wereldverbeteraar?

Kopzorgen

‘Het museum blijft voor renovatie dicht tot 2017, en die werken gaan goed vooruit’, vertelt directeur Guido Gryseels. ‘Wat ons echter kopzorgen bezorgt, is de opbouw van de nieuwe tentoonstelling. Ik kom net uit een vergadering van drie uur waar de vraag voorlag: hoe Leopold typeren? Eerlijk gezegd: ik weet het niet.’

Gryseels denkt ook nooit een definitief antwoord te kunnen geven. ‘Maar ik weet wel dat bij de opening van het museum honderden buitenlandse journalisten gaan kijken hoe België in de 21ste eeuw omgaat met zijn koloniaal verleden. Voor alle duidelijkheid: de voorstelling gaat de wandaden van de vorst allerminst minimaliseren of goedpraten – ook in de tijd dat hij leefde waren trouwens al kritische geluiden te horen over zijn tomeloze ambities en onstilbare geldzucht, vooral in Angelsaksische landen. Het parcours gaat alle elementen op tafel leggen en het publiek moet dan maar zelf zijn mening vormen.’

Gryseels hoopt enerzijds dat de nieuwe tentoonstelling (waarvoor hij samenwerkt met de Congolese gemeenschap) de jeugd iets bijbrengt over de ‘schaduwzijde van het Belgische succes’. En dat het anderzijds ook het maatschappelijke, ethische debat over de koloniale geschiedenis in alle hevigheid doet losbarsten.

Een hoop die hij deelt met Groen-politicus Bruno De Lille, verder in deze krant, en met VUB-historica Els Witte: ‘Media en politici moeten het onderwerp terug op de agenda plaatsen. De vraag luidt immers niet: was Leopold II een grote of een slechte koning? Maar wel: hoe kon dat gebeuren? Welke systemen lagen aan de basis? Als koning probeerde hij immers, tegen de wil van het parlement, zijn macht te handhaven, en hij leefde in kapitalistische tijden.’

De grootmacht België

‘Niet vergeten’, werpt Gryseels als laatste argument op om het debat te openen. ‘In België wonen ongeveer 70.000 Congolezen, en die worstelen nog dagelijks met dat trauma. Zo vinden velen dat alles wat momenteel misloopt in Congo nog steeds de schuld is van Leopold, wat natuurlijk ook weer niet klopt. En veel Belgen denken nog steeds met veel nostalgie naar die tijd toen ons land nog een grootmacht was. Ook niet gezond.’

De Standaard | 17 DECEMBER 2015 | België is mentaal nog niet gedekoloniseerd, zeggen Bruno De Lille en Benoit Hellings. We moeten niet Leopold II herdenken, wel de slachtoffers van zijn koloniaal beleid in Belgisch-Congo.
Vandaag, exact 150 jaar nadat Leopold II de troon had bestegen, wilde de Brusselse schepen van Stedenbouw een eerbetoon organiseren voor onze tweede koning. Er kwam een storm van protest en uiteindelijk besloot Brussel de ‘hommage’ dan toch te annuleren. De schepen begreep de controverse niet. ‘Leopold II is weliswaar een “controversieel” figuur, maar heeft ook veel goede dingen verwezenlijkt’, reageerde hij.

Leopold II een ‘controversieel’ figuur noemen is geen onschuldig eufemisme. Er zijn publicaties genoeg over de wreedheden die onder zijn bewind in Congo gebeurden. Het leven van de Congolezen was in Belgische ogen zo weinig waard dat het niet uitmaakte hoeveel van hen je precies doodde. België was trouwens mee verantwoordelijk: de koning kreeg de toestemming van ons land en werd geholpen een administratief en militair kader op te zetten. België profiteerde er financieel van.

Wanneer stoppen we met ons koloniaal verleden te verheerlijken en geven we de slachtoffers een waardig eerbetoon? Ook al is het jaren geleden, de wonden zullen maar helen als we onze verantwoordelijkheid openlijk toegeven, onze fouten officieel veroordelen.

Ondanks de parlementaire onderzoekscommissie van 2001 en de consensus binnen een groot deel van de bevolking over de wreedheid onder het koloniaal bewind en de rol die België heeft gespeeld bij de moord op Patrice Lumumba, is België nog altijd niet in het reine met zijn koloniaal verleden. België heeft zijn kolonies ‘verloren’, maar is mentaal nog steeds niet gedekoloniseerd.

‘In de context van zijn tijd’

Jammer genoeg is er vandaag een compleet gebrek aan maatschappelijk debat over dat koloniaal verleden. Begin je erover, dan krijg je te horen ‘dat je dat in de context van zijn tijd moet zien’. Het onderwerp wordt zuchtend van tafel geveegd, het wordt een non-discussie genoemd.

Bovendien ontbreekt de stem van de Congolezen volledig in deze kwestie. Het is alsof we nog altijd vinden dat dit een discussie voor blanke Belgen is, waar zij zich niet mee te moeien hebben. Door een divers aanbod aan stemmen aan het woord te laten, zouden we beter begrip kunnen opbrengen voor elkaars pijn en gevoeligheden.

Wij vragen niet om elke herinnering aan dat tijdperk weg te halen. Als je het verleden wegmoffelt, maak je meteen ook de fouten van dat verleden onzichtbaar. We willen wel dat België afstand neemt van die periode. Zet een bord bij de beelden en straatnamen die naar ons koloniale verleden verwijzen. Leg de context uit, verontschuldig je voor je daden én voorzie in alternatieven die tonen dat je een nieuwe start wil nemen.

Duitsland heeft een Antikolonialdenkmal en in Londen vind je een standbeeld voor Ghandi. Bij ons zijn er, in tegenstelling tot de vele standbeelden van Leopold II, geen monumenten voor de slachtoffers van het koloniaal regime of voor Congolese vrijheidsstrijders.

Het wordt tijd dat België, 55 jaar na de Congolese onafhankelijkheid, zijn koloniale verleden echt onder ogen ziet. Misschien kan de stad Brussel de eerste stap zetten? Aan het Troonplein is genoeg plaats om nog een extra monument te plaatsen.

zie onze nota over dokter Mukwege

IMAGINE if, to collect your salary each month, you had to walk to the nearest town, perhaps tens of miles away, to congregate in a school or a football pitch or a church. There, you and your colleagues wait for a man to arrive from the capital, perhaps a thousand miles away, with a suitcase of cash. Most of the time, you do not receive as much money as you should. Sometimes the man does not arrive at all.

Until recently, that is how most government employees in the Democratic Republic of Congo were paid. But over the past three years the government has been urging civil servants to open bank accounts, to which their pay can be transferred directly. In the process, it is accelerating the spread of banking in an economy that, according to Michel Losembe, the bow-tied president of the Congolese Banking Association, is “not very far off barter”.

Few countries are as corrupt as Congo. A persistent national joke concerns a mythical “Article 15” of the constitution, which reads “Débrouillez-vous”—“You’re on your own”. Mobutu Sese Seko, a former strongman, used state funds to charter a Concorde to take him on shopping trips to Paris. By the time of his overthrow in 1997, graft was endemic. Government employees were not paid but rather expected to use their positions to make a living.

Civil war engulfed Congo in the 1990s and 2000s. As it wound down, government was rebuilt and money again began to flow out of Kinshasa, the capital, to roughly 1m functionaries in the rest of the country. But corruption did not disappear. Among the most prized government jobs was that of accountant: the people responsible for transporting bags of cash to the provinces to hand out to employees.

In 2012, however, the Congolese government started helping civil servants to open bank accounts. Around three-quarters of them—some 670,000 people—now have one. In the process, the government has weeded out tens of thousands of ghost employees, since the embezzlers who invented them could not open accounts in their names without a matching ID.

Yet in a vast country with fewer roads than Luxembourg, hardly anyone lives anywhere near a bank branch. So Congolese banks must now do the work the government accountants used to: shipping money to the back of beyond. Cash has to be transported to branches in regional capitals, and thence to account-holders on the backs of motorbikes, in canoes or by foot, explains Oliver Meisenberg, the German boss of Trust Merchant Bank, one of Congo’s biggest.

Bank staff with suitcases of cash make easy targets, just as they did in the west of America in the 19th century. Though they usually travel with army escorts, there have been at least ten armed robberies of bank employees since January, says Mr Losembe. One particularly brutal raid in September in South Kivu, in the wild east of the country, killed 13 people.

Congolese bankers hope that the new system will spur the growth of a proper banking sector. At the moment banks are little more than money-transfer companies, and not very sophisticated ones at that. The transfers tend to go only one way—out of Kinshasa—so cannot be netted against each other; instead cash almost always has to be moved physically. Depositors mistrust both banks and the Congolese franc. To attract dollar deposits, banks must pay at least 6% annual interest; rates for borrowers are generally as high as 25%. There is hardly any corporate lending beyond short-term overdraft facilities.

A decade ago there were just 50,000 bank accounts in the whole country, which has a population somewhere between 60m and 80m. Now there are 3m. As more employees get accounts, selling them loans and insurance, and moving them from cash to mobile transactions, becomes more realistic. In the meantime, actually receiving their salaries at all marks a big step forward for civil servants.

Ziegler témoigne entre autre sur:
La faim dans le monde;
2,2 million d'enfants en Espagne ont faim;
L'argent de sang dans les banques suisses;
Le rôle du Crédit Suisse;
L'argent et les crimes de Mobutu au Congo;
L'argent criminelle placé en Suisse;
Son passage au Katanga (1962);
L'Egypte et l'argent de Mubarak (682 millions de FS);
L'argent du Yemen en Suisse;
Les crimes d'Assad ("l'incarnation du mal") en Syrie;
Le rôle du Conseil Fédéral en Suisse;
etcetera.

A propos du procès HSBC-Suisse (SwissLeaks): Hervé Falciani fut condamné par défaut à 5 ans de prison le 20151127.

"En Suisse on est passé de la négation à la répression (les procès) et puis à l'arrogance sans masque vis-à-vis la fraude fiscale et l'argent criminelle."
"La jungle avance en Europe."

Pour information, voici comment le système politique suisse fonctionne. On peut dire qu'il prend la forme de Directoire.
Le Conseil fédéral est l'organe exécutif de la Confédération suisse. Il est formé de sept membres, élus ou réélus — le même jour mais l'un après l'autre — pour un mandat de quatre ans renouvelable par l'Assemblée fédérale. Traditionnellement, un conseiller fédéral est réélu jusqu'à sa démission et les cas de non-réélection sont extrêmement rares (quatre entre 1848 et 2007).

Chacun des membres du Conseil est responsable de l'un des sept départements de l'administration fédérale mais le conseil lui-même fonctionne selon le principe de la collégialité. Le président de la Confédération est élu en son sein par l'Assemblée fédérale pour un an. Celui-ci est un primus inter pares avec un simple rôle de représentation. Son élection se fait traditionnellement par rotation (tournus) sur base de l'ancienneté entre les membres. (src: wiki, 20151212)

Yemen heeft een oppervlakte van 528.000 km².
Bevolking: 24 miljoen (2014)
Volgens Transparency International is het een van de meest corrupte landen ter wereld en staat het op de wereldranglijst op de 161ste plaats w.b. corruptie.
Congo (Kinshasa) scoort met een 154ste plaats 'beter'.
zie de details over Yemen

Minister van Grondzaken (Ministre des Affaires Foncières du RDC Congo), Dr Robert Mbwinga Bila (°1954, Bakongo), wil orde op zaken stellen via de uitbouw van een kadaster. Nu heerst er anarchie, corruptie en een slechte bevoegdheidsverdeling in deze materie. De minister wil rechtszekerheid. Is hij een roepende in de woestijn?
Het spreekt vanzelf dat de gevestigde belangen zich tegen een wettelijke regeling verzetten. Vaak komt grondbezit overeen met 'occupatio' of bezetting door (gewapende) macht. Een ontwikkeling die de Congolees ten goede komt is op deze manier onmogelijk.
De wet op de grondzaken dateert van 1973.
In het huidige systeem wordt bij verkoop het origineel van het concessie-document aan de nieuwe eigenaar-concessiehouder overhandigd. Dat leidt tot misbruiken en remt investeringen af. De centrale en provinciale administraties zijn te zwak om de mutaties bij te houden en te controleren.
Voor Mbwinga Bila is het vanzelfsprekend dat het in deze kwesties gaat over grond én ondergrond (mijnen). Dat maakt van hem een 'key player' in dit immense land.

Samenvatting
Uitgever: Prometheus Bert Bakker
400 pagina's
Prometheus Bert Bakker
november 2015
Alle productspecificaties
Als geen ander bedrijf dringt Heineken door tot de nerven van Afrikaanse samenlevingen. De multinational, al sinds de jaren dertig actief op het continent, beseft dat toekomstige groei grotendeels hiervandaan moet komen. Heineken in Afrika is het resultaat van drie jaar baanbrekend journalistiek onderzoek. Daarbij bezocht de auteur alle Afrikaanse landen waar Heineken brouwerijen bezit, sprak hij bijna 300 betrokkenen en deed hij diepgravend archief- en literatuuronderzoek. Met zijn levendige en toegankelijke stijl geeft Olivier van Beemen bovendien inzicht in het moderne Afrika en de rol die het bedrijfsleven daar speelt. De onthullingen in Heineken in Afrika, onder meer over belastingontwijking, medeplichtigheid bij mensenrechtenschendingen en omstreden zakenpartners, hebben inmiddels tot vragen geleid in de Tweede Kamer en het Europees Parlement. Het inspireerde toonaangevende columnisten, zoals Bas Heijne en Sheila Sitalsing, tot vlammende betogen. Heineken negeerde het boek aanvankelijk.

De bierindustrie ziet Afrika als het continent van de toekomst. Markten in Azië, Europa en Amerika lijken over hun hoogtepunt heen: de consumptie per hoofd loopt terug en het massaproduct van de grote brouwers verliest terrein aan de speciaalbieren van kleine, meer ambachtelijke bedrijven. Afrika biedt nog wel groeimogelijkheden, want het verbruik per hoofd ligt laag. Maar het is een erg lastige markt, waar grote sociale en politieke problemen productie en afzet bemoeilijken. Heineken behoort sinds tientallen jaren tot de grote spelers met een reeks fabrieken bijna overal in Afrika. Van Beemens boek analyseert, steunend op grondig onderzoek en veldwerk in tien landen, hoe het bedrijf daar functioneert en vooral hoe het omgaat met die sociale en politieke problemen. Het resultaat is geen requisitoir tegen de brouwer, maar een afgewogen onderzoeksjournalistiek relaas over wat er wel en niet kan en over wat er beter kan en beter zou moeten. Afbeeldingen ontbreken, handige kaartjes zijn er wel, net als een verzorgde annotatie en bronnenopgave.
Noteer dat Jean Pierre Bemba zakenpartner is van Bralima, een dochter van Heineken in Congo.
Zie ook het interview met Van Beemen op FOLLOW THE MONEY en de rol van het Belgische IBECOR

AFBEELDING TE KLEIN ? Klik met rechtermuisknop op de afbeelding en open ze in een nieuw tabblad.

Katanga model: de minimale staat
Begin 2014 ontwikkelde het Media Expert Research System bovenstaand analyse-model om een inzicht te krijgen in de evoluties op nationaal, Europees en geopolitiek vlak. Het werd de laatste maanden verfijnd en bijgesteld.
In het schema zijn er drie zones:
A. de wegkwijnende zone van de overheidsdiensten en -bedrijven van de natiestaat (links bovenaan);
B. de beperkte zone van de private sector van een natiestaat (links onderaan);
C. de zone van de zogenaamde 'global players', de multinationals en de supra-nationale conglomeraten (rechts op het speelveld).
Het schema tracht duidelijk te maken dat de private sector zoveel mogelijk winstgevende activiteiten van de staat overneemt. Dit is de privatiseringsgolf die we in Europa vanaf de jaren 90 kennen. De private sector oefent een 'push' uit op de publieke sector en bedient zich daarbij van politieke partijen en lobbying.
Tegelijkertijd is er de 'push' van de 'global players' om de nationale private sector via overnames in handen te krijgen.
De logica zegt dat bij een verzwakking van de natiestaat deze geneigd/verplicht zal zijn om de nog resterende activa ten gelde te maken om de begroting te doen kloppen. Die verzwakking gebeurt op twee manieren:
ten eerste doordat de 'global players' haast geen belastingen afdragen aan de natiestaten (cfr. LuxLeaks);
ten tweede door de sociale verplichtingen en de niet-productieve lasten van de staten zodanig te verzwaren dat privatiseringen noodzaak worden, ook als de overheidsbedrijven winstgevend zijn en voor de financiering van de staat kunnen zorgen.
Wat dit laatste betreft dient de vluchtelingenstroom uit het Midden-Oosten de belangen van de 'global players'. De opvang van vluchtelingen zal immers een gat slaan in de begrotingen van de natiestaten.
De sleutelsectoren van de staten (energie en nutsbedrijven, geld, kredieten, media, ...) zitten nu in de zone van de 'global players'.
In deze neo-liberale beweging moet de band met de oorspronkelijke eigenaar doorgeknipt worden. Een voorbeeld daarvan is de naamswijziging van het landgebonden BELgacom in het neutrale Proximus.

De laatste jaren stellen we nog een ander fenomeen vast: de staat reorganiseert de overheidsbedrijven op kosten van de collectiviteit om ze dan 'rijp' en winstgevend te privatiseren. Drie voorbeelden: opnieuw Proximus, BPost en Belfius.

Waarom we dit het Katanga-model noemen? Omdat ten tijde van de afscheiding van Katanga van Congo nog slechts drie factoren van tel waren: een marionnet als president, een dominante Union Minière en een repressieve gendarme-macht.

The Democratic Republic of Congo (DRC) last month banned the film The Man Who Mends Women, a shocking exploration of the brutality inflicted by the nation’s military and rebel militias alike, directed by Belgian Thierry Michel and Colette Braeckman.

The government said it showed “a clear intent to harm and sully the image” of the army, but last week, after more than a month of pressure from the United Nations and human rights groups, it backed down and the two-hour film was aired on national TV.

The documentary explores the work of Dr Mukwege.

read more

lees meer

In deze tribune stelt Nalli over het Midden-Oosten: 'Na de Eerste Wereldoorlog ontstonden er natiestaten die decennialang werden gekoloniseerd door westerse grootmachten.'


Commentaar LT:
Nalli heeft natuurlijk gelijk maar blijft steken in een gemakkelijke analyse: de grootmachten hebben gekoloniseerd. Hij identificeert die 'grootmachten' niet in zijn exposé. Specifiek voor het Midden-Oosten geldt dat de grote oliemaatschappijen (The Seven Sisters) er concessies wisten te verwerven. Het lot van de natiestaten en van hun bevolking lag in de handen van die oliemaatschappijen en de gedweeë heersers die zich al te graag lieten corrumperen met oliedollars. Geen wonder dat er van echte ontwikkeling geen sprake kon zijn. De bevolking liep er maar wat in de weg.
Het wordt tijd dat het Westen inziet en erkent dat de kolonisering geen zaak was van inpalming van gebieden door Europese staten en de USA, maar door industriële 'global players' die uit waren op de grondstoffen en energiebronnen. Zij bedienden zich van het militaire apparaat, de veiligheidsdiensten, de administratie en de vlag van de koloniserende staat om hun positie te vestigen en te consolideren. Dat was zo in het Midden-Oosten. Dat was ook zo in Congo en in geheel Afrika. Tot op vandaag.

OPINIE
Politici van vader op zoon/dochter: het komt in de beste democratieën voor, maar in België toch ietsje meer
21/08/15 om 07:11
Bijgewerkt om 10:07
Jeroen Zuallaert
Jeroen Zuallaert
Redacteur Knack

Politici van vader op zoon: het komt in de beste democratieën voor. In de meeste ontwikkelde democratieën neemt het aantal dynastieke politici af, maar in ons land stijgt het. Dat is een slechte zaak.

16
Keer gedeeld

© Belga Image
Machthebbers van vader op zoon: u moet er waarschijnlijk ook niets van hebben. We associëren het verschijnsel doorgaans met gesloten regimes of ontwikkelingslanden. Met landen als Noord-Korea, Syrië, Congo of de Filippijnen. Met landen die op '-stan' eindigen. Maar eigenlijk komen familiedynastieën in elke democratie voor.

Op het einde van de achttiende eeuw had 56 procent van het Britse Lagerhuis nog een dynastieke voorganger. Vandaag is dat minder dan vijf procent. In Nederland was 61 procent van de ministers tussen 1848 en 1888 direct verwant met een ander nationaal politicus. Vandaag heeft enkel vicepremier Lodewijk Asscher nog een dynastieke voorganger. Die neerwaartse trend doet zich in heel Europa voor.

Heel Europa? Nee, een klein koninkrijk blijft moedig weerstand bieden. In België nam het aantal dynastieke parlementsleden de voorbije twintig jaar gevoelig toe. Vandaag hebben maar liefst 26 van de 150 parlementsleden (17 procent) in de Kamer van Volksvertegenwoordigers een familielid met een parlementair verleden. Ter vergelijking: in 1995 telde de Kamer nauwelijks 16 dynastieke parlementsleden (10,6 procent). Ook in het Vlaams (17/124) en het Waals (9/75) Parlement zit het percentage vandaag rond de twaalf procent. Politieke families komen voor in alle partijen, op alle bestuursniveaus en aan beide kanten van de taalgrens.

Niets is handiger dan een bekende dynastieke vader. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat dynastiepolitici drie keer meer kans maken om verkozen te worden. Ze krijgen meer media-aandacht, maken sneller promotie en zijn minder afhankelijk van de partijlijn. Uit Noors onderzoek blijkt dan weer dat dynastieke kandidaten gemakkelijker een betere plaats op de kieslijst krijgen, waardoor hun kansen op een goed resultaat nóg stijgen.

Politicologe Brenda van Coppenolle (London School of Economics) berekende dat politici met een stamboom een dynastiek voordeel van om en bij de 25 procent hebben. Met andere woorden: als een kandidaat met stamboom en een kandidaat zonder stamboom met dezelfde capaciteiten het tegen elkaar zouden kunnen opnemen, zou de stamboomkandidaat gemiddeld 25 procent méér voorkeurstemmen halen. Volgens een onderzoek van politiek wetenschapper Benny Geys (Vrije Universiteit Brussel) hebben politici met een stamboom minder capaciteiten nodig om verkozen te geraken.

Gedeeltelijk is het natuurlijk onze fout. Niemand verplicht ons voor dynastieke kandidaten te kiezen. De zoon of dochter die in de politieke voetsporen treedt: het is een idee dat veel kiezers onaangenaam vinden. Tenzij het binnen de partij waarvoor we zelf stemmen gebeurt, dan heet het 'continuïteit'.

Video: Jeroen Zuallaert licht toe in Z-Expert op Kanaal Z


Dat dynastieke kandidaten beter scoren, heeft overigens niet noodzakelijk met nepotisme te maken. Er is ook een sociologisch effect. Zo komen kinderen van beroepspolitici vroeger met ideologie in aanraking, doen vroeger ervaring op met politiek engagement, spreken aan de keukentafel vaker over politiek. Vaak zijn ze vroeger 'politiek rijp'.

Maar tegelijk gaan politieke dynastieën in tegen de basisbeginselen van een democratie. Het is schadelijk dat een kandidaat gemiddeld 25 procent meer stemmen haalt omdat hij een bekende familienaam heeft. Het gaat in tegen meritocratische principes dat een politicus met een stamboom minder competent hoeft te zijn om verkozen te geraken. Het is oneerlijk dat dynastieke kandidaten gebruik kunnen maken van de politieke netwerken van hun ouders om een voorsprong uit te bouwen. Het is onrustwekkend dat een groeiend aantal parlementszetels vandaag voorbehouden lijkt aan 'de zonen en dochters van'. Hoe meer burgers zich geroepen voelen om aan politiek te doen, des te gezonder de democratie. Een stijgend aantal dynastieke kandidaten geeft juist de omgekeerde boodschap.

Elk democratisch bestek creëert onvermijdelijk een elite. Aan ons om voor de nodige variatie te zorgen.

ISBN 9789461313294.

De moord op Lumumba, over de eerste democratisch verkozen regeringsleider van Congo in 1961, deed bij verschijnen in 1999 heel wat stof opwaaien. Ludo De Witte's gedetailleerde en gedocumenteerde relaas verplichtte de Belgische politieke klasse voor het eerst de eigen historische verantwoordelijkheid te erkennen.

Het boek leidde tot de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie. De commissie-Lumumba leidde wel tot degelijk onderzoek, maar slechts tussen de lijnen van zijn rapport valt voor de kritische lezer te lezen dat de toenmalige regering van Gaston Eyskens (CVP – nu CD&V) en koning Boudewijn niet zomaar toeschouwers waren bij de moord op Patrice Lumumba op 17 januari 1961.

De politieke besluiten van dat onderzoek waren ook typisch Belgisch, een compromis dat niemand tevreden stelde. Eén ding is met het boek van De Witte en de onderzoekscommissie wel veranderd. Niemand die enigszins geloofwaardig wil overkomen, stelt de gebeurtenissen van 1960-1961 nog voor als een louter interne zaak tussen Congolezen.

Vijf jaar chaos


Patrice Lumumba
Na de moord op de enige democratische leider die de Congolezen had samengebracht in al hun etnische, culturele en taalkundige verscheidenheid, volgden vijf jaren van chaos, die het land verder ten gronde richtte. Waar België schoorvoetend enige verantwoordelijkheid heeft aanvaard voor de moord op Lumumba, is dat nog altijd niet het geval met wat gebeurde in de periode die erop volgde en die leidde tot de dictatuur van Mobutu.

Die dictatuur duurde van 1965 tot 1997. Nog steeds zijn er politieke commentatoren die menen dat de staatsgreep van Mobutu een 'noodzakelijk kwaad' was om de vechtende Congolezen tot de orde te roepen. Zij stellen de woelige periode 1961-1965 voor als een louter interne strijd tussen Congolezen, waarbij Belgen en andere Europese ex-kolonisatoren toeschouwers waren, die slechts tussenbeide kwamen om (blanke) mensenlevens te redden. Bovendien, de eerste zes jaar van zijn regime zou Mobutu wel een 'goed' leider geweest zijn, die terug orde en rust bracht.

Goedpraten wordt terug de norm

“Aan die periode van relatieve openheid kwam echter snel een einde, en sinds een jaar of tien gaat het weer de andere kant op.” Vandaag is het terug bon ton om hoogstens kritisch te zijn over de "fouten, overdrijvingen en excessen" van het kolonialisme, de lijfstraffen, het gesegregeerde onderwijs voor de 'évolués', het beroepsverbod voor hogere functies.

Het Belgische koloniale avontuur was slechts een goedbedoelde poging om een volk te emanciperen, waarbij jammer genoeg veel fouten werden gemaakt, de Belgen te Europees dachten, geen rekening hielden met de Afrikaanse karaktertrekken, enzovoort. Weg zijn de economische belangen, het brutale racisme, de collaboratie van de kerk...

“Auteurs als Manu Ruys, Walter Zinzen en David Van Reybrouck houden hun lezers voor dat die coup (van Mobutu in 1965, nvdr) wenselijk en weldoend mag genoemd worden.” De Witte vond slechts één uitzondering op dat discours, het boek van VUB-historicus Guy Van Themsche: Congo. De impact van de kolonie op België (2007), later vertaald als Belgium and the Congo, 1885-1990 (2012)

België was nauw betrokken

Niets is minder waar, stelt Ludo De Witte. De kanker die in 1993-1997 leidde tot de ondergang van Mobutu zat in het systeem ingebakken op de dag zelf dat hij met expliciete goedkeuring van Belgische en Amerikaanse regering de macht greep. Het perscommuniqué, waarin Mobutu zijn coup uitlegde op Radio Leopoldstad1, werd geschreven door Belgisch militair attaché Van Halewijn...

Wanneer na de moord op Lumumba in het oosten van het land ongecoördineerde groepen een opstand beginnen, blijkt het door de Belgen uitgeruste en getrainde Congolese niet bereid zijn leven te wagen tegen tegenstanders die met pijl, boog en machete – tegen beter weten in – niet wegduiken voor het geweervuur van de soldaten.

De simba's ("leeuwen" in het Swahili) geloven immers dat ze onkwetsbaar zijn voor kogels. Waar ieder militair expert een eenzijdige afslachting verwachtte, zoals tijdens de Britse koloniale oorlogen of tijdens de Eerste Wereldoorlog, bleek dit bijgeloof echter een nuttig strategisch wapen.

De ongemotiveerde en nauwelijks betaalde soldaten kozen immers massaal eieren voor hun geld en dropen af voor een tientallen malen kleinere tegenmacht. Voor men in Kinshasa, Brussel en Washington goed en wel doorhad wat er gebeurde, hadden de simba's een groot deel van het land onder controle, een territorium veertig maal groter dan België. Ook de lucratieve mijnen in Katanga kwamen in gevaar.

De leiders van deze simba's, onder wie een jonge Laurent-Désiré Kabila, waren allesbehalve democraten, laat staan dat ze ook maar enige voeling hadden met het communisme. Qua politieke leegheid waren ze de gelijken van de "Binza-boys" die het na de moord op Lumumba in de hoofdstad "Kin" voor het zeggen hadden.

Een allegaartje wint het pleit

Zelfs voor het openlijk neokoloniale weekblad Pourquoi Pas? was de echte oorzaak van deze opstand niet ver te zoeken: “Het is een jacquerie2 van mensen die genoeg hebben van de miserie en de ellendige praktijken van het ANC dat rooft, verkracht en doodt (…) het staat vast dat de beweging spontaan ontstond en aanvankelijk gerechtvaardigd was.”

Het ANC staat hier niet voor de bevrijdingsbeweging van Nelson Mandela maar voor het Armée Nationale Congolaise, het Congolese leger wiens lafheid tegenover gewapende tegenstanders recht evenredig was met zijn gruwelijke roofzucht tegenover de ongewapende bevolking. Dat hun lonen werden gestolen door hun eigen officieren, hielp natuurlijk niet om enige discipline in stand te houden. Bovendien werden de soldaten systematisch gestationeerd in regio's waar ze etnisch of taalkundig geen enkele band mee hadden (een manier van aanpakken die ze van de Belgen hadden overgenomen).

Union Minière

De Belgische regering ging voor een oplossing steeds "te rade" bij de experten ter plaatse. Daar bedoelden ze geenszins Congolese politieke leiders met een basis in de bevolking mee. “Belgische ministers die het beleid in Centraal-Afrika uittekenden, ondernamen weinig zonder de goedkeuring van de bedrijfsleiders van de Union Minière.”


Ooit nog opgericht door koning Leopold II was dit mijnbedrijf onder meer verantwoordelijk voor het delven en verkopen van het uranium in de Shinkolobwe-mijn, dat als brandstof diende voor de bommen op Hiroshima en Nagasaki. Die Belgische verkoop aan de VS in 1941 maakte het mogelijk dat België naast Frankrijk het enige land ter wereld werd dat volop mee mocht genieten van de Amerikaanse nucleaire knowhow. Met een ver gevolg van die geschiedenis zit België vandaag nog steeds. Geen enkel land ter wereld, na Frankrijk, heeft een dergelijk hoog aandeel in kernenergie voor zijn elektriciteitsproductie (zelfs de VS niet).

De Verenigde Naties

België toonde zich in 1961-1965 een onbeschaamd en openlijk schender van VN-resoluties. De afscheiding van de mijnprovincie Katanga werd logistiek ondersteund. Katangees leider Moïse Thsombé werd na het mislukken van die afscheiding zonder enige schroom binnengehaald als de man die de chaos na Lumumba zou redden.

Zowat heel Afrika protesteerde tegen de benoeming van deze "neokoloniale slaaf" als eerste minister. Brussel lag er niet wakker van. Even gemakkelijk liet Brussel hem vier jaar later vallen, toen een dictatuur onder leiding van stafchef van het leger Joseph Désiré Mobutu een betere optie bleek.

Historische indelingen zijn altijd enigszins arbtitrair, maar de zeven hoofdstukken waarin De Witte de periode 1961-1965 indeelt, zijn logisch. Op de periode-Thsombé volgde de Belgische organisatie van een huurlingenleger ten bate van de grote bedrijven. Het "simbarijk" was van bij het begin immers zeer broos. Het was vooral ontstaan omdat het Congolees leger zo inefficiënt en ongemotiveerd was.

Pokeren met blanke levens

In de Belgische pers werd ondertussen de trom geroffeld van de strijd tegen het communisme. Een humanitaire interventie was noodzakelijk om Belgische gijzelaars uit de handen van de simba's te bevrijden. Er waren inderdaad een aantal Belgische colons vermoord door de simba's, maar dat aantal verbleekte bij de duizenden Congolezen die systematisch werden afgemaakt door het ANC en door de door België ingezette Zuid-Afrikaanse en Rhodesische3 huurlingen.

Het klinkt sinds de oorlogen in de Balkans bekend in de oren, maar de invasie van Stanleystad (Kisangani) en Paulis (Isiro) waren geen gevolg van enige massale afslachting van Belgische en andere gijzelaars. Ze waren er de hoofdoorzaak van. De brutale wreedheden van de ingezette huurlingen waren immers niet van aard de simba's mild te stemmen, wat De Witte gevat omschrijft met de titel van het hoofdstuk 'Pokeren met blanke levens'.

"De Belgen lachen met de koude oorlog"

Washington wilde ondertussen wel helpen om de 'communisten' te bestrijden, maar zat met een 'geloofwaardigheidsprobleem'. “De VS was het enige onafhankelijke land ter wereld – afgezien van het apartheidsregime in Zuid-Afrika – waar mensen wegens hun huidskleur tweederangsburgers waren... [Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken] Dean Rusk erkende informeel dat het binnenlands racisme als een molensteen om de nek van Amerikaanse diplomaten in Afrika hing.”

Belgische bedrijfsleiders wisten ondertussen wel beter. “Tot zijn [minister van Buitenlandse Zaken Paul-Henri Spaak] verbazing waren ze het er over eens dat ze met de simbaleiders zaken konden doen als Congo helemaal in hun handen zou vallen.”
De Britten en de VS waren daar niet over te spreken.

“De Britse ambassadeur in Congo... Het Belgisch beleid in Congo is louter dienstig aan de belangen van het bedrijfsleven... Zij zijn niet geïnteresseerd in de Koude Oorlog en lachen met de Amerikanen omdat die achter elke struik een communist zagen.”

Niet bepaald wat in de kranten werd verteld. Bleven Moskou en Beijing afzijdig uit het conflict – al was het maar omdat ze andere interne katten te geselen hadden –, er waren echter wel degelijk 'communisten' aanwezig in het conflict.

De Cubaanse interventie onder leiding van Che Guevara himself was echter nog steeds geheim – satellieten bestonden nog niet – toen ze na enkele maanden al werd afgeblazen. Guevara moest vaststellen dat de leiders van de opstand totaal geen visie hadden op de eigen maatschappij. Het kwam erop neer dat ze zelf aan de macht wilden komen. Daarom alleen hadden ze de leiding van de spontane opstanden van de simba's overgenomen.

'Sterke man Mobutu'


Mobutu Sese Seko
Van het idee dat Mobutu de sterke man zou geweest zijn die boven de strijdende partijen stond, blijft in de analyse van De Witte zo goed als niets over. Meermaals heeft Mobutu tijdens de simba-opstand gevreesd voor zijn overleven.

Hij had ook nauwelijks gezag of controle over zijn troepen, buiten de garnizoenen in Kinshasa zelf. Dat wantrouwen tegenover het eigen leger zou ook tijdens zijn regime blijven voorbestaan. Zonder zijn goed opgeleide en rijkelijk betaalde presidentiële garde liet hij zich nooit zien.

Mobutu was allesbehalve de evidente keuze voor België en de VS, hij was eerder de minst slechte, de minst 'ongeloofwaardige'. Zijn grootste voordeel was dat hij al officieel leider was van het leger. Dat hij geen aanhang had bij de bevolking – zeker niet in de helemaal in het zuiden gelegen hoofdstad Kinshasa, Mobutu kwam uit de noordwestelijke Evenaarsprovincie – was daarbij irrelevant.

Economisch gewin

Wie het boek van De Witte leest ziet een duidelijke lijn in het beleid van de Belgische regering: alles voor het behoud van het economisch gewin, niets voor de Congolese bevolking. Elke Belgische dode was een drama, tienduizenden Congolese doden daarentegen...

De Witte ziet ook een verband met het heden: “Een kritisch onderzoek van het westers beleid inzake Afrika toont aan dat abstracte noties zoals 'de strijd tegen de verspreiding van de Sovjetinvloed' in feite codewoorden waren in de propagandaslag bij de uitbouw van stabiele neokoloniale regimes. Vandaag luiden vanuit dezelfde zorg de codewoorden 'bescherming van fundamentale mensenrechten' en 'plicht tot humanitaire interveniëren'."
Net als toen blijken die nobele principes enkel van toepassing in landen en regimes die tegen westerse economische belangen ingaan.


Ludo De Witte (1956)
Wie liever een geromantiseerd verhaal leest over hoe het goedbedoelde koloniale beschavingsproject is misgelopen kan zijn gade vinden bij vele andere auteurs. Ludo De Witte vertelt daarentegen wat er echt is gebeurd. Dat is meermaals confronterend en voor al wie nog steeds een romantisch beeld koestert van de Belgische kolonisatie onaangenaam om lezen.

Met dit boek neemt De Witte voor de tweede maal het voortouw in een strijd die dit land al zo lang had moeten voeren, voor de eerlijke erkenning van de werkelijkheid van het eigen koloniale verleden.

Ludo De Witte, Huurlingen, geheim agenten en diplomaten, Van Halewyck, Leuven, 2014, ISBN 9789461313294.

1 Leopoldstad, zoals de hoofdstad Kinshasa toen heette. Kinshasa is de naam van het oorspronkelijke dorpje aan de oever van de Congostroom.

2 'Jacquerie', een denigrerende term voor boerenopstanden.

3 Blanke huursoldaten uit de toen nog Britse kolonie Rhodesië, het huidige Zimbabwe.

Lode Vanoost

Er is echter geen budget voorzien om de nieuwe indeling ook te laten draaien.
Bron: LLB 20150630

Jules Marchal est né en 1924 en Belgique, et est décédé le 21 juin 2003 à Hoepertingen. Docteur ès philosophie et lettres de l’Université Catholique de Louvain, il a été fonctionnaire territorial au Congo belge de 1948 à 1960, conseiller technique au Congo-Zaïre de 1960 à 1967 et enfin diplomate jusqu’en 1989. Ses travaux de recherche, entrepris depuis 1975, ainsi que ses nombreuses publications, concernent la période de l’histoire de la colonisation belge du Congo.

PC: Cela fait 25 ans que vous avez débuté vos recherches concernant l’Histoire de la colonisation du Congo. Qu’est-ce qui vous pousse à continuer ?

JM: "Je continue parce qu’il reste beaucoup à révéler sur la période totalement inconnue de 1910 à 1945 dont les archives ont été rarement explorées".

PC: D’où provient la majeure partie de vos sources ?

JM: "De l’ancien Ministère des Colonies à Bruxelles".

PC: Ces sources sont-elles irréfutables, autrement dit, peut-on historiquement les mettre en doute?

JM: "Elles sont irréfutables parce qu’il s’agit des correspondances entre le Ministère des Colonies et son administration en Afrique".

PC: Avez-vous des détracteurs ? Si oui, qui sont-ils?

JM: "Comme détracteurs, je n’ai que les associations des anciens coloniaux créées à une époque lointaine pour défendre l’honneur de Léopold II et de la colonisation belge".

PC: Est-ce que des Belges vous contactent pour avoir des informations à ce propos? Des Congolais? Si non, pourquoi à votre avis?

JM: "Des Belges me téléphonent au sujet de mes livres, les Congolais vivant en Belgique, rarement. Je n’ai pas de contacts avec les Congolais d’Afrique. Je comprends le peu d’intérêt marqué par les Congolais vivant en Belgique, occupés par les problèmes des nécessités de la vie. Sans le moindre privilège par rapport aux autres étrangers, vivant souvent des allocations payées par la Belgique, cherchant un emploi, essayant d’obtenir la nationalité belge, ils se trouvent dans une situation inconfortable pour clamer les méfaits passés des belges au Congo".

PC: Comment jugez-vous le livre d’A.Hochschild Les fantômes du roi Léopold II ?

JM: "Un chef-d’oeuvre, sans une seule erreur quant aux faits historiques relatés"

PC: Vous avez vécu et travaillé pendant 19 ans au Congo (et au Zaïre) dont 12 ans pendant la colonisation. Vous parlez d’un grand nombre d’exactions sur les Congolais dans vos livres. Avez-vous été le témoin de telles exactions? Si oui, quels étaient vos sentiments à cet égard (le régime de la chicotte p.ex.) ?

JM: "J’ai vécu certaines exactions sous une forme adoucie: la culture obligatoire du coton (mal payé), l’établissement de paysannats pour le coton (agriculture planifiée), l’entretien de routes et la construction de gîtes d’étape sans paiement adéquat, l’usage de la chicotte (8 coups par séance à mon arrivée en 1948, ramenés à 4 coups quelque 3 ans plus tard). En tant qu’administrateur territorial, je n’avais aucun sentiment à avoir à l’égard de ces matières, dont l’exécution ou l’application m’incombait. Je me rends compte actuellement que le prestige du service territorial, dont moi et mes collègues étions si fiers a l’époque, reposait principalement sur la peur pour la chicotte que l’administrateur pouvait faire infliger à l’Africain, en le condamnant à la prison où son usage était réglementaire."

PC: Le Journal Le Soir des 24 et 25 juin 2000 a présenté un dossier sur le Congo. Il parle de belgitude, des amours passées entre la Belgique et le Congo. Comment qualifiez-vous ces propos?

JM: "Ces propos sont ridicules, tenus par des gens qui ne connaissent rien de l’Histoire du Congo. Mais ces gens sont souvent de bonne foi, cette Histoire n’ayant jamais été exposée objectivement auparavant."

PC: On parle souvent des écoles, des universités, des hôpitaux qui ont été construits par les Belges pour les Congolais. Qu’en est-il ?

JM: "Des écoles primaires, il y en avait partout. On a poussé l’enseignement secondaire à partir de 1950, et introduit l’enseignement universitaire à partir de 1955. Selon Crawford Young (History of Africa-Vol 8), en 1960, 136 écolières terminèrent l’enseignement secondaire et 14 universitaires congolais furent diplômés. On le voit une situation dont il n’y a pas lieu de se vanter. Quant aux hôpitaux, dans les territoires à l’intérieur du pays, chaque médecin avait son hôpital, parfois rudimentaire. Il y avait de un à quatre médecins (soit de l’état voire d’une entreprise ou encore d’une mission catholique ou protestante) pour un territoire grand comme la Belgique. Il n’y avait pas d’ambulance. Ce n’était donc pas fameux. Mais il y avait nombre de dispensaires dans les missions et des agents sanitaires parcouraient le pays, ce qui fait qu’au point de vue médical, la situation au Congo était comparable à d’autres pays africains.

PC: Quelle était la différence entre colonie scolaire et école ?

JM: "Les colonies d’enfants, baptisées plus tard colonies scolaires, étaient des établissements créés par l’état pour héberger des enfants, destinés à recevoir un enseignement rudimentaire en vue de leur incorporation dans la Force Publique. Actuellement, on dirait école avec internat. Elles étaient dirigées par des missionnaires catholiques et furent intégrées dans le système de l’enseignement catholique mis sur pied par ceux-ci et subventionné par l’état. On peut dire qu’au Congo, l’enseignement était l’affaire des missions catholiques jusqu’à la veille de l’indépendance."

PC: A votre connaissance, est-ce qu’un politicien belge n’a jamais émis l'idée d’une éventuelle commémoration des victimes Congolaises de la colonisation ?

JM: Non

PC: Les 100 ans de l’avenue de Tervuren ont été fêtés en grande pompe à BXL il y a quelques années. On serait tenté de penser que les belges ne connaissent pas les crimes qui se sont passés au Congo ?

JM: "Les Belges ne connaissent en effet pas les crimes qui se sont passés au Congo. Ils s’imaginent que leur système colonial était le meilleur d’Afrique. Alors que le contraire semble plutôt vrai…Beaucoup de Belges veulent pourtant savoir et liraient mes livres si la presse en parlait. C’est là que le bât blesse. Le seul article paru à ce jour sur mes écrits dans la presse francophone, est celui de la ‘Libre Belgique’ [ "Le rail: pages noires de l’histoire coloniale, article paru le 27juin 2000"]
source: www.cobelco.org

website over Otraco

Thème : Essai / Etude politique
Format : Grand Format (170x240)
Nombre de pages : 530
Date de publication : 17 juin 2015
ISBN : 9782332856678

Résumé

Moïse Kapend Tshombe est à la fois un homme politique et un homme d'État du Katanga et de la République du Congo (Léopoldville) aujourd'hui appelé Kinshasa. Il symbolise aujourd'hui le courage, l'attachement et le sens du bien public. Il entra en politique comme on entre dans les ordres.

La Belgique ayant faussé le jeu politique, M. Tshombe choisit de soustraire le Katanga au chaos suscité par Lumumba, l'homme des occidentaux.

Kees de Zeeuw (Kadaster) en minister Ploumen (Ontwikkelingssamenwerking) Foto: Ministerie van Buitenlandse Zaken
11-06-2015 | LAATST GEWIJZIGD: 11-06-2015
Het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Kadaster richtten 11 juni Land Administration for National Development op om wereldwijd het eigendom of gebruik van land zo snel mogelijk te registreren.
In 70 procent van de wereld zijn landrechten nog niet geregistreerd, terwijl die vastlegging een voorwaarde is voor economische groei, aldus de partners. De nieuwe organisatie Land Administration for National Development (Land) moet op een slimme en efficiënte manier de registratie te verbeteren. Het gaat vooral om het bieden van zekerheid over landeigendom en hoe de burgers hun land mogen gebruiken. De hulp bestaat bijvoorbeeld uit consultancy en trainingen aan lokale overheden, ambassades en non-profit hulporganisaties die hiervoor bij het Kadaster aan kunnen kloppen.

Over de noodzaak tot registratie zeggen de partners: ‘De wereldwijde bevolking groeit nog steeds en de druk op het gebruik van land en natuurlijke bronnen neemt toe. Om landconflicten te voorkomen is een adequate registratie van land belangrijk.’ Al jaren biedt het Kadaster hulp aan landen bij het verbeteren van landregistratie. Zo heeft het Kadaster Rwanda geholpen meer dan 10 miljoen landpercelen in slechts enkele jaren te registreren, aldus het Ministerie en het Kadaster.

‘Met de Nederlandse expertise, die tot de beste ter wereld behoort, worden de kosten van landadministratie flink naar beneden gebracht en kunnen veel sneller eigendoms- en pachtbewijzen worden uitgegeven’, aldus minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. ‘Boeren en boerinnen krijgen daardoor de mogelijkheid om leningen af te sluiten en samen te werken met investeerders en bedrijven. Het geeft mensen een bewijs van hun bezit en uitzicht op een beter bestaan.'

Commentaar LT: Hier kunnen de Belgen van leren. Ook België bezit een ruime expertise in kadastrale aangelegenheden. Waarom stellen we die niet internationaal ter beschikking? Enkele jaren geleden kwam er een officiële vraag uit Congo. Wat is daar toen mee gedaan?
In de periode van het kolonialisme was het simpel: alles was van de kolonisator, de inboorling had geen of nauwelijks rechten op de grond die hij al millenia lang bewoonde.
Een goed kadaster is een essentiële voorwaarde voor de vorming en de werking van een staat en voor de gelijkberechtiging van de burgers. Een publiek toegankelijk en dus open kadaster kan corruptie een halt toeroepen en de bevolking bewust maken van de inzet. Overigens kan men ook in West-Europa best meer openheid brengen in het bezit van onroerende goederen. Waarom was die openheid er wel in de 19de eeuw en niet meer in de 21ste? Privacy for a small and superrich minority?

SOME REFERENCES and LINKS OF INTEREST:

see also this link



and this link on cadastre in Africa


see also this article in CATO: An Innovative Approach to Land Registration in the Developing World
Using Technology to Bypass the Bureaucracy

With a great deal of political manoeuvring, and the able assistance of the famous explorer, Sir Henry Morton Stanley, in 1885 King Leopold II of Belgium founded the Congo 'Free' State. However, this was not as a Belgian colony, but as his own private domain which extended to 905,000 square miles of Central Africa. Leopold then set up a system of forced labour under which millions suffered and died due to brutal treatment, exhaustion, hunger or disease. Eventually, in 1908, the Belgian government took control of the Congo away from Leopold and the worst excesses of his despotic rule came to an end. However the forced labour system established by Leopold remained largely in place. It is against this historical background that Lever Brothers, the soap manufacturers of Port Sunlight, became significantly involved in the affairs of the Congo. In 1911 the Belgian Government offered the company land "Concessions" to develop as oil palm plantations. A decade later William Hesketh Lever was controlling vast palm plantations, oil mills and a fleet of 74 steam vessels on the Congo River. In 1930 the firm was employing no less than 28,000 Congolese workers. The rise and rise of Lever Brothers wealth and good fortune was to continue, throughout the Congo and West Africa in general.

Jules Marchal: postuum interview met eenzaam waarheidsvinder – tegen de Belgische Congo-mythes.
De Belgische koloniale geschiedenis was, vooral in België zelf, nog niet zo lang geleden omgeven met een cordon van zwijgzaamheid. De enkele Belg die de mythe rond de grondlegger van Belgisch Kongo, koning Leopold II (1835-1909) als weldoener van de Kongolezen probeerde te doorbreken werd gemarginaliseerd, om niet te zeggen uitgestoten. Dat gold zeker voor Jules Marchal (1924-2003).
Marchal was wel een heel weinig voor de hand liggende aanklager van het in België gekoesterde beeld van koning Leopold, die in werkelijkheid verantwoordelijk was voor miljoenen doden. Marchal was namelijk zelf koloniaal ambtenaar geweest in Belgisch Congo en heeft daar nog enige tijd meegedaan aan het hardvochtige regime, waar geen eind aan was gekomen na de dagen van koning Leopold II. Marchal was nadien bovendien Belgisch ambassadeur in diverse Afrikaanse landen. Als lid van het Belgische establishment werd hem zijn rol als nestbevuiler extra kwalijk genomen.

Ik bezocht Marchal op 13 april 1994 in zijn huis in Hoepertingen – in Belgisch Limburg – om hem te spreken naar aanleiding van de bloedige burgeroorlog in Rwanda die een week eerder was uitgebroken en waarbij mogelijk een miljoen mensen zijn omgebracht. Rwanda, buurland van Congo, was in het midden van de 20ste eeuw immers ook een Belgische kolonie geweest.
Na dat eerste bezoek aan Marchal en zijn echtgenote Paula (Bellings, LT) ben ik enkele maanden later nog eens naar Hoepertingen afgereisd, omdat Marchal in het eerste gesprek nog te beducht was om publicabele uitspraken te doen: ‘De ruiten worden hier anders ingegooid’. De neerslag van die twee gesprekken is echter – evenmin als de foto’s, al bij het eerste bezoek gemaakt door fotograaf Wubbo de Jong – door een curieuze loop van de geschiedenis nimmer gepubliceerd. (waarom vertelt Wynia er niet bij, LT)

Nu is Marchal toch al weinig geïnterviewd. Een zeldzaam interview met de krant ‘Het Belang van Limburg’ werd door de hoofdredactie uit de krant geweerd. Na de eeuwwisseling kreeg Marchal als auteur van uniek gedocumenteerde boeken over de Belgische koloniale geschiedenis eindelijk de eer die hem toekwam, vooral ook omdat de Amerikaanse schrijver Adam Hochschild ruiterlijk erkende dat hij zijn internationale bestseller over Belgisch Congo vooral op de boeken van Marchal waren gebaseerd. Maar Marchal was nadien te ziek – hij overleed in 2003 – om zijn werk en zijn wedervaren in interviews toe te lichten.
Daarom hieronder alsnog mijn interview met Jules Marchal uit 1994. Ik heb er hoegenaamd niets aan veranderd. Het verhaal is dus gesitueerd in de voorzomer van 1994. Ook de in die dagen gangbare spelling is intact gelaten.

‘Leopold wilde ook een kolonie, net als Nederland’
door SYP WYNIA (°1953)

De voormalige Belgische koloniën in Centraal-Afrika zijn ten prooi gevallen aan massale moordpartijen, volksverhuizingen, bestuurlijke chaos, honger en armoede. De volstrekt corrupte staat Zaïre, het vroegere Belgisch-Kongo, dreigt voortdurend uiteen te vallen nadat dictator Moboetoe het land eerst tientallen jaren uitzoog en gaandeweg zijn greep op het land kwijtraakte.
Het aan Zaïre grenzende, voormalige Belgische mandaatgebied, Roeanda-Boeroendi, werd gesplitst in de republieken Rwanda en Burundi waar de Tutsi’s en de Hutu’s elkaar nu om beurten afmaken. De moordpartijen waarbij Rwandese Hutu’s de afgelopen maanden honderdduizenden Tutsi’s het leven benamen kennen nauwelijks een gelijke in de recente geschiedenis.

De Belgische diplomaat Jules Marchal (69) kwam er twintig jaar geleden tot zijn schrik achter het hoe en waarom van de Belgische aanwezigheid in Afrika. Na twintig jaar als koloniaal ambtenaar en overheidsadviseur in de Kongo te hebben gewerkt geloofde hij nog rotsvast in de Belgische vaderlandse geschiedenis, die wil dat koning Leopold II aan het eind van de vorige eeuw slechts met de beste bedoelingen de Kongo-staat had gevestigd en dat de Belgische aanwezigheid de zwarten niets dan goed had gebracht.
Nadat Marchal, in 1972 Belgisch ambassadeur in Ghana, geen reactie uit Brussel kreeg op zijn verzoek om informatie, zodat hij onmogelijk een door hem als schandelijk ervaren krantenartikel over de Belgische koloniale geschiedenis kon bestrijden, begon bij hem de twijfel te knagen. Sindsdien is Marchal verbeten op zoek naar de waarheid.

Sinds 1985 publiceerde hij onder pseudoniem (‘A.M. Delathuy’) zes, veelal dikke boeken over de eerste 25 jaar van de Belgische aanwezigheid in Kongo: over de trucs die koning Leopold toepaste om dit gigantische gebied in Centraal-Afrika in handen te krijgen, over de bloedige uitbuiting van het land die Brussel grote weelde bracht maar miljoenen Afrikanen het leven kostte. En over de bedenkelijke rol van veel missie-organisaties.

In Marchals zevende boek, dat volgend jaar verschijnt, komt de latere periode aan de orde, die al evenmin zo brandschoon is als Marchal net als de meeste Belgen lange tijd wilde aannemen. Marchal: ‘Sommige Belgische historici willen nu wel toegeven dat Leopold II het te bont gemaakt heeft. Maar, zeggen ze dan, vanaf 1908, toen de Belgische staat de Kongo overnam van de koning, is het net zo geworden als in alle kolonies. Maar dat is niet waar. Hetzelfde koloniale personeel bleef. En België heeft er nooit ene frank in willen steken – anders mocht de regering de Kongo-staat namelijk niet van de koning overnemen. Dat systeem is dus doorgegaan, zij het ontdaan van de scherpste kanten, maar wel met de dwangarbeid en de terreur.’ Na de Tweede Wereldoorlog werd het wel beter, vindt Marchal. ‘Ik kwam er in 1948. Ik ben ervan overtuigd dat het toen begon een normale kolonie te worden. Er was immers overal uitbating, er waren overal dwangcultures.’
In eigen land kregen de boeken van Marchal nauwelijks aandacht, naar hij zegt omdat het thema van de onderdrukking van de Kongo nog steeds taboe is en het Belgische establishment actief poogt hem uit de publiciteit te houden. Oud-kolonialen voeren een lastercampagne tegen hem en zorgden er dit voorjaar nog voor dat ‘Het Belang van Limburg’ afzag van een bijlageartikel over hem en zijn werk. Een uitgever deed zo weinig voor een van zijn boeken, dat Marchal de voorraad uiteindelijk maar zelf opkocht.
In het buitenland lokten zijn studies tot dusver al evenmin veel reacties uit, ook al omdat hij er aanvankelijk voor koos zijn boeken slechts in het Nederlands te publiceren. Daar ziet hij nu van af: zijn eerste boek, ‘E.D. Morel tegen Leopold II en de Kongostaat’, verschijnt dit najaar bij een Parijse uitgever in het Frans. In België was er geen Franstalige uitgever te vinden voor het werk van deze ‘nestbevuiler’.

Ik ontmoet hem de eerste keer in het voorjaar, als de kersenbloesem grote delen van Belgisch Limburg overdekken. De Rwandese presidentiële troepen hebben dan net het grootste deel van de regering vermoord en en passant tien Belgische VN-militairen afgeslacht. De massale moord op de Tutsi’s is dan net begonnen. Marchal wil wel praten over België en Rwanda, als ik er maar niets over opschrijf, want hij vreest als een landverrader af te worden geschilderd als zijn kritische kanttekeningen over de Belgische aanwezigheid in Rwanda naar buiten komen. Dat de Belgische VN-soldaten die het afgelopen jaar in Somalië beschuldigd werden van te hard optreden verbaasde hem niet: hij denkt dat het voortvloeit uit de neerbuigende Belgische traditie ten opzichte van de inheemse bevolking. De Fransen, er al honderd jaar op uit om de Belgen in Afrika te vervangen, krijgen ook een veeg uit de pan. Maar de bandrecorder moet voortdurend uit: ‘Ik moet geweldig voorzichtig zijn, het is een hysterie in België. De ruiten worden hier ingegooid, zeker als ik dat ook nog eens tegen een buitenlandse krant zeg.’
Inmiddels zijn de kersen rijp en Marchal heeft de meeste krieken rond zijn landhuis geoogst. Zijn angst om voor landverrader uit te worden gemaakt is wat geslonken.
Marchal: ‘België kreeg Roeanda-Boeroendi na de Eerste Wereldoorlog als mandaatgebied toegewezen, nadat ze tijdens de oorlog samen met de Engelsen de Duitsers daar hadden verdreven. Het maakte tot dan toe immers deel uit van Duits Oost-Afrika. Dat de Belgen daar überhaupt aan begonnen, was weer die grootsheidswaanzin, nadat eerder de Kongo was doodgebloed door de exploitatie door Leopold II. In plaats van in die uitgebloede Kongo wat te gaan doen en de mensen te beschermen, gingen ze vandaar nog eens Duits Oost-Afrika helpen veroveren.’

Al die tijd lieten de Belgen de Tutsi-minderheid als heersers aan de macht in Rwanda. Maar in 1959 kwam de Gentse kolonel Guy Logiest met zwarte koloniale troepen vanuit Stanleyville in oostelijk Kongo de rust herstellen in Rwanda. Hij is daarna hogelijk geprezen, omdat hij toen alle Tutsi-chefs heeft afgezet en vervangen door Hutu’s, met de goede bedoeling dat de Hutu’s onderdrukt werden. ‘Maar dat was een dommigheid,’ zegt Marchal. ‘Dat blijkt nu wel. Hij heeft die hele samenleving daar ontwricht. En kijk, diezelfde Hutu’s die alles aan de Belgen te danken hebben, beginnen nu meteen Belgische blauwhelmen te vermoorden.’
Marchal denkt dat Frankrijk altijd al probeerde een voet aan de grond te krijgen in Zaïre, Rwanda en Burundi. Het zinde de Fransen vanaf het begin al niet dat de Kongo aan de Belgische koning Leopold toeviel. Maar de Fransen moesten het lijdelijk aanzien omdat de andere grootmachten van die dagen geen toestemming aan Parijs gaven de kolonie van de Belgische koning alsnog in te pikken.
Marchal: ‘Maar de laatste jaren waren de Franse para’s al steeds eerder dan de Belgen in Zaïre als daar onrust was, net zoals dit voorjaar in Rwanda. Het is natuurlijk geen toeval dat Rwanda en Burundi net als Zaïre deelnemen aan de door Frankrijk georganiseerde conferenties over de francofonie. En de Tutsi’s die terugkwamen uit Oeganda om de macht weer in handen te nemen spreken alleen maar Engels.’

Zijn vrouw Paula moet per se mee op de foto. Zij tikte 45 jaar geleden al de processen-verbaal uit, op grond waarvan Marchal als jong koloniaal ambtenaar rechtsprak. Zij maakte soms de wonden schoon van de inlanders die in zijn opdracht zweepslagen toegediend kregen, geheel in de koloniale geest van het Belgisch Kongo van na de Tweede Wereldoorlog. De chicotte van dunne repen nijldierhuid speelde steeds een centrale rol in de Belgische geschiedenis in Afrika.
Zijn vrouw tikt nu op de computer zijn boeken uit, die in twintig jaar van dagen, avonden en weekenden thuiswerk na tijdrovend en kostbaar archiefonderzoek tot stand kwamen. Marchal had na zijn pensionering voor boer willen spelen in het huis dat hij de afgelopen dertig jaar tussen zijn posten als ambassadeur in Afrikaanse landen door liet bouwen nabij het Belgisch-Limburgse Hoepertingen. Het kwam er niet van, ook al heeft hij dan fruitbomen, ganzen en de ezels. Soms sust Paula hem als hij zich al te druk maakt over alle ongeloof, onbegrip en tegenwerking.

Op zijn eigen koloniale verleden kijkt Marchal zonder schuldgevoel terug. Dat geldt ook voor de lijfstraffen die hij zelf toe liet dienen aan de Kongolezen die de katoen die ze verplicht moesten verbouwen onvoldoende verzorgden of andere herendiensten verwaarloosden. Wie de chicotte kreeg moest plat op de grond gaan liggen, waarna de straf in aanwezigheid van de andere dorpelingen werd toegediend.
Marchal: ‘Dat katoen dwangarbeid was, ontging ons. Dat was overal zo, dus daar zie ik geen graten in. Ik heb die lijfstraffen toegediend en ik heb de katoen doen planten. Dat was ook in de Franse Kongo zo, denk ik, en in andere kolonies. Maar tot 1945 was dat allemaal veel erger, veel harder. Ze hebben rond 1930 de spoorlijn langs de watervallen aan de Beneden-Kongo helemaal moeten herbouwen. Dat hebben ze gedaan door dwangarbeiders op te roepen uit de ganse Kongo. Er zijn daar duizenden mensen gestorven, als vliegen. Daar is nooit een woord over geschreven. En weet ge dat de Belgen in de Tweede Wereldoorlog de zwarten opnieuw de bossen ingestuurd hebben om wilde rubber et oogsten, nadat de Japanners de uitvoer van de Indonesische rubber hadden afgesloten? Onze mensen hebben toen gezegd: “Wij gaan u helpen, wij hebben daar nog oerwoud. Wij weten wat rubber is”.’ Hij lacht ongemakkelijk, met een pijnlijke grimas.
Marchal: ‘En toen was het weer hard. Niet meer zoals onder Leopold II, toen ze mensen doodschoten die met te weinig rubber terugkwamen uit het bos, waarna ze de handen afhakten om aan te tonen dat ze goed tekeer waren gegaan. Ze moesten die handen roosteren omdat ze anders onderweg verrotten. Met manden vol handen kwamen ze terug uit de brousse. Zo was het in de jaren veertig niet meer, maar het was weer hard. Dat wil gewoon zeggen dat de Belgen nooit beseft hebben wat ze ginder gedaan hebben. Het is een eeuwige schande. Als ik dan Willy Claes en Jean-Luc Dehaene hoor over de mensenrechten in Zaïre, dan krimp ik in van schaamte – dat wij daarover durven spreken. Dat is een schande als ge zo’n verleden hebt. Dat zouden mijn boeken moeten leren aan de Belgische gezagsdragers, maar ik word niet gelezen. Niemand kent mijn boeken, niemand is daarin geïnteresseerd. Men leeft hier in België in de mythes en legenden van die filantropische Leopold II, die de Arabische slavendrijvers zou hebben vernietigd. Dat terwijl Leopold juist nauw samenwerkte met die slavenhandelaren.’
Ik opper dat de verdringing van het koloniale verleden niet iets typisch Belgisch is. In Engeland en Frankrijk gaat het net zo. Is het in Nederland misschien beter?
‘Ik denk het niet,’ zegt Marchal. ‘Ik verwijs naar professor Jan Breman in Amsterdam, die heeft hetzelfde probleem als ik. Die wordt ook niet geloofd en wordt ook niet gelezen. Gij hebt hetzelfde probleem als wij. Ik weet het, bij u wordt meer aan ontwikkelingssamenwerking gedaan dan in België. En Multatuli was dan wel een Nederlander en hij werd wel een literaire held. Maar ik geloof niet dat de Nederlanders door hem overtuigd zijn. Indonesië heeft nu geweigerd nog iets aan te nemen van Nederland. Ik vind dat fantastisch. Maar Mobutu weigert nog geen hulp, die is zo ver nog niet.’
‘En dan hadden wij nog Rwanda, zoals u Suriname had had, zo’n klein kroonkolonietje waar je alles kon doen wat je wilde. Maar Nederland hoeft niet voortdurend de Nederlanders weg te halen uit Suriname, zoals wij de Belgen bijna jaarlijks moeten evacueren uit Afrika, waarna ze stilletjes met hun duizenden binnen enkele maanden weer terugkeren als Sabena weer gaat vliegen.
In Rwanda hebben we nooit iets verdiend, het heeft alleen geld gekost aan België. Maar in de Kongo hebben we kolossaal fortuin gemaakt. Rwanda was een kolonie zoals alle kolonies, die waren er voor de exploitatie, dat was de geest van de tijd, maar het koloniale verleden is daar heel normaal verlopen. Maar de Kongo, dat is een speciaal geval. Vooral die eerste jaren onder Leopold II. Dat was het wrede systeem dat de Nederlanders in de zeventiende eeuw in Indië toepasten.’

Toen Marchal er eenmaal achter was dat hij net als de andere Belgen met leugens zoet was gehouden over het Kongolese regime van Leopold II – de twijfels over het vervolg kwamen pas later – gebruikte hij zijn periodieke terugkeer in Brussel om de koloniale archieven in te duiken, voor zover ze tenminste niet waren vernietigd. Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Brussel was daartoe een prima uitvalsbasis: Marchals bureau stond vijftig meter van de koloniale archieven.
Marchal: ‘Dat is wel een van de redenen waarom ik niet gelezen wordt. Ik heb nooit propaganda kunnen maken. Als ik als diplomaat mijn pensioen wilde halen moest ik een beetje opzij leven en een pseudoniem nemen. Dat werd A.M. Delathuy, net als mijn overgrootmoeder. En ik kon geen persconferenties te geven. Tot ik in 1989 met pensioen ging wist niemand wie Delathuy was. Ook al omdat het in het Nederlands verscheen en het dus niet gelezen werd in Zaïre. Bij Buitenlandse Zaken liet men mij begaan, omdat ik me zo kalm hield en me niet als stokebrand gedroeg. Men kon mij weinig verwijten. Door die andere naam, Delathuy, is de minister nooit in moeilijkheden gebracht. En ik zocht er geen glorie mee.’
‘Een andere reden is, dat ik me niet op kon trekken aan de boodschap die ik breng,’ zegt Marchal. ‘Daar ben ik beschaamd over, daar kan ik het land niet mee afreizen. Ge moet van mij niet verwachten dat ik in Rotterdam ga spreken of naar Amsterdam kom om over het banditisme van die Belgen te spreken. Dat kan toch niet? Het is nu bij mijn laatste boek voor het eerst dat ik me op een perspresentatie heb laten zien.’

Marchal lijdt onder de aanvallen van zijn collega’s van vroeger, de oud-kolonialen die zich ook in Belgisch-Limburg gegroepeerd hebben in een club. ‘Die kunnen maar niet begrijpen dat een Limburger zoiets doet, Leopold II zwartmaken. Toen de krant over de presentatie van dat laatste boek schreef, zijn de oud-kolonialen van Hasselt naar de hoofdredacteur gelopen. Ze wilden een rechtzetting. Een rechtzetting van een verslag van een persconferentie? Ik zie dat niet zo goed. Die reporter was enthousiast over mij. Die zei: ik maak een weekendportret. Zodra die mannen van Hasselt daar achter kwamen zijn ze naar de redactie en de directeur gelopen. “Als ge nog iets durft publiceren van die Delathuy, dan verliest ge 5000 lezers,” dreigden ze. Die reporter is weer bij mij gekomen en heeft mij dat verteld. Die zegt: hoe zit dat met die 5000 lezers? Nu ben ik zelf lid van die club geweest. Ik was het 129ste lid. Maar het gevolg is wel: er is niets meer verschenen in Het Belang van Limburg.’
‘En als dat laatste boek nou tegen de missie zou zijn, maar dat boek is vóór de missies, het is zelfs gesubsidieerd door een missiecongregatie. Nou ja, de eerste grote ordes die onder aanmoediging van Leopold II naar Kongo gingen, die komen er niet zo mooi uit, dat waren echte potentaten, daar kun je moeilijk wat goeds van vinden. Maar de kleinere ordes, zoals de paters van Mill Hill bij u vandaan, uit Roosendaal – uw paters komen er toch prachtig uit? Die hebben ook niet de internationale propaganda voor de Kongostaat gevoerd waar Leopold op hoopte. En die hebben ook niet deelgenomen aan het met duizenden kidnappen van kinderen die uit dorpen werden gehaald, soms nadat de rest van de bevolking was uitgemoord of de bossen in waren gejaagd, om vervolgens door het koloniale leger over gigantische afstanden te worden vervoerd om in concentratiekampen van de missie te worden opgeleid. Veel kinderen overleefden de tocht niet eens. Tienduizend gekidnapte kinderen stierven op de missies, een veelvoud onderweg daarheen. Meisjes, vaak heel klein nog, werden onderweg verkracht. Duizenden volwassenen werden door paters gekocht om gedoopt te worden als ze al op sterven lagen. Bij de inheemsen leidde dat tot de reputatie dat de doop tot de dood leidde.’
Marchal: ‘Kijk, Leopold II was zijn Kongostaat begonnen voor te stellen als een paradijs. Hij zou er een internationale kolonie, een vrijhandelsstaat, van maken waar iedereen welkom was. Daarom zijn er ook zoveel protestantse zendelingen op afgekomen, lang voor de katholieken. Die protestanten mochten naar binnen, maar dat was dan ook alles. Tot ze begonnen tegen het koloniale regime te schrijven, toen kregen ze geen enkele concessie voor een zendingspost meer. Leopold moest de katholieken er echt naar toe sleuren. Hij moest de missionarissen hebben om te zeggen dat de protestanten lasteraars waren, hij had ze nodig als bondgenoten. Dat kidnappen is alleen in de Kongo gebeurd. Dat was geen praktijk van het Vaticaan, dat was een praktijk van de Kongostaat.’

Voor Marchal was de gewelddadige, gedwongen kerstening in de Kongo een eye-opener. Hij besefte plotseling dat het in West-Europa niet anders gegaan is. ‘Dat is voor mij zo klaar als een klontje. Alle godsdiensten zijn door de staat opgelegd. Allemaal! Waarom zijn er in Nederland zoveel protestanten – omdat het bestuur protestants was! De Spanjaarden hebben ons katholiek gehouden. En waarom zijn wij christelijk? Omdat keizer Constantijn in de vierde eeuw het christendom tot staatsgodsdienst verklaarde. Op school werd ons verteld dat wij hier gekerstend zijn door Willibrord en Bonifatius, dat die hier begonnen te preken en mirakelen te doen. Allemaal larie! Die mannen zijn hier wel geweest, daar niet van. En denk niet dat ik een goddeloze ben, haha. Maar als ge een boek als dit gemaakt hebt begint ge eindelijk lucide te worden. Anders denkt een mens er niet over na hoe zijn voorouders katholiek zijn geworden.’
Net zoals u er tot 1972 niet aan twijfelde dat Leopold II een voorbeeldig, belangeloos koloniaal heerser was geweest?
Marchal: ‘Natuurlijk, waarom niet. Ik ben geen speciale. Ik heb mijn plicht gedaan als koloniaal ambtenaar – ik heb al een koloniaal pensioen sinds 1967 en dat kwam nog eens bovenop mijn wedde van ambassadeur. Ik heb een mooie carrière achter de rug, hoor. Ik geef toe, dat ik geen man ben die iets tegen het establishment had. Ik zit er, zonder te stoefen, eigenlijk volledig in. Ik ben veel hoger van graad dan die mannekes van Hasselt die mij aan het belagen zijn. Maar ik las toen in Ghana verontwaardigd – zoals elk normaal mens zou doen – dat er tien miljoen zwarten kapot zijn gemaakt in de Kongo. Pas toen ik geen antwoord kreeg is het begonnen. Het is werkelijk ongelooflijk. Hier in België hebben historici honderden boeken geschreven over de tijd van de ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley, die de Kongo optrok en naderhand nog voor Leopold II werkte. Maar je vindt in België nauwelijks een woord over de campagne van de journalist Edmund Morel, die tien jaar lang actie voerde tegen de Kongostaat van Leopold II. Die man stond elke dag met berichten over de terreur, de strafexpedities en de dwangarbeid in de internationale kranten. The Times, dat was bijna zijn spreekbuis. Morels beeld van het koloniale België leeft nog steeds in Engeland en de Verenigde Staten.’

Dat het koloniale verleden van België en dan nog speciaal het koloniale regime van koning Leopold II onbespreekbaar is, verklaart Marchal deels door de betrokkenheid van het koningshuis bij Zaïre, Rwanda en Burundi – een betrokkenheid die tot de dag van vandaag doorgaat. ‘Het is het enige onderwerp dat in België nog onbespreekbaar is. En als die boeken van mij iemand aangaan is het Albert II. Hij zit toch in het kasteel van Laken, dat met koloniaal geld omgebouwd is, zoals Leopold zijn Kongolese goudmijn gebruikte om ook een reeks andere luxeprojekten in België, handelsprojekten in China, een leger op de Nijl en Franse kastelen voor zijn lief te financieren.’
‘Leopold II was gefascineerd door de rijkdom die van Java naar Nederland was gegaan. Toen de Belgen zich van Nederland af hadden gescheurd, was dat tot ongenoegen van Belgische fabrikanten die aan Indonesië leverden. Daarom wilde Leopold II een kolonie hebben – dat brengt fortuin op! Dat heeft hij kunnen flikken door zich als filantroop voor te doen, en dat deed hij onder de vlag van die fictieve Association Internationale Africaine.’
‘In de dorpen in de Kongo weet men nog wat er allemaal gebeurd is,’ zegt Marchal. ‘Ik ben ooit een vrouw tegengekomen die de overlevering nog kende, dat de soldaten bij de mannen de penissen afsneden. Maar mensen als Moboetoe en Loemoemba die bij de paters gestudeerd hadden en niet meer in de dorpen kwamen, die wisten dat niet. Tot de laatste ruzie tussen België en Moboetoe was het grootste compliment dat de zwarten aan Moboetoe konden maken dat hij nu net zo groot was als Leopold de Tweede.’
‘Loemoemba heeft in 1960 met een speech in aanwezigheid van de koning en de eerste minister het spel op de wagen gezet. Dat de Belgen deugnieten waren, dat ze hen geslagen hadden en dat ze niets mochten. Maar Loemoemba had het niet over de periode van de rubber, die had het over de jaren vijftig. Want bij ons in de Kongo was volledige apartheid. De zwarten mochten niks. Die mochten niet in hotels komen, die hadden hun eigen vervoer, ze mochten geen hogere studies doen en ze kregen hongerlonen. De zwarten konden niks, zeiden wij, en die mochten niks. En er wordt hier dan wel afgegeven op de dictatuur van Moboetoe, maar weet goed: in 1959 was in Kinshasa de eerste opstand tegen de blanken en die zijn ongenadig neergekogeld. In onze tijd was er geen kwestie van betogen, hoor. Tegen de grond!’
‘Nu zegt men: de tijd van de Belgen was fantastisch, de Gouden Eeuw. Ja, voor sommigen was het de Gouden Eeuw, zoals voor de oud-kolonialen waarvan de meesten blij zijn dat het ginder nu zo slecht gaat. Het zijn geen deugnieten, hoor, die mensen zijn te beklagen. Hun carrière is daar gebroken toen de onafhankelijkheid kwam. Die smart is gebleven, dat hart is verscheurd en daarom zijn die mensen zo onevenwichtig in hun beoordelingen. Daarom zetten ze mij in hun blaadje neer als iemand die een formidabel koloniaal ambtenaar was, maar een post-koloniaal syndroom heeft gekregen. Ik ben in hun ogen een nestbevuiler, een halve zot.’
‘Ik ben wel teruggegaan naar de Kongo, maar louter als raadgever. Het was gedaan met het chicotte geven. Ook de apartheid was voorbij. Die mensen kwamen toen bij mij over de vloer en ik bij hen – ik vond dat veel aangenamer. Daarmee was ik mentaal voorbereid op de ontdekking die ik later deed, omdat ik de zwarte niet alleen als kolonialist heb gezien maar ook als mens. Dus geloof ik dat ik eigenlijk in de wieg gelegd ben om die boeken te schrijven. Ik heb de tijd van voor 1960 gekend en die van daarna, nadien ben ik diplomaat geworden in Afrikaanse landen. Ik heb gezien wat de Fransen gedaan hebben en wat de Engelsen gedaan hebben. Ik ben geen rijk mens, maar ik ben financieel onafhankelijk, dus ik hoef het niet na te laten om een job te krijgen. Weelde heb ik niet, want ik heb al mijn geld in die opzoekingen gestoken en tot het laatste boek heb ik nooit financiële ondersteuning gehad.’

‘Mijn vrienden, de oud-kolonialen, verwijten mij dat ik niets goeds kon zien in de tijd van Leopold II. Maar wat kan ik daar goed in zien? Dat systeem was slecht, daar was geen enkele goede kant aan. Achteraf is de verdienste van Leopold II dat hij de stichter van Zaïre was. Dat is dus positief, als daar iets positiefs aan is, zo’n groot land dat waarschijnlijk uiteen gaat vallen. Maar goed: dat is hem niet af te nemen, net zoals het hem niet af te nemen is dat Zaïre dankzij Leopold II vandaag de dag het grootste katholieke land van Afrika is. Maar op zich was dat alles geen verdienste: hij had een groot land nodig om veel bos te hebben om veel rubber te kunnen plunderen. Dat was dus gewoon hebzucht, vraatzucht. Overigens begrijp ik imperialisten als hij wel. Wij zijn allemaal imperialisten. Een groot land maken, dat is toch fantastisch?’
(overgenomen van http://www.sypwynia.nl/archief/interview-jules-marchal/)

Het levend koloniaal geweten van België woont in Zuid-Limburg. Jaren leidde hij een geheim bestaan, verscholen tussen het groen in Hoepertingen en achter de schuilnaam A.M. Delathuy, die verwijst naar zijn overgrootmoeder. De hele tijd is het vuur van de heilige verontwaardiging bij Jules Marchal hevig blijven branden. Alleen wil het lichaam van de 77-jarige oud-diplomaat niet meer echt mee.
Als hij voor de derde keer een document uit zijn indrukwekkende archief haalt, botst hij tegen de boekenkast. «Last van evenwichtsstoornissen. Ik ben maar een halve man meer.» Even later, als we het over de Kongolese avonturen van Jef Geeraerts hebben, lichten de ogen guitig op. «Dat was ne hete. Iedereen in Kongo sprak over de uitspattingen van Geeraerts.»

Maar die middag staan geen wufte verhalen op het programma. Jules Marchal heeft pas de laatste hand aan het derde deel over dwangarbeid in Kongo gelegd. «Dwangarbeid voor de palmolie van Lord Leverhulme», klinkt de titel in het Nederlands - helaas is het boek enkel in het Frans beschikbaar. «Er zijn niet genoeg nederlandstalige lezers voor mijn boeken. Bovendien kunnen de zwarten mijn boeken nu ook lezen», zegt Marchal die zijn carrière als ambassadeur in Ghana, Liberia en Sierra Leone afsloot.
Het nieuwe deel in dit stuk sociale geschiedenis van de Belgische kolonie is een litanie van misbruiken en de meest grove schendingen van de rechten van de zwarte bevolking. Taaie literatuur, maar daarom niet minder uniek en meeslepend. Het onderzoek van Marchal, die een duik in de Belgische archieven nam, lag aan de basis van 'De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo' van de Amerikaanse auteur Adam Hochschild. Jules Marchal beschrijft treffend hoe de Belgische kolonisator het systeem van Leopold II gewoon overnam.

Nijlpaardpees

Jules Marchal heeft de misbruiken in de Belgische kolonie zelf meegemaakt. Van 1948 tot aan de onafhankelijkheid in 1960, was hij territoriaal ambtenaar in Lisala in de Evenaarsprovincie. «Twintig dagen per maand moesten we de brousse intrekken om de zwarten duidelijk te maken wat ze moesten doen. We overnachtten in een gîte d'étape. Die zwarten moesten weten dat wij er waren, dat we hen konden straffen. We reisden rond met zes, zeven zwarte soldaten en onze gevangenen. »

Jules Marchal- Gevangenen?
«Ja, we waren ook politierechter, we konden de zwarten die iets mispeuterd hadden ook in de bak steken. En we konden enkel gevangenen met de chicotte, een gedroogde pees van een nijlpaard laten geven. Dat was zeer vernederend. 's Morgens om zes uur moest de hele bevolking van een dorp acte de présence geven. Daarna werden de gevangenen voorgeleid.
Die mannen waren veroordeeld voor onnozele vergrijpen, maar dat was pure hypocrisie. Ze kregen cel als ze hun katoen niet haalden of als hun hut niet in een perfecte staat was (parfait état de propreté). Er mocht geen sprietje gras in de buurt staan- komaan zeg. Die gevangenen moesten dan hun broek afsteken en dan kregen ze zweepslagen op de billen. In conspectu omnium, waar iedereen bijstond. Zeer vernederend was dat.
Toen ik in '48 in Kongo arriveerde, kregen ze nog 8 slagen met de chicotte. In 1952 is dat verminderd tot 4 - maar dat was even erg. Daarom moesten we 20 dagen per maand de brousse in, om die cinema op te voeren. Dat is de grote leugen in verband met Kongo: onder Leopold II was alles slecht en tijdens de Belgische kolonisatie was alles koek en ei.»

Sunlight

Op papier leek het zo mooi. In 1911 kreeg de Britse industrieel William Lever van de Belgische koloniale overheid niet minder dan 750.000 ha Kongolese plantages in pacht. Lever bouwde op basis van palmolie, de grondstof voor zeep, een heel imperium uit. Trots als een pauw overhandigde de Britse industrieel Lever, die later als Lord Leverhulme in de adelstand werd verheven, in maart 1912 het eerste stuk Kongolese zeep verpakt in een ivoren kistje aan koning Albert I. Leverhulme, de man die de wereld Sunlight en later Lux schonk, gold als een filantroop. «Hij bouwde in de buurt van Liverpool een tuinwijk voor zijn arbeiders. Deze stad, Port Sunlight, stond model voor de tuinwijken die later in Meulenberg, Waterschei en Winterslag zijn gebouwd», zegt Jules Marchal.

Bescheidenheid was Leverhulme vreemd. Het hoofdkwartier van de Huileries du Congo Belge was gelegen in Lusanga, nabij Kikwit. Snel werd Lusanga omgedoopt tot Leverville.
Met de steun van de Kongolese Weermacht en de Belgische overheden bouwde Lever in de buurt van Kikwit immense palmolieplantages uit. Maar hoe kwam Lever, die de basis legde van de Brits-Nederlandse voedingsgigant Unilever, in Kongo terecht?
Jules Marchal: «Hij greep naast de concessies van natuurlijke palmoliebomen in Brits West-Afrika. Die werden daar door de zwarten uitgebaat, de Britten gaven geen palmbossen in concessie. Bij ons moesten de zwarten palmnoten aan Lever leveren. Ze moesten kappen, zoniet vlogen ze de gevangenis in.»

Lever kreeg van de Belgen niet alleen een monopolie, de Belgische autoriteiten leverden hem ook dwangarbeiders die voor een schijntje in zijn plantages moesten werken.
«Lever was geen uitzondering. De administratie deed dat voor iedere colon. De zwarten moesten zogezegd niet voor een loon werken, ze moesten gewoon leren werken, omdat ze lui waren. Maar die zwarten waren geen zotten, he, als ze u niet betalen, dan werkt ge ook niet.»

Orgie

De zwarte bevolking kwam ook in opstand tegen de dwangarbeid in de plantages van Lever. Bijzonder schrijnend is het hoofdstuk waarin Marchal de strafexpeditie tegen de Pende, een plaatselijke stam in het dorpje Kilamba beschrijft.
Bij de komst van territoriaal agent Edouard Burnotte in het dorpje, vluchtten alle mannen de brousse in. Burnotte liet daarop alle vrouwen in een hangar opsluiten. Die avond, op 14 mei 1931, liet Burnotte, die in het gezelschap van enkele andere blanken was, enkele kratten bier aanrukken. «De vijf begonnen te drinken en te zingen. Nadien lieten ze enkele vrouwen halen die in de hangar opgesloten zaten. Het werd een van die monsterachtige orgiën die legendarisch waren onder de blanke vrijgezellen in Kongo», schrijft Marchal.

De dag nadien eiste Matemo, de man van een van de vrouwen bij chef de poste Collignon, naar goede Afrikaanse gewoonte betaling voor het nachtje vertier. Collignon siste Matemo toe dat hij kon oprotten, waarop de zwarte hem enkele klappen verkocht en enkele keren flink beet. Uiteindelijk stuurde de gewestbeheerder zijn medewerker Maximilien Balot ter plaatse om een onderzoek uit voeren.
Op 8 juni arriveerde Balot bij Matemo. Tijdens een gevecht raakte Balot gewond en vluchtte het bos in. Daar werd hij door Matemo afgemaakt. Matemo zou het lijk van Balot in stukken gehakt hebben die hij uitdeelde aan de chefs en Pende-notabelen uit de buurt. De zaken liepen danig uit de hand en uiteindelijk werden 300 tot 500 Pende met machinegeweren afgeslacht.

Dit zou een klassiek verhaal over wilde zwarten en belaagde blanken kunnen zijn, ware het niet dat minister van Koloniën Paul Crockaert in het Belgische parlement enkele vervelende vragen over deze affaire kreeg. Daarop werd de magistraat Eugène Jungers, voorzitter van het Hof van Beroep in Kinshasa, op onderzoek uitgestuurd.
Uit het verslag van Jungers blijkt duidelijk dat de blanken zich bij de Pende absoluut onbehoorlijk gedragen hadden en dat de zwarten wel degelijk redenen hadden om zich tegen de dwangarbeid te verzetten.

Typisch voor de belabberde staat van de Belgische archieven: Jules Marchal heeft het oorspronkelijke verslag van de Jungers zending niet kunnen inkijken. Hij baseerde zich dan maar op de parlementaire tussenkomsten van de socialistische voorman Emile Vandervelde die een jaar later hierover de minister van Koloniën aan de tand voelde. Marchal speelt op: «Alles wat ik schrijf is nieuw. Mijn boeken zijn gebaseerd op archieven die nooit door iemand zijn geconsulteerd, die nooit gebruikt zijn door andere historici.»

Vandaag wordt Kongo opnieuw geplunderd, door de buurlanden Rwanda, Oeganda en Zimbabwe die hun legers naar het land gestuurd hebben. Herhaalt de geschiedenis zich?
«Union Minière en de uitbaters van de Kilo Moto-goudmijnen hebben Kongo veel meer geplunderd. Ik moet lachen met wat men nu plunderingen noemt. Onze bedrijven hebben in die mijnen miljoenen verdiend.»

Het derde deel in de reeks over dwangarbeid is pas klaar. U werkt nu aan deel vier...
«Inderdaad. Het hoogtepunt hierin is de dwangarbeid tijdens de tweede wereldoorlog, de effort de guerre (oorlogsinspanning). Wat dat betreft zijn er nagenoeg geen archieven beschikbaar. In opdracht van de gouverneur-generaal droeg de procureur-generaal de parketten in Kongo op dat ze geen documenten meer moesten bijhouden, dat alles in het teken van de 'effort de guerre' moest staan.
Weet ge dat ze de zwarten terug de bossen hebben ingejaagd, om wilde rubber te tappen? Omdat de rubberplantages in Maleisië en Indonesië door de Japanners bezet waren, was er plots veel natuurlijk rubber nodig. Maar de rubberplantages van Leopold II bestonden niet meer, dus moesten de zwarten op zoek naar natuurlijk rubber in de Kongolese bossen. Verder in dat vierde deel komen de dwangarbeid bij de aanleg van wegen, bij de exploitatie van tin in Maniema en van de teelt van katoen aan bod. Ik vrees echter dat ik dit boek niet zal kunnen afwerken...»

Thème : Essai / Etude autres
Format : Grand Format (170x240)
Nombre de pages : 398
Date de publication : 13 mai 2015
ISBN : 9782332909947

Résumé:
1956 est une année faste pour le capital colonial. Trois sociétés fondées en 1906 fêtent 50 ans de leur existence. Deux sont installées sur le sol du Katanga : l'union minière du Haut-Katanga et la BCK. Tous les invités ont appréhendé l'importance des investissements au cœur de l'Afrique et au Katanga. Lorsque les festivités touchent à leur fin et que les invités partent, les autochtones (indigènes pour les coloniaux) subissent un électrochoc. Les changements dans les colonies voisines amènent une timide ouverture au Congo belge.

En 1957, les indigènes sont appelés aux urnes. Les Katangais se sont interrogés, très tôt, sur les futures fondations d'un Congo indépendant. Finalement, les Belges tricheront et le Katanga, en juillet 1960, prendra le large.

Thème : Essai / Etude autres
Format : Roman (134x204)
Nombre de pages : 440
Date de publication : 13 mai 2015
ISBN : 9782332856739


Résumé

Ce livre parle de Patrice E. Lumumba, président du MNC, parti créé par les fonctionnaires coloniaux belges. Originaire de la province du Kasai, territoire du Sankuru, P. Lumumba est choisi par les instances coloniales comme porte-étendard d'un Congo uni pour contrecarrer les partis fédéralistes de la province du Katangaus et du district du Bas-Congo. Il trouve son Père Joseph en la personne du ministre des Colonies, Auguste Buisseret, lequel le présentera au Roi Baudouin en 1955.
Dans un Congo indépendant aux structures fédérales, P. Lumumba n'aurait jamais eu la chance de devenir ce qu'il fut, car les Lulua et les Kasaiens auraient eu complètement la main mise sur la province du Kasai. En 1960, il n'a pas de majorité : sur 137 élus, il en a une trentaine. Son cabinet est composé de partis minoritaires. Au Katanga, les Kasaiens seront Lumumbistes et dans leur propre province, ils sont anti-Lumumbistes. Pourquoi P. Lumumba est-il entré en conflit avec les Belges? Dans un documentaire sur TV5 Monde, Bomboko dit que la raison est à chercher du côté de l'UMHK. Quant à sa destitution et à sa mort, la Belgique et le gouvernement central à Léopoldville ont valsé le tout sur le Katanga. Cependant, les Katangais n'ont jamais eu de raison d'éliminer Lumumba même si la Commission du Parlement belge n'a pas ouvertement dit que les Katangais n'avaient jamais trempé dans les événements qui menèrent à la destitution et à la mort de P. Lumumba. Leur silence en dit long, et il faut rappeler que les témoignages essentiels de Bartelous et Weber sont déposés à huis-clos.

Schroot (1963) is zonder meer de betere roman van Geeraerts; een langgerekte schreeuw naar Congo, vol heimwee en eenzaamheid, op het depressieve af. Alcohol en sex spelen een haast rituele en therapeutische rol. Het is ook een hekelschrift aan het adres van België en de politici, die hun beloften niet nakomen.
Geeraerts durfde verwoorden wat vele oud-kolonialen voelden en dachten: wij zijn het schroot van het kolonialisme.

Interview de Jules Maréchal
TOUDI
JULES MARCHAL
Toudi mensuel n°42-43, décembre-janvier 2001-2002
Histoire de la monarchie belge

Les faces cachées de la dynastie belge.




TOUDI - Jean Stengers prétend qu'à partir de la reprise du Congo par la Belgique en 1908, les abus ont cessé?

JULES MARCHAL - Rien n'a changé. Et d'ailleurs c'est le même personnel qui est resté sur place. Si la Colonie a été administrée convenablement ce n'est qu'après 1945 voire 1950...

TOUDI - Pourtant on entend tant de coloniaux dire qu'ils sont été déçus parce que le Congo avait été merveilleusement équipé de routes, de chemins de fer, d'hôpitaux et que la décolonisation a détruit tout cela...

JULES MARCHAL - Tout cela a été fait pour les Blancs pas pour les Noirs. Ces routes ont été construites dans les années 1920 et 1930 par des gens qui n'étaient même pas payés. Ou alors 50 centimes par jour, ce qui est à comparer au prix du pain plusieurs fois supérieur ou d'une simple couverture qui coûtait 115 f en 1945. Le chemin de fer Matadi-Kinshasa a été reconstruit dans les années 1920. On a recruté des gens dans tout le Congo et on les a contraints à venir y travailler la corde au cou. Ce sont les soi-disant chefs coutumiers qui étaient chargés de désigner les gens à prendre pour ces besognes. Bien sûr ces travailleurs forcés tentaient de s'enfuir mais ils étaient exilés loin de leurs régions natales... Beaucoup moururent.

TOUDI - Mais le régime n'était-il pas aussi dur dans les autres colonies?

JULES MARCHAL - Certaines sociétés payaient 1 F par jour, dans les années 40 au Kivu. Le maximum était de 3 F à l'Union Minière du Haut Katanga. Mais à la même époque, au Kenya, les gens étaient payés un shilling par jour ce qui signifie sept fois plus. Bien sûr l'employeur était obligé de loger et de nourrir des travailleurs aussi peu payés, mais cela se faisait dans de misérables conditions. Et pourtant les maintenir en bonne santé était quand même un minimum. En fait de logement, les travailleurs recevaient un jour de congé pour construire leur hutte. C'est à partir du plan décennal 1950-1960 que les gens ont commencé à être mieux payés.

TOUDI - Les chemins de fer ont fait combien de morts?

JULES MARCHAL - Dans mon livre Travail forcé pour le rail, j'ai établi un nécrologe où apparaissent 3684 noms. Ces gens mourraient des conditions de travail qui leur étaient imposées. Il y avait tellement de morts partout où les gens étaient soumis au travail forcé que le gouverneur général a demandé que l'on en établisse des listes mensuelles. Le total des morts est le double de ceux figurant sur les listes..

TOUDI - Quel était le nombre de morts. Morel parle de 10 millions de morts durant l'époque de Léopold II (1985-1908) ou de l'État indépendant du Congo...

JULES MARCHAL - La dépopulation du Congo a causé de l'inquiétude jusqu'en 1950. Quand la Belgique a repris le Congo on a fait l'estimation d'une population de 7 millions et par après on a monté l'estimation jusqu'à 10 millions, ce qui était la population en 1960. Maintenant, on estime la population au Congo à 30 à 40 millions d'habitants. Je sais que l'on parle toujours de la misère du Congo après la décolonisation. Mais le Congo n'a jamais été aussi peuplé. On parle aussi actuellement d'une mise en coupe réglée du Congo par les sociétés étrangères mais le pillage était bien plus grave sous la domination belge.

TOUDI - Hochschild parle lui aussi de 10 millions de morts...

JULES MARCHAL - Tout ce qu'il dit est exact, il n'y aucune exagération. Ni dans les affirmations de Morel selon lesquelles la colonisation belge - dans son premier stade - a été la plus effroyable des colonisations après celle des Espagnols en Amérique indienne au 16e siècle. Quand Stanley a pénétré la première fois au Congo il a estimé la population - on ne peut jamais faire que des estimations à l'époque - à 40 millions d'habitants. Puis les estimations ont été revues à la baisse: à 17 millions. Au premier recensement de 1910, on a compté 7 millions d'habitants. La différence donne le chiffre de Morel de 10 millions de morts. J'estime que, durant les 30 ou 40 ans qui suivent la reprise du Congo par la Belgique, il y a eu encore d'innombrables milliers de morts à cause du travail forcé et des conditions générales de vie imposées par la colonisation. C'est à peine si la population a augmenté durant toute la colonisation alors que depuis 60 elle s'est multipliée par trois, passant de 10 à 30 millions d'habitants.

TOUDI - Vous avez été fonctionnaire colonial et donc vous avez vécu toutes ces réalités-là sur le terrain mais comment vous documentez-vous?

JULES MARCHAL - Depuis 25 ans, je vais constamment consulter les archives à l'ancien ministère des colonies. Aucun autre historien ne réalise ce travail.

TOUDI - Y avait-il une telle différence entre le Congo et les autres colonies?

JULES MARCHAL - Dans de nombreux coins d'Afrique poussaient autour des villages des palmeraies naturelles ou semi-naturelles. Dans les colonies britanniques les Anglais laissèrent les Noirs les exploiter. Au Congo, l'État s'en déclara propriétaire et les attribua e.a. à Unilever qui devint un grand exportateur d'huile de palme. Non seulement les Noirs étaient privés du fruit de cette culture mais encore étaient-ils recrutés pour y travailler dans des conditions très pénibles. Au Nigeria par exemple, le gouvernement britannique a laissé l'exploitation de ces palmeraies aux Noirs et le Nigeria a été longtemps le premier exportateur d'huile de palme. Cela fait toute une différence...

TOUDI - Si vous avez été fonctionnaire colonial, vous avez dû être le témoin direct du système léopoldien (ou des traces qui en demeuraient peut-être), puis de ce qui a suivi?

JULES MARCHAL - Quand je suis arrivé au Congo en 1948, il y avait déjà une amélioration. Le travail forcé avait cessé. On commençait à payer un peu mieux les gens et on traitait mieux la main d'oeuvre. Mais vous savez, même à mon époque, la contrainte existait encore. Je l'avoue, comme fonctionnaire, j'avais les pouvoirs d'un juge de tribunal de simple police. Et en tant que tel je condamnais les Noirs, dont se plaignait la société cotonnière, à quelques jours de prison. Je les condamnais à la suite d'un dialogue de ce genre : - Pourquoi n'as-tu pas fait ton champ de coton? - Ma femme était malade. - Ce n'est pas ta femme qui doit le faire. Sept jours de prison. Et je le mettais en prison. C'était une prison ambulante. Chaque matin on sortait trois ou quatre prisonniers à qui on donnait la chicotte pour effrayer les autres Noirs astreints aux travaux dans les champs de coton. La chicotte, c'était un instrument de torture tellement c'était douloureux. De mon temps, on en donnait encore 8 puis quatre coups de chicotte par séance. À l'époque, on en donnait jusque 100, entraînant parfois la mort. Et le coton que les Noirs étaient obligés de récolter, c'était payé à vil prix par les Belges. On comprend que dans ces conditions le Congolais n'a pas pu s'épanouir. Nous l'avons pillé.

TOUDI - Vous avez participé à ce système?

JULES MARCHAL - J'étais fier de ce que je faisais. Je ne me rendais pas compte à quel système je participais. Lorsque j'ai été ambassadeur au Liberia, j'ai lu dans un journal ce qui est bien connu dans tous les pays de langue anglaise à savoir que la colonisation du Congo par Léopold II y a diminué de moitié la population, entraînant un nombre de morts estimé à 10 millions. J'ai aussitôt cherché à rassembler les preuves que ce n'était qu'un mensonge, et cela pour défendre la réputation de la Belgique dont j'étais responsable en tant qu'ambassadeur. Mais les preuves que c'était un mensonge, évidemment, je ne les ai jamais trouvées. Je me suis mis alors à chercher, chercher et j'ai écrit plusieurs milliers de pages sur le Congo en compulsant à l'infini les archives. Quand Hochschild a eu le projet d'écrire son livre sur le Congo de Léopold II, il a contacté l'un des grands historiens belges spécialistes de la colonisation, Van Sina qui enseigne à l'Université du Wisconsin. Van Sina n'a pas recommandé ses propres collègues à Hochschild, ni Stengers, ni Vellut (etc.), mais il a dit à Hoschild d'aller me trouver. L'histoire, la recherche scientifique sur le Congo... Ces gens devraient s'offusquer de ce que j'ai fait leur travail. Car tous ces historiens n'ont jamais exposé le système à l'exception de Jean-Philippe Peemans mais qui n'a écrit que sporadiquement. Savez-vous que l'Union Minière finance encore aujourd'hui une chaire africaine à Louvain-la-neuve?

TOUDI - Comment expliquer qu'un tel silence se soit maintenu durant la colonisation, du moins en Belgique?

JULES MARCHAL - Il y a tout de même quelqu'un qui s'en tire avec honneur, c'est Émile Vandervelde qui n'a cessé de dénoncer les atrocités avant et après la reprise du Congo et encore en 1931 par exemple. Mais les gouvernements belges, après Léopold II et les rois qui lui ont succédé se sont faits les complices de l'exploitation. La Belgique s'est vantée de sa mission civilisatrice, d'avoir libéré le Congo de l'esclavage alors qu'elle l'a plongé dans une forme de travail forcé qui est encore pire que l'esclavage.

TOUDI - Mais qui pouvait couvrir cela?

JULES MARCHAL - La hiérarchie des missions catholiques. Les sociétés l'aidaient à construire des églises et des écoles pour l'évangélisation. Les missions étaient subsidiées par l'État et ceux qui arrivaient piller le Congo et, derrière la façade missionnaire, l'exploitation a pu se poursuivre. Quand Vandervelde dénonçait, les évêques le démentaient. En revanche, les missionnaire protestants, ne jouissant pas de subsides, étaient libres de ce qu'ils pouvaient dire. Les missionnaires catholiques ont couvert les crimes de la colonisation. C'est grâce aux missionnaires protestants que Morel a pu dénoncer la politique néfaste de Léopold II et qu'une Commission internationale a pu la constater, forçant le roi à céder le Congo à la Belgique qui devait y mettre bon ordre, ce qu'elle n'a pas réellement fait... À noter que le missionnaire catholique individuel, travaillant avec beaucoup d'abnégation, n'est pas à blâmer. J'ai toujours été son ami au Congo.

TOUDI - Peut-on utiliser le mot d'holocauste?

JULES MARCHAL- Faites attention d'utiliser ce terme, car il fait penser à génocide. Ce mot fait partie du vocabulaire juif et il n'est pas approprié à la décimation des Congolais (même si Hochschild l'utilise). Léopold II n'avait pas du tout l'intention d'exterminer les Congelais, mais il voulait se faire beaucoup d'argent sur leur compte et financer sa colonie et c'est ainsi que des millions de gens sont morts, mais uniquement pour l'argent pas en fonction d'une idéologie.

TOUDI - Les Congolais sont-ils conscients de tout cela?

JULES MARCHAL - Je crois, comme on le voit dans le discours de Lumumba du 30 juin 1960, qu'ils ont été conscients des humiliations infligées. Vous savez, le Congo belge c'était l'apartheid. Cet apartheid était aussi grave qu'en Afrique du Sud. Les Congolais ne pouvaient venir en Belgique, car ils y auraient vu des Blancs moins riches, des misérables, de pauvres diables etc. Et cela aurait cassé l'image de supériorité du Blanc qu'on voulait donner aux Congolais. Les Congolais ne sont pas conscients de l'exploitation effrénée dont ils ont été l'objet.

TOUDI - On se souvient que les coloniaux ont terriblement critiqué la venue de Noirs à l'exposition de 1958, visite considérée par eux comme la première erreur ayant mené à une certaine émancipation des esprits ou prise de conscience. Les Belges sont-ils plus conscients que les Congolais?

JULES MARCHAL - Les Belges n'en sont pas plus conscients. On sent même percer cela chez Colette Braeckman à l'occasion de ses reportages: elle se montre nostalgique des réalisations du Congo belge, tout en condamnant le régime de Léopold II. Les Belges ont le sentiment, à cause des mensonges de l'époque coloniale, qu'ils ont apporté au Congo tout un système sanitaire et scolaire entre autres. Mais ce système scolaire n'a été mis en place que pour l'enseignement primaire: on ne peut parler de réussite sociale dans le système que je vous ai narré.

TOUDI - Pourtant on souligne souvent que le Congo a été une réussite sociale ou matérielle mais un échec politique, notamment parce que l'on n'a pas formé d'élites.

JULES MARCHAL - Les " réussites matérielles " profitaient uniquement aux Blancs. Il y a avait un hôpital par territoire (correspondant à la moitié de la Belgique) au Congo, vous trouvez que c'est une réussite cela?

TOUDI - Pensez-vous que le personnage de Kurz dans Au coeur des ténèbres de Joseph Conrad serait un bon représentant de ce qu'a été la colonisation du Congo?

JULES MARCHAL - Kurz avait entouré sa maison de piquets auxquels étaient accrochées des têtes humaines décapitées. Il montre que l'environnement colonial peut créer un homme capable d'aller jusqu'au bout du crime et de l'horreur, c'est ce que veut faire sentir Joseph Conrad. Mais il n'est pas à considérer comme représentant de la généralité des Blancs.

TOUDI - Mais enfin cela, c'est les débuts de la colonisation?

JULES MARCHAL - Je voudrais bien insister ici. c'est vrai que le Congo léopoldien a été terrible, mais seulement la Terreur inaugurée par l'État indépendant du Congo a prolongé ses effets très loin sous le régime proprement belge. Vous comprenez, les Africains n'y touchant que des salaires de famine, n'avaient aucune envie d'aller travailler dans les plantations, les usines et les mines de cuivre, de diamants etc. La Terreur instaurée du temps de l'État indépendant du Congo a été soutenue jusqu'en 1950 par des méthodes qu'on appelait (par gradation): 1. les occupations militaires 2. les opérations militaires. On est même allée jusqu'à tirer sur des hommes désarmés avec des mitrailleuses comme chez les Pende au Kwilu en 1931. Ce dernier fait, le ministre des colonies Paul Tschoffen l'a reconnu à la Chambre le 21 juin 1932.

Il faut bien le voir: après la cession du Congo à la Belgique par Léopold II, le régime est resté pratiquement le même jusqu'en 1945, le nombre de morts diminuant quantitativement, mais l'exploitation étant demeurée la même sur le plan qualitatif d'un nouvel esclavagisme.

Le texte de cette conversation a été établi par Jules Marchal et la rédaction de la revue TOUDI.

Très bonne actualisation (ajout du 9/12/2009): Des millions de morts au Congo, l'avis d'un médecin en 1930.

link

ca. 15 cm hoog. 20ste eeuw. Province Orientale? Kisangani? Privé-collectie.

lien vers un article de La Libre Belgique du 20150324

Hieronder een schema uit LLB van 20150317:

International Minerals Statistics and Information

Ludo De Witte viseert in zijn nieuwe Congoboek topindustrieel Etienne Davignon. Die zou in november 1964 als kabinetschef van minister Spaak het bevel hebben gegeven om een rebellenopstand in Stanleyville bloedig te kraken. ‘Het draaide niet om mensenlevens redden. Prioritaire doelstelling was de belangen van de haute finance veiligstellen.’

(Kinshasa) – Police in the Democratic Republic of Congo summarily killed at least 51 youth and forcibly disappeared 33 others during an anti-crime campaign that began a year ago, Human Rights Watch said in a report released today. “Operation Likofi,” which lasted from November 2013 to February 2014, targeted alleged gang members in Congo’s capital, Kinshasa.

The 57-page report, “Operation Likofi: Police Killings and Enforced Disappearances in Kinshasa,” details how uniformed police, often wearing masks, dragged kuluna, or suspected gang members, from their homes at night and executed them. The police shot and killed the unarmed young men and boys outside their homes, in the open markets where they slept or worked, and in nearby fields or empty lots. Many others were taken without warrants to unknown locations and forcibly disappeared.

“Operation Likofi was a brutal police campaign that left a trail of cold-blooded murders in the Congolese capital,” said Daniel Bekele, Africa director at Human Rights Watch. “Fighting crime by committing crime does not build the rule of law but only reinforces a climate of fear. The Congolese authorities should investigate the killings, starting with the commander in charge of the operation, and bring to justice those responsible.”

Democratic Republic of Congo is owed an estimated $3.7 billion in unpaid customs duties and fines by companies operating in its copper-rich Katanga province between 2008 and 2013, according to an unpublished report commissioned by the public prosecutor's office. (Reuters, 20140130) The report is disputed by the mine owners. Congo's budget is expected to be $8.2 billion in 2014.

uit 19510090

article de 4 pages; bron: zie inleiding.Rés. abr.: En 1913 fut découvert le gisement de pechblende de Shinkolobwe (Katanga, Congo belge; l'actuel Zaïre). Ce gisement, extrêmement riche, fut exploité par l'Union Minière du Haut-Katanga (UMHK), d'abord pour son minerai de radium. Mais la découverte du neutron, en 1932, suscita un intérêt pour l'uranium lui-même. Dès mai 1939, F. Joliot proposa à E. Sengier, de l'UMHK, une association pour le développement de cette énergie nouvelle et un contrat fut même signé entre l'UMHK et le CNRS français. Mais en octobre 1939, Sengier s'installa à New York; il fit transférer au Royaume-Uni puis aux USA les stocks de radium de Belgique, puis les minerais d'uranium du Congo belge. Pour développer les applications militaires de la fission de l'uranium, les USA créèrent le 'Manhattan Engineering District' dont les besoins en uranium furent satisfaits à 90 pour cent par le Congo belge. La Belgique insista pour obtenir un supplément de prix pour l'uranium. Finalement, une surtaxe de 0,4 $ par lb. pour les livraisons postérieures au 13 juillet 1951 servit à financer la recherche nucléaire en Belgique. Le Congo ne fut cependant pas oublié. Le physicien qui aurait dû développer l'énergie nucléaire en Belgique fut envoyé au Congo en 1954 pour y fonder et y développer l'Université Lovanium; il y fit installer en 1959 le réacteur Triga, toujours en service comme réacteur de recherche. Notes.

De staatssecretaris van de Onafhankelijke Congostaat en de vertegenwoordigers van de Generale Maatschappij van België, van Tanganyika Concessions Ltd. en van het Comité Spécial du Katanga onderschrijven hun aandeel in het kapitaal van het pas opgerichte Union Minière du Haut-Katanga, 1906.
ARA, Archief Union Minière du Haut-Katanga, nr. 1.
Noot LT: Merk op dat Droogmans tekent voor de EIC en voor de CSK.

Schets van de regio ten zuid-westen van de Onafhankelijke Congostaat. Bijlage bij de overeenkomst van 12 maart 1891 tussen de Onafhankelijke Congostaat en de Compagnie du Katanga. Het gearceerde gebied werd in concessie gegeven, 1891.
RA Brussel/Anderlecht, Finoutremer I, nr. 1184.

De Compagnie du Lomami, een kleindochtermaatschappij van de Compagnie du Congo pour le Commerce et l’Industrie (CCCI), kreeg beide oevers van de rivier de Lomami ter beschikking om er rubber maar ook andere producten te oogsten. Kaart van het gebied dat de Compagnie du Lomami in concessie kreeg, [1914].
RA Brussel/Anderlecht, Finoutremer I, nr. 1290.

De koloniale industrie was in handen van de Belgische haute finance en vormde een waar kluwen. Het was de Generale Maatschappij van België die er de touwtjes in handen had. Lijst van koloniale aandelen die door de GMB in ruil werden gegeven voor 24.000 aandelen van de C.C.C.I., [1897-1942].
RA Brussel/Anderlecht, Finoutremer I, nr. 440.

Kaart van de Onafhankelijke Congostaat met de territoriale verdeling van concessiehouders, eind 19e-begin 20e eeuw.
ARA, Archief Hubert Droogmans, nr. 96.

CSK, Compagnie du Katanga, Compagnie du Kasaï, ABIR, Chemin de Fer des Grands Lacs, Comptoir Commercial Congolais, Compagnie du Lomami

Texte de 1904: "Le rêve des Arabes était de fonder un grand empire s'étendant de l'océan Atlantique à l'océan Indien." (Annexe aux Annales du Musée du Congo. Etnographie et antropologie. Série IV - Fascicule VI. Vie indigène des habitants. ID-MERS: 19040024: 179)

Thème : Essai / Etude politique
Format : Grand Format (170x240)
Nombre de pages : 412
Date de publication : 8 août 2014
ISBN : 9782332695260
Résumé

Le 30 juin 1960, le Congo Belge devient indépendant dans des conditions rocambolesques. Le 5 juillet, la Force Publique se mutine et installe un capharnaüm à demeure. Le président Kasavubu et son Premier Ministre Lumumba Patrice ne savent où donner de la tête. A l’initiative de l’ambassadeur des Etats-Unis, Timberlake, les deux font appel aux Nations Unies. Le 11 juillet, M. Tshombe, président de la province du Katanga, proclame l’indépendance de son pays pour l’extirper du chaos. Les événements s’enchaînent et deviennent incontrôlables dans le reste du Congo. Mais, paradoxalement, les yeux sont fixés vers le Katanga qui est resté calme. Le gouvernement du Katanga rejette le stationnement des soldats de l’ONU et le Secrétaire général, Dag Hammarskjoeld, décide de se rendre là-bas. Il promet tout et rien et finit par déclarer la guerre au Katanga le 13 septembre 1961. En allant à Canossa, son avion s’écrase à Ndola, en Rhodésie du Nord (la Zambie) où il périt avec une dizaine de fonctionnaires de l’ONU. Celle-ci, épaulée par les Etats-Unis mettent fin à la souveraineté du Katanga.

Kyoni kya Mulundu est né à Mukulakulu, dans la province du Katanga. Il débute l’école primaire à Luabo situé à 51 km de Kamina. Il entre, ensuite, au lycée Jean XXIII de Kolwezi, en 1962, où il fait des humanités gréco-latines qu’il termine en juillet 1969. A l’université officielle du Congo, à Lubumbashi, il s’inscrit en philologie romane et, après une année à l’armée (1973-1974), revient à Lubumbashi pour achever ses études. Licencié en philologie romane, il devient enseignant au lycée Lubusha à Luisha, chez les Ursulines de Wavre. Ensuite, il part pour Likasi à l’institut Mapinduzi où il enseigne le latin. Enfin, il quitte le Congo pour aller découvrir et parcourir le monde. En juillet 1981, il arrive à Vienne, en Autriche, où il devient étudiant en histoire et philologie classique. Entretemps, il fait des cours en tant que lecteur à l’Afrikanistik, (études africaines) dans cette même université ainsi qu’à l’Institut des langues romanes de l’université économique de Vienne. Il est aujourd’hui marié à une femme, katangaise comme lui. Le couple vit à Vienne et a trois enfants d’âge adulte. Kyoni kya Mulundu, parle, à part sa langue maternelle, le swahili, le français, l’anglais et l’allemand.

Bron: YouTube
goud Congo Kivu > gesmokkeld naar Oeganda > naar Argor-goudsmelterij in Zwitserland (Suisse)
Het goud is door smelten ontdaan van originebewijs.
Goud wordt gestockeerd in douane-vrije zone van Zürich.
De kritiek op Argor en de Zwitserse regering - o.a. door Jean Ziegler - leidde tot vestiging van goudsmelterij in Dubai, waar men ook de Gold-Souk vindt.
Emirates Gold is nu een grote speler.

Masterproef aangeboden binnen de opleiding master in de Geschiedenis. Promotor prof. dr. Kaat Wils.
Academiejaar 2013-2014
244 304 tekens

Archives de la société Union Minière - Première série
Conservées aux AGR depuis 1989.
Traitement : AVAE en 1991.
Masse : 111 mètres linéaires ou 3.029 articles.
Inventaire : publié (BRION, R et MOREAU, J.-L.., Inventaire des archives du groupe Union Minière. Première série : 1821-1987, Bruxelles, 2015).
Dates : 1821-1987 (principalement 1906-1981).

Intérêt
Les archives de la société Union Minière sont un ensemble remarquable pour qui veut étudier l’histoire de l’industrie des métaux non ferreux, en général, l’histoire coloniale, mais aussi l’histoire sociale, l’histoire médicale, l’histoire des sciences et des techniques, etc.

Histoire de l'entreprise
L'Union Minière du Haut-Katanga (UMHK) fut fondée le 28 octobre 1906 par différents intervenants : le Comité Spécial du Katanga, société mixte constituée en 1900 en association par l'État indépendant du Congo et une société privée, la Compagnie du Katanga ; la Tanganyika Concessions Limited, société britannique créée par Robert Williams, qui fit apport de la carte de gisements de cuivre et d’étain repérés au Katanga entre 1901 et 1906 ; la Société Générale de Belgique, la principale banque belge.

L'UMHK reçut le droit d'exploiter tous les gisements de cuivre situés dans une concession de 20.000 km², ainsi que tous les gisements d'étain compris dans une concession distincte de 14.000 km². Les difficultés ne manquent pas au commencement de la société: difficultés techniques, parce que l'implantation de méthodes industrielles de pointe en pleine Afrique nécessita de longs tâtonnements ; difficultés d'approvisionnement en matières premières, comme par exemple le coke nécessaire à la fusion du minerai oxydé (coke qu'on fera finalement venir de Rhodésie) ; difficultés de communication avec les places commerciales, résolues en partie en 1918 par la jonction d'une voie de chemin de fer local avec le réseau ferroviaire rhodésien ; difficultés de main-d'œuvre, parce que le Katanga est peu peuplé et que le recrutement d'ouvriers se fait à plusieurs centaines de km des sièges d'exploitation ; difficultés d'organisation enfin, dues à la dualité de la direction, la société relevant sur le plan administratif de son siège bruxellois et sur le plan technique de la Tanganyika Concessions Ltd.

Si le premier lingot de cuivre est coulé en 1911, il faudra attendre 1925 environ pour que l'exploitation industrielle atteigne sa vitesse de croisière. Surmontant ces difficultés, grâce notamment à une demande de cuivre en forte hausse pendant la Première Guerre mondiale, l'Union Minière figure dès 1922 parmi les cinq principaux producteurs de cuivre du monde. La production de cuivre atteint 50 000 tonnes en 1923 et 139 000 en 1930.

La mise en valeur des gisements de cuivre - nombre d'entre eux sont exploités à ciel ouvert - entraîne la production de plusieurs métaux associés : cobalt, zinc, radium. Dès 1923, l’Union Minière est le premier producteur de radium au monde, grâce à une raffinerie installée à Olen par une filiale, la Société Générale Métallurgique d’Hoboken.

L'UMHK développe au Katanga d’importantes installations industrielles : concentrateurs situés à proximité des mines les plus importantes, usine de métallurgie thermique à Lubumbashi, usine d'électrolyse de cuivre et de cobalt et fonderie électrique de cobalt à Jadotville (Panda-Shituru)…

La crise des années 1930 provoque un engorgement du marché du cuivre. La production de l'UMHK tombe de 139 000 tonnes en 1930 à 54 000 en 1932, puis remonte à 66 000 tonnes en 1933 et 110 000 tonnes en 1934. La Seconde Guerre mondiale sera vécue au contraire comme une période de plein rendement. Pour la cause alliée, la production de cuivre est poussée au maximum. L'uranium congolais va d’ailleurs jouer un rôle déterminant dans l'histoire mondiale.

La société est des plus prospères durant les années 1950, grâce aux prix soutenus des matières premières et dans un contexte de guerre froide. Une usine pilote est réalisée dans les années 1953-1955 près de Jadotville, pour le traitement des concentrés par grillage sulfatant et lixiviation. La production annuelle de cuivre grimpe jusqu'à 300 000 tonnes (record de 1960), ce qui représente 7 ou 8 % de la production mondiale. La société emploie quelque 20.000 travailleurs.

En 1960, l'UMHK adopte la nationalité belge et devient une société anonyme. Après l’indépendance du Congo, les relations avec le gouvernement congolais de Léopoldville se dégradent car l'UMHK soutient la sécession du Katanga. L’ONU soupçonne la société de ravitailler le Katanga en armes et munitions. Après la fin de la sécession, en décembre 1962, d'autres problèmes doivent être réglés et spécialement celui de la participation de l'État congolais dans le capital de l'UMHK. Celui-ci détient 18 % dans l'UMHK.

Le 1er janvier 1967, les avoirs de l'UMHK au Congo (y compris ses participations dans des sociétés établies au Congo) sont nationalisés. Ils sont transférés par le gouvernement congolais à une société nouvelle de droit congolais, la Gécomin (Générale Congolaise des Mines), de laquelle la République Démocratique possède 60 % des parts.

Un accord est alors conclu entre la Gécomin et une société belge, la SGM (Société Générale des Minerais), filiale de l’Union Minière. La SGM, moyennant le paiement d'une rémunération équivalente à 4,5 % de la valeur de la production, s'engage à maintenir le potentiel technique de la Gécomin et à assurer la commercialisation de sa production de cuivre ou cobalt.

L'objet social de l'Union Minière du Haut-Katanga est élargi ; son nom est modifié en « Union Minière » (février 1968). La nationalisation de ses actifs congolais pousse la société à rechercher de nouvelles ressources minières propres. Des campagnes de prospection sont menées au Canada, au Mexique, aux États-Unis, au Brésil, en Australie, en Espagne et en Belgique. L'Union Minière prend aussi des participations dans d’autres sociétés belges de métaux non ferreux : la Compagnie Royale Asturienne des Mines, la Société des Mines et Fonderies de Zinc de la Vieille-Montagne, la Société de Prayon, SGM.

La crise mondiale des années 1970 rendit plus difficile la rentabilisation de ces tentatives de réinvestissement. En 1980, la Société Générale de Belgique décide de rationaliser le secteur des métaux non-ferreux. Suite à une OPA sur la société anglaise Tanks Consolidated Investments Ltd en 1981, elle porte sa participation directe dans l’Union Minière à 23,5 %. Puis, le 24 novembre 1981, la Générale apporte toutes ses participations dans le secteur des non-ferreux à une société nouvelle, dite « Nouvelle Union Minière s.a. ». Parallèlement, l'Union Minière ancienne fait apport de ses actifs et passifs afférents à ses activités dans le secteur des non ferreux à la nouvelle Union Minière, puis est absorbée par la Société Générale. L'Union Minière (ancienne) est dissoute en décembre 1981.

Inventaire complet PDF
Retour à la liste d'inventaires
Contenu



Les archives des différentes instances de direction de l’Union Minière s.a. ont bien supporté les aléas du temps et se présentent en longues séries homogènes. Il en va de même pour la collection des conventions, naguère entreposée dans les coffres de la société et qui a été placée en tête des différents sous-fonds de la société.

Au contraire, il s’en faut de beaucoup que toutes les archives de tous les services de l’ancienne Union Minière s.a. aient été versées aux A.G.R. Pour la plupart des départements, ce ne sont que des épaves.

En cours d’inventoriage il apparut que les archives de huit sociétés liées à l’Union Minière s.a. et liquidées depuis plusieurs années avaient été mêlées à celles de la société mère avant la cession en don aux A.G.R. Plus que les archives de la société Union Minière s.a., ce sont donc celles du groupe qui ont été versées et qui sont reprises dans l’inventaire qui suit.

De anti-globalistische strekking is geen nieuw fenomeen maar verschijnt steeds weer onder een andere gedaante. De diepere motivaties moeten gezocht worden in de links-rechtse tegenstelling en dus ook in de tegenpolen arm en rijk. Beperken we ons tot de na-oorlogse periode dan zien we dat een auteur als Pierre JOYE (°1909), van 1936 tot 1961 hoofdredacteur van het Belgische communistische dagblad ‘Le Drapeau Rouge’, diepgaand en gedreven research-werk verrichtte naar de bindingen die bestaan tussen economische en financiële groepen. De toenmalige term was ‘trust’.
We noemen enkele van zijn werken:
JOYE Pierre, La Presse et les Trusts en Belgique. In-8 Illustré 118 pp. Index. Pierre Joye, né à Ixelles en 1909; docteur en droit et licencié en sc. économiques (ULB); chroniqueur économique et ancien rédacteur en chef (1936-1961) du Drapeau Rouge; membre du Comité central du PCB. Bruxelles. Société Populaire d'Editions. 1958
JOYE Pierre, Les trusts en Belgique: la concentration capitaliste Paperback, in-8, 272 pp., 2ième édition revue et augmentée, index, bibliography. La première édition de cet ouvrage parut au début de 1956 et fut rapidement épuisée. Bruxelles, SPE, 1960
JOYE Pierre & LEWIN Rosine, Les trusts au Congo. Broché 318 pp. Bibliographie dans les notes, index des noms cités. Bruxelles. SPE. 1961. Joye bestempelt Congo als l'empire du silence (*) (p. 7) en 'domaine des monopoles' (p. 8). Note LT: achevé le 1/3/1961. Rosine Lewin, née à Anvers en 1920, licencié en sciences sociales (ULB), rédacteur en chef du Drapeau Rouge, membre du Comité central du PCB.
(*) dit is wellicht een verwijzing naar het boek 'L'Empire du Silence. Congo 1946' van Oscar-Paul Gilbert, ondertussen onvindbaar en dus behorend tot 'les introuvables'. Er zou ook een vertaling geweest zijn met als titel 'Het rijk van de stilte'.

Joye’s werken hadden een sterk onthullend karakter en legden de financieel-economische onderbouw van de Belgische maatschappij bloot. Ook de dominantie van een groep als Union Minière du Haut-Katanga (UMHK) in de Belgische kolonie werd onder de loep genomen. Wat tot dan toe opgeslagen lag in sterk gespecialiseerde werken (naslagwerken over beursverrichtingen zoals de Receuil Financier bijvoorbeeld) bood hij in een vlotte schrijfstijl aan het grote publiek aan.

Op het einde van de jaren zestig en in de jaren zeventig volgde dan een nieuwe golf van kritiek. Ditmaal viel de term ‘multinationals’.
Vooral het werkje van journalist Jan Bohets zorgde voor nogal wat ophef, niet in het minst omdat Bohets bij de gematigd conservatieve krant ‘De Standaard’ werkte.

19750002 X 9 BOHETS Jan België en de multinationals Paperback 80 pp. Citaten: 7: "Tegenover welk een werkloosheidsprobleem zou België zich geplaatst zien als in Eindhoven zou worden beslist dat Philips zijn Belgische bedrijven sluit en de aktiviteit verplaatst naar een land met lage lonen? (...) Hoeveel sektoren van de Belgische ekonomie worden nagenoeg geheel of voor een flink deel vanuit buitenlandse hoofdkwartieren geleid en gekontroleerd?"; blz. 80: "(...) de overheid, de privé-sektor en de vakbonden hadden gemeenschappelijk schuld aan het ekonomisch vacuüm dat in de jaren vijftig is ontstaan en dat door de multinationals is opgevuld." - worldwide 50 biggest, General Motors, Exxon, Ford, Royal Dutch/Shell, Chrysler, General Electric, Texaco, Mobil Oil, Philips, Standard Oil, British Petroleum, Nippon Steel, Western Electric, US Steel, Volkswagen, Hitachi, Westinghouse, Hoechst, Daimler-Benz, Toyota, Siemens, BASF, ICI, Du Pont de Nemours, Mitsubishi, Nestlé, GTE, Shell, Nissan, Goodyear, Renault, Bayer, Montedison, Matsushita, British Steel, ENI, RCA, Thyssen-Hütte, Continental Oil, International Harvester, AEG-Telefunken, LTV, Bethlehem Steel, Fiat, Cie Française des Pétroles. Leuven Davidsfonds. 1975

De Belgische econoom professor Ernest Mandel stond achter structuurhervormingen. Hij poneerde dat het Westerse economische stelsel in de laatste tientallen jaren wel van gedaante was veranderd, maar in wezen kapitalistisch was gebleven (MANDEL Ernest (1975), Het laatkapitalisme. Proeve van een marxistische benadering. Amsterdam. Van Gennep.)

De economische crisis die volgde op de oliecrisis (1973) en die in feite duurde tot medio de jaren negentig verlamde de kritiek. Als klap op de vuurpijl stortte in 1989 het gehele communistische blok in elkaar en kwamen de excessen van het Sovjetsysteem aan het licht. De communistisch geïnspireerde kritiek op het kapitalisme had een dodelijke klap gekregen en kon niet meer als voedingsbodem dienen. Toch blijft de voedingsbodem van het anti-globalisme marxistisch van inspiratie en hertaalt deze beweging in feite gewoon de fundamentele bezwaren van Marx tegen het kapitalistische wereldsysteem en de dominantie van het geld. Dit is tegelijk haar sterkte en zwakte: sterkte omdat het conceptueel denkkader aanwezig is, zwakte ook omdat het marxistische communisme onder de sovjets tot een dictatuur is verworden en bij de publieke opinie elk krediet heeft verloren.
Lucas Tessens - 20040823, met aanvulling op 20211004

Hours after a plane carrying the UN secretary general, Dag Hammarskjöld, crashed over central Africa in September 1961, the US ambassador to Congo sent a cable to Washington claiming that the aircraft could have been shot down by a Belgian mercenary pilot.

In the newly declassified document, the ambassador, Ed Gullion, does not directly implicate the Belgian or Rhodesian governments in what he calls "this operation", but calls for US pressure on them to ground the mercenary, adding it was "obviously [a] matter of highest importance". He said the pilot had been hampering UN operations and warned that if not stopped "he may paralyse air-rescue operations".

The document was released after an international panel of retired judges called last year for a fresh inquiry into the Hammarskjöld crash, saying that new evidence "undoubtedly" existed. The UN secretary general, Ban Ki-moon, decided in February to put the panel's findings on the agenda of the UN general assembly.

The Gullion cable was not seen by previous official inquiries. A commission formed by the Rhodesian colonial authorities blamed the crash on pilot error, while a later UN investigation recorded an open verdict.A Guardian investigation in 2011 found surviving witnesses near the crash site outside Ndola, in what is now Zambia, saying they saw a second plane shooting at the DC-6 aeroplane carrying Hammarskjöld and his aides. A book published later that year, Who Killed Hammarskjöld? by Susan Williams, a University of London researcher, found further evidence of foul play.

Williams's book pointed to the existence of US National Security Agency (NSA) radio intercepts of warplanes in the area, which are still top secret after 52 years. Hammarskjöld's death came at the height of a conflict between the UN-backed Congolese government in Leopoldville, now Kinshasa, and secessionists from the mineral-rich province of Katanga, supported by Belgian colonialists.

The US and British were angry at an abortive UN military operation that the secretary general had ordered days before his death on behalf of the Congolese government against the rebellion in Katanga, which was backed by western mining companies and mercenaries.

The Hammarskjöld commission, chaired by a former British court of appeal judge, Sir Stephen Sedley, called for the NSA intercepts to be released.

The commission highlighted several key pieces of evidence, including the testimony of two policemen of seeing sparks and a flash in the sky, and the account of a local official who said he saw a smaller aeroplane flying above and then alongside the DC-6, known as the Albertina.

In his cable, sent at 11am on 18 September, Gullion correctly identifies the Ndola area as the crash site. He also names the suspected Belgian pilot as "Vak Riesseghel", almost certainly a mis-spelling of Jan van Risseghem, who had served in the South African and Rhodesian air forces, and commanded the small Katanga air force.


In another cable sent two days before the crash, Gullion passed on a commercial pilot's report that the Belgian mercenary, flying a Katangese jet, "flew wing to wing" with him – a highly dangerous manoeuvre.

Gullion's two telegrams call into question Van Risseghem's insistence that he had not been in Katanga in September 1961. Van Risseghem was never questioned by any of the official inquiries.

"The telegram reveals that on the morning after the crash, the ambassador thought it credible that the plane had been shot down by a mercenary pilot – so credible, in fact, as to justify asking US diplomats in Brussels and Salisbury [now Harare] to put pressure on the Belgian and Rhodesian governments to ground the pilot," said Williams, a senior researcher at the University of London's Institute of Commonwealth Studies.

In her book, Williams provides the account of an American naval pilot, Commander Charles Southall, who was working at the NSA listening station in Cyprus in 1961. Shortly after midnight on the night of the crash, Southall and other officers heard an intercept of a pilot's commentary in the air over Ndola – 3,000 miles away.

Southall recalled the pilot saying: "I see a transport plane coming low. All the lights are on. I'm going down to make a run on it. Yes, it is the Transair DC-6. It's the plane," adding that his voice was "cool and professional". Then he heard the sound of gunfire and the pilot exclaiming: "I've hit it. There are flames! It's going down. It's crashing!"

Williams said: "We need to know if the US state department holds the raw intelligence that led Gullion to think [the plane could have been shot down] and … if there is other intelligence, notably in the form of intercepts, that is held by the NSA in relation to Hammarskjöld's flight on the night of 17-18 September 1961.

"This newly released document reinforces the argument that the UN general assembly should ask US agencies, including the NSA, to produce the evidence they hold."

De Standaard | 27/08/2013 om 16:44 door jta | Bron: Belga
Historicus Geert Leloup (UGent en Rijksarchief) schetst in zijn doctoraat over het Rekenhof hoe de instelling van de oprichting in 1830 tot aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog evolueerde van een soepele instelling naar een log bureaucratisch apparaat, en hoe de politisering haar intrede maakte. Wat vooral in het oog springt in het onderzoek is de passage die het financiële beleid van Leopold II als vorst van Congo-vrijstaat belicht.

België en Congo vormden aanvankelijk twee afzonderlijke landen die één koning deelden. In 1890 diende Leopold II echter een beroep te doen op steun van de Belgische overheid om ‘zijn Congo’ overeind te houden. In ruil verwierf de Belgische regering inzage in Congolese begrotingen en rekeningen en inspraak in de uitgifte van leningen.

Even dreigde het voor Leopold II helemaal mis te gaan, toen de Belgische regering kritiek uitte op een bijkomende persoonlijke subsidie aan Congo, goed voor 750.000 toenmalige Belgische frank. ‘Cruciaal was dat dit bedrag in de aan België voorgelegde rekening plots omschreven werd als een aan Leopold II terug te betalen voorschot’, aldus Leloup.

‘De uitleg van Leopolds medewerker Camille Janssens dat het geen lening was aangezien geen intrest werd geëist, kon Minister van Financiën Auguste Beernaert niet overtuigen. Die liet eenvoudigweg weten dat elke persoonlijke bijdrage van de koning definitief was’, stelt de historicus.

‘De Affaire de Browne de Tiège’

Leopolds privéfortuin kreeg zo onverwacht een zware klap, maar de vorst gaf zich niet zomaar gewonnen. ‘Hij bleef tot 1894 grote sommen in Congo pompen, maar zorgde er nu wel voor dat dit niet in de begrotingen of rekeningen zichtbaar was. De koning kon deze zwendel niet lang volhouden, want Congo slokte veel geld op.’

‘Hoogtepunt was dan ook de Affaire de Browne de Tiège : Leopold II ‘bekende’ eind 1894 dat hij zonder medeweten van de regering bij deze Antwerpse bankier een lening van 4,5 miljoen frank had afgesloten tegen een woekerrente en met een deel van Congolese grondgebied als onderpand, terwijl het geld eigenlijk van de vorst zelf afkomstig was. Om deze ‘lening’ af te lossen, kreeg hij vervolgens extra geld van België, wat in combinatie met de groeiende Congolese opbrengsten tot grote winsten leidde, winsten die de Leopold ook liet wegsluizen.’

Leloup wijst erop dat het daar niet bij bleef. ‘Congo was al die tijd verboden terrein voor het Rekenhof, zelfs indien Leopolds koloniale avonturen indirect repercussies hadden op de Belgische overheidsfinanciën.’

Hoewel de belangrijkste gegevens met betrekking tot de Congolese financiën al gekend waren, onder meer door het baanbrekend onderzoek van wijlen professor Jean Stengers (ULB), is het de eerste keer dat deze feiten meer in detail onderzocht werden. De inventaris van Geert Leloup van het voordien ontoegankelijke archief van het Rekenhof - zo’n 325 strekkende meter tot 1939 - opent bovendien nieuwe onderzoeksmogelijkheden.


raadpleeg de nota van het Rijksarchief

Vooral de naam van Robert Bourgi - die Foccart als mentor had - is belangrijk als go between tussen het Elysée en de Afrikaanse staten. Hij werd ingeschakeld door Nicolas Sarkozy.
Te onthouden: vanaf 2000 nemen de captains of industry het over van het Elysée.
Te onthouden: Nigeria heeft uranium.
De grote rol van Gabon en president Omar Bongo in de Franse (sic!) politiek.
In 1994 ontploft de affaire ELF; de onderzoeksrechter is Eva Joly.
De rol van BIDERMANN Textiles in de affaire ELF.
In 1997 sterft Foccart.
Te onthouden: de meeste presidenten van de FranceAfrique behoren tot de loge.
Onthoudt ook de naam van Vincent Bolloré.

L'espace « françafricain »

Afrique francophone. Population de 363 millions en 201312. Population prévue entre 785 millions13 et 814 millions12 en 2050.
14,15
Pays considérés comme francophones
Pays non francophones mais membres ou Observateurs de l'OIF
Les pays considérés comme appartenant à des degrés divers à la « Françafrique » sont les anciennes colonies françaises en Afrique subsaharienne, à savoir :
En Afrique de l'Ouest : Sénégal, Côte d'Ivoire, Burkina Faso, Togo, Bénin, Niger, Mali
En Afrique centrale : République du Congo, Gabon, Tchad, République centrafricaine, Cameroun
Dans l'océan Indien et la corne de l'Afrique : Comores, Madagascar, Djibouti

Citer ce document / Cite this document :
Buelens Frans. Le tournant de 1908 : de l’État indépendant du Congo au Congo belge. In: Cent ans d'Histoire des Outre-Mers.
Paris : Société française d'histoire des outre-mers, 2013. pp. 197-209. (Publications de la Société française d'histoire des
outre-mers, 9);
https://www.persee.fr/doc/sfhom_0000-0003_2013_ant_9_1_1128

p. 83
Volgens Helmreich was de Amerikaanse naoorlogse diplomatieke interesse in België
gebaseerd op twee elementen: het met België gedeelde belang van Europese integratie en de
rijkdommen van Congo, voornamelijk het strategische uranium.
304 In de eerste jaren van zijn
missie in DC speelde Silvercruys nog geen prominente rol in deze kwesties. Dit wil niet
zeggen dat Congo geen aandacht kreeg op zijn ambassade, integendeel. Silvercruys maakte
zich intern immers meermaals ongerust over de antikoloniale ideologische houding in de VS
die een gevaar kon betekenen voor de Belgische soevereiniteit in Congo. Hij stelde dat de
publieke opinie slecht geïnformeerd was en dus geen evenwichtig oordeel kon vellen over de
Belgische inspanningen in de kolonie. De Amerikanen velden passionele oordelen en toonden
bitter weinig begrip.305 Deze Amerikaanse houding was hypocriet volgens de diplomaat
gezien de VS zelf gebieden onder controle had zoals de Filipijnen en het
zelfbeschikkingsrecht aan de Arabische volkeren ontzegde door plannen voor een joodse staat
te steunen.306
De diplomaat zag in dat het opportuun was voor België om zich in koloniale kwesties
te oriënteren op het VK en Frankrijk om tegengewicht te bieden aan de Amerikaanse
naoorlogse plannen om alle kolonies onder internationale voogdij te plaatsen.
307 Na
gesprekken op het Department of State temperde Silvercruys: hoewel de VS geen sympathie
kon opbrengen voor koloniale regimes, zag het wel in dat een premature onafhankelijkheid
chaos en anarchie zou teweegbrengen, ook in Congo.308 De houding van de Amerikaanse
politici was dus eerder principieel en zou niet meteen grote gevolgen hebben. Gezien deze
Amerikaanse antikoloniale houding wel wijdverspreid was, ook in de publieke opinie, was er
wel nood aan een degelijke propaganda ten voordele van de Belgische inspanningen in Afrika.
Deze verliep in de VS echter voornamelijk via het Belgian Government Information Center in
New York, onder leiding van Goris.
België probeerde eveneens Amerikaanse sympathie te winnen door onmiddellijk zijn
mandaatgebied Ruanda-Urundi over te dragen aan de Trustschapsraad van de VN. Silvercruys
informeerde zich in de loop van 1945 en 1946 meermaals bij het State Department om de
Amerikaanse plannen en intenties met deze raad in kaart te brengen.309 Toch stond de
ambassade ook in deze kwestie veeleer aan de zijlijn. Zo was de misnoegde ambassadeur
klaarblijkelijk via het Department of State, en niet door zijn eigen regering, op de hoogte
gebracht van het Belgisch ontwerpverdrag om Ruanda-Urundi over te dragen aan de raad.310
Als Silvercruys publiekelijk sprak over Congo, kaderde hij het Belgisch beleid binnen
de doelstellingen van de VN. Hij bewees steeds lippendienst aan het zelfbeschikkingsrecht en
304 HELMREICH, United States relations, 16. 305 AMBZ, 10.984bis, D6801/1 N1237-229, Silvercruys aan Spaak, 2 maart 1945. 306 AMBZ, 10.984bis, D5067 N8548-1684, Silvercruys aan Spaak, 8 oktober 1945. 307 AMBZ, 10.984bis, D8443/5 N1908-298b, Silvercruys aan Spaak, 5 april 1945. 308 AMBZ, 10.984bis, D5021 N7521-1320, Silvercruys aan Spaak, 25 oktober 1945. 309 AMBZ, 10.984bis, D8443-5 N8522-1675, Silvercruys aan Spaak, 7 oktober 1946. 310 BDS, VIII Overzeese gebieden, Silvercruys aan Spaak, 18 mei 1946, 137.
82 |
benadrukte de politieke, economische en sociale beschavingsinspanningen in de kolonie:
België beheerde zijn kolonie als een goede huisvader.311
Silvercruys ontwikkelde intussen een persoonlijke interesse voor de kolonie. In zijn
functie als ambassadeur onderhield hij contacten met de Belgische administratie in
Leopoldstad. Zo zorgde hij ervoor dat een Amerikaans militair schip Belgen repatrieerde na
de oorlog.312 De ambassadeur, ondertussen benoemd tot commissielid van het instituut voor
Congolese nationale parken, stimuleerde de Amerikaans-Congolese, en dus ook AmerikaansBelgische relaties, ook door wetenschappelijke samenwerkingsprojecten te promoten. Zo
bezocht de New York Zoological Society op zijn uitnodiging de kolonie en begeleidde de
baron een studiereis van het Instituut voor wetenschappelijk onderzoek in Centraal-Afrika.
313
In de jaren 1950 zou Silvercruys veel nauwer betrokken geraken met de kolonie.

p. 178
Voor een goed begrip van de bilaterale relaties na de Tweede Wereldoorlog, zijn de
uraniumakkoorden essentieel.672 In 1942 begonnen de Amerikanen in het kader van het
Manhattan Project een atoombom te ontwikkelen. Daarvoor hadden ze uranium nodig en dat
bevond zich in grote volumes in Belgisch Congo. Sengier, de directeur van de Union Minière
(UM) sloot in oktober 1942 een contract met de leider van het project Groves. Dat akkoord
voorzag in de verkoop van een duizendtal ton uranium reeds aanwezig in New York en een
optie op nog eens duizend ton die in de gesloten mijn van Shinkolobwe in Katanga
gestockeerd lag.
Begin 1944 zochten de Britten en Amerikanen contact met de Belgische regering in
ballingschap om hun controle te verzekeren over het kostbaar uranium dat exclusief in
Westerse handen moest blijven. De Belgen waren bereid een akkoord te sluiten gezien ze zo
een belangrijke oorlogsbijdrage zouden leveren en compensaties zouden kunnen eisen op vlak
van vreedzaam gebruik van de nucleaire technologie. In september 1944 sloten de drie
partijen een tripartiteakkoord. Sengier moest tegen een relatief goedkope prijs uranium
leveren en zijn mijn heropenen, de Belgen zouden exclusief aan de Britten en Amerikanen
leveren en in ruil zouden ze betrokken worden in het onderzoek naar het commercieel gebruik
van de grondstof. De regering slaagde erin controle te houden over de Société Générale (SG),
de moedermaatschappij van de UM, en trachtte tevens om op gelijke voet te onderhandelen
met de twee grootmachten. Deze twee kwesties zorgden wel voor wrijvingen met de
Angelsaksische partners die liever met Sengier en zonder overheidsbemoeienis een deal
wilden sluiten.673

Ondertussen had Robert Silvercruys kennis gemaakt met Rosemary Turner, de
echtgenote van senator Brien McMahon, bekend omwille van de Atomic Energy Act die de Belgisch-Amerikaanse relaties grondig beroerde. Rosemary had gestudeerd aan George Washington University in DC en was de dochter van Arthur Turner, voormalig redacteur van de New York Times en Baltimore News.
Rosemary was een goede vriendin van Roberts zus Suzanne en zo leerden beiden met mekaar kennen in 1948. Ze werden goede vrienden en ontmoetten mekaar geregeld tijdens diners op de residentie. Het is niet duidelijk of
Rosemary haar man vergezelde tijdens politieke ontmoetingen op Foxhall Road of dat het om privéaangelegenheden ging.
Wat er ook van zij, in juli 1952 overleed Brien McMahon aan kanker. Silvercruys’ collega en kennis Ockrent kende het koppel blijkbaar goed, wat wijst op het vermoeden dat de Belgen regelmatig met Brien en Rosemary McMahon in contact kwamen. Aan de ambassadeur schreef Ockrent: “Je pense beaucoup à Rosemary. Je suis persuadé que vous l’entourez de toute votre amitié et de toute votre tendresse; je sais que cela constitue pour elle
un appui précieux dans ces moments difficiles.”
Silvercruys nam dit advies van zijn vriend blijkbaar zeer ter harte. Eind augustus 1953 informeerde hij immers het ministerie dat hij met de vierentwintig jaar jongere Rosemary zou trouwen. Beiden hadden hun relatie goed geheim kunnen houden gezien de pers niet op de hoogte was. Op 21 september 1953 gaven Robert en Rosemary elkaar het ja-woord.

zie bron

zie bron

zie bron
Deze bron vermeldt de moord op Lumumba niet !
Ook de rol van Tshombe wordt slecht belicht.

Brochure, uitgegeven in september 2012

RESUME. — De la Biographie coloniale belge au Dictionnaire biographique des
Belges d’Outre-Mer. — Dans ce texte, nous jetons un regard rétrospectif sur la genèse et les principales caractéristiques de la Biographie coloniale belge, ouvrage de référence bien connu créé par l’Institut royal colonial belge, précurseur de notre Académie. Nous expliquons pourquoi la décision a été prise de clôturer cette série et de la remplacer par un nouvel instrument de recherche, le Dictionnaire biographique des Belges d’OutreMer. Nous présentons également le nouvel environnement électronique dans lequel il sera publié.

Titel:
L'Association des intérêts coloniaux belges. Over de relatie tussen bedrijfswereld en koloniaal bestuur in Belgisch Congo (1940-1960). / Ruben Cassiman.
Auteur (persoon):
Cassiman, Ruben
Abbeloos, Jan-Frederik promotor
Vanhaute, Eric promotor viaf
Auteur (organisatie):
UGent. Faculteit Letteren en Wijsbegeerte.
Uitgever:
2011.
Beschrijving:
126 p.
Thesis:
Master of Arts in History
Master of Arts in de geschiedenis
E-Locatie:
Full text https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/786/475/RUG01-001786475_2012_0001_AC.pdf

Dag Hammarskjöld Stood Up for the UN on Development
About the author
John Y. Jones
John Y. Jones is with the Dag Hammarskjöld Programme, Voksenaasen, Oslo, Norway.


From No. 3, Vol. XLVIII, “The Digital Dividend”, 2011

In his last years before his untimely death in Africa half a century ago, United Nations Secretary-General Dag Hammarskjöld challenged the colonial powers’ continued attempts to quell the quest for freedom that was sweeping the continent, and openly criticized those who tried to make “the Congo a happy hunting ground for [their own] national interests.”1 He expressed his frustration over “many member Nations [which] have not yet accepted the very limits put on their national ambitions by the very existence of the United Nations and by the membership of that Organization.”2

Thus, Hammarskjöld gained enemies. Soviet Premier Nikita Krushchev’s demand for his resignation is well known. The United States Government wanted a more cooperative man at the helm of the UN. Less well known is French President Charles de Gaulle’s humiliation of the Secretary-General by turning down his invitation when de Gaulle came to New York. On 15 February 1961, there were riots in the UN building that physically threatened him. Even small nations, like Ghana, turned against him after Congo’s first Prime Minister Patrice Lumumba’s gory death. However, none of this stopped him from going to the Congo that fateful day in September 1961.

That Africa should become Hammarskjöld’s final destination was symbolic of his days in the UN. The earth that eventually soiled his face as his plane crashed was in the land where Patrice Lumumba was humiliated and executed only months before, where Western multinationals had sent mercenaries in search of minerals and to gain geopolitical control for years, and where King Leopold’s “humanitarian” endeavours had taken more than ten million lives. For another 50 years, Africa would continue to see unimaginable bloodshed and suffering, from Egypt to Sudan, Somalia, Western Sahara, Congo and South Africa.

Hammarskjöld seemed to know what was awaiting him that day in September 1961. When he was only 20 years old, he had crafted a sentence that he later chose as the introduction to his diary: “Death shall thrust its sword into an alert man!”

Forty years after Hammarskjöld’s3 death, United States Congresswoman Cynthia McKinney summed up “the misconduct of Western nations in Africa” at a House of Representatives hearing. She claimed that it was “not due to momentary lapses, individual defects, or errors of common human frailty …[but was]… part of long-term policy design to access and plunder Africa’s wealth at the expense of its people.” Hammarskjöld’s warning about Africa being turned into a “happy hunting ground” has sadly been proven right. But where McKinney only saw US fingerprints, others have pointed to the international organizations and instruments which have served as tools for “Western plunder.”

In the mid-1950s, Hammarskjöld saw the formation of a larger and more dangerous “policy design”, to use McKinney’s expression, with the creation of the Development Assistance Committee (DAC). Hammarskjöld had served at the Organization for European Economic Development (OEED) and witnessed its transformation into the Organization for Economic Cooperation and Development (OECD). As head of the UN, he soon became the small countries’ spokesperson, and protested when the OECD sought to shape the development agenda in the former colonies through the DAC.

That oppressive recent colonial powers—which had carved up the African continent as the spoils of the Berlin Congress only 75 years earlier and only reluctantly gave in to liberation’s “wind of change”4—should now claim to be the saviours of the Third World, was bad news to Hammarskjöld. As he saw it, responsibility for the developing world belonged with the UN itself. Only the UN had the credibility to assist newly emerging countries in their development and nation building.

For Hammarskjöld, the OECD’s DAC was a threat to the UN itself. After 50 years, the record of the OECD-DAC5 has shown that Hammarskjöld was right. While the rest of the world has seen leaps in material accumulation, life expectancy and welfare, Africa — subject to DAC leadership and its close proximity to the IMF and the World Bank—has seen structural adjustment policies and coordinated aid programmes that have done everything but address the root causes of poverty and underdevelopment. Rather, the OECD and DAC have ensured a development agenda that has resulted in the largest gap between rich and poor countries that history has ever witnessed. Hammarskjöld wanted considerable funds to be transferred annually to the developing world. But as DAC and the rich nations have refused to transfer power to the UN in any significant way, Hammarskjöld would not be surprised to hear that wealth today is in the hands of the rich world to a degree unimaginable even in 1961.

Hammarskjöld feared what Bruce de Mesquita6 documented fifty years later: Western democracies would not come to promote democracies in the South, but would establish and prop up reliable partners who best serve their needs. And dictators were often more stable and manageable than democracies. Says Mesquita,7 “The rich democracies’ support to these dictatorships is called “development aid”.

Superficially, everyone shared the view that the exploitation of colonies had to come to an end with decolonization. But Hammarskjöld also strongly demanded substantive support for the developing nations that had been vandalized by years of colonial abuse and exploitation. He demanded their fair and balanced integration into the world economy. As a fellowship of all nations, the UN was to hold the reins for this.

Fifty years after Dag Hammarskjöld’s untimely demise, the West has failed to let the UN become the tool for development that he dreamed of. We have ignored his warnings. Hammarskjöld feared that splitting the UN into many specialized agencies would weaken the General Assembly and the Economic and Social Council. We have weakened the UN, not only by splitting it up and under financing it, but also by channelling attention, resources, and authority away from the world organization to the ostensibly more “effective” Bretton Woods institutions that the rich countries control. It should come as no surprise that the Millennium Development Goals were not concocted at the UN, but in the halls of the OECD by the DAC.

Instead of the UN, private operations and initiatives like those of Ted Turner and Bill Gates as well as the G8 summit, among others, that serve the West’s interests, are now setting the international development agenda. World leaders fill the hotels in Davos, or at G8 and G20 summits, rather than the halls of the UN. We have systematically hindered poor nations from taking control of their own development.

Even more distressing is the fact that we have kept Africa from turning its resources into wealth, from industrializing, and from progress. We have kept our expensive medicines to ourselves through high prices and patents. We have short-changed Africa by dispatching mosquito bed nets and microfinance from five-star hotels. In short: We have kept Africa poor, effectively blocked their efforts to get out of poverty, and made them dependent on us for their own survival. Of course, not only will DAC members have to take responsibility for this, but also non-governmental organizations and private businesses.

Dag Hammarskjöld was “greatly impressed by the new generation of African leaders”8 of his day, and had high hopes for “the economic potentialities of Africa”.9 Fifty years later, there are no signs of significant new developmental resources for Africa. The hope again is that a “new” generation will emancipate the continent. Freedom and prosperity must come to Africa from within. Let us pray that it will not resort to quick fixes, revenge, violence, and wars that have kept it down for so many years. And that a reformed UN will, once again, start speaking for the small countries and keep the powerful ones accountable for signing the Charter, as Hammarskjöld dreamed too many years ago.



Notes

Urquhart, Brian, Hammarskjöld, Norton, 1974, p. 507.
Ibid., p. 508.
Presentation to the US House Committee on International Relations, Suffering and Despair: Humanitarian Crisis in the Congo: Hearing before the Subcommittee on International Operations and Human Rights, 107th Congress, 17 May 2001.
After Hammarskjold had visited 24 African countries, Britain’s Harold Macmillan toured the continent in 1960, helping prepare British allies for the by then inevitable independence of the colonies, and coining the expression “a wind of change”.
All 25 DAC member countries are industrialized countries.
Bruce de Mesquita. The Dictator’s Handbook (forthcoming).
In a BBC interview on 30 July 2011.
Urquhart, Brian. Hammarskjöld, Norton, 1994, p. 381.
SG/890 26 January 1960.
The UN Chronicle  is not an official record. It is privileged to host senior United Nations officials as well as distinguished contributors from outside the United Nations system whose views are not necessarily those of the United Nations. Similarly, the boundaries and names shown, and the designations used, in maps or articles do not necessarily imply endorsement or acceptance by the United Nations.

Catégorie
actualité, commentaire
Alors que les témoins se préparent à défiler au procès Bemba où ils décriront les atrocités commises par les troupes du MLC, qu’on nous permette d’évoquer quelques souvenirs personnels, datant des années 2002- 2003.
Jusqu’en 1998, Jean-Pierre Bemba était surtout un homme d’affaires issu du sérail mobutiste (son père, Bemba Saolona était le « patron des patrons » et il était considéré comme l’un des gestionnaires de la fortune de Mobutu) et lui-même avait été très proche du « Guide ». Ce passé de jeune homme privilégié, qui avait fait en Belgique de bonnes études d’économie, ne pouvait que nourrir l’hostilité quasi congénitale de JP emba à l’égard de Laurent Désiré Kabila, l’ancien maquisard venu de l’Est, l’irréductible adversaire de Mobutu.
C’est donc sans trop se forcer qu’en 1998, Jean-Pierre Bemba accepta de prendre la tête d’un mouvement politico militaire, le MLC, (Mouvement pour la libération du Congo) bien décidé qu’il était à chasser Kabila par les armes. A l’époque, le Rwanda et l’Ouganda qui avaient porté au pouvoir l’homme de la « zone rouge », le maquis que Kabila avait entretenu du côté de Fizi, étaient résolus à corriger leur erreur d’appréciation : ils avaient cru soutenir un pantin dont ils tireraient les ficelles, ils découvraient un politicien retors décidé à reconquérir son indépendance ! En août 1998, après avoir échoué à renverser Kabila lors d’un coup d’Etat éclair, les alliés d’hier entreprirent de soutenir des « proxies », des mouvements congolais alliés, qui allaient entamer la lutte armée et s’emparer de vastes portions du territoire : le plus puissant d’entre eux, le RCD Goma (Rassemblement congolais pour la démocratie) contrôla rapidement une vaste zone s’étendant du « grand nord » congolais jusqu’au nord Katanga tandis que le MLC, sans jamais réussir à s’emparer de Mbandaka la capitale s’empara de l’Ituri et de l’Equateur, installant son quartier général à Gbadolite, l’ancien fief de Mobutu.
C’est là qu’en 2002 nous avions brièvement rencontré Jean-Pierre Bemba. A l’époque, sa fortune avait changé, la guerre éclair s’était transformée en guerre de position, Kabila père avait été assassiné et remplacé par son fils Joseph. Ce dernier avait conquis les bonnes grâces des Occidentaux et s’efforçait de relancer les négociations de paix.
En outre, les alliés ougandais, qui, au début, avaient soutenu l’effort de guerre du MLC, militairement et financièrement, avaient pris leurs distances, les généraux proches de Museveni se contentant de contrôler les réseaux commerciaux. A Gbadolite, cette capitale plantée dans la jungle, où l’ancien palais de Mobutu avait été pillé et dépiauté, les cadres du MLC semblaient un peu seuls, rêvant, sans trop le dire, d’un jour retrouver le chemin de Kinshasa.
Les plantations de café, dont certaines appartenaient à la famille Bemba, n’avaient pas été relancées, la ville présentait une allure d’abandon. Les proches de Bemba, même s’ils tentaient de faire bonne figure, portaient des signes visibles d’appauvrissement, costumes élimés, chaussures usées ; certains d’entre eux semblaient malades et amaigris. Quant aux soldats, c’était pire encore : à tout moment, ils nous apostrophaient en rue, en disant « maman j’ai faim, donne moi de l’argent » et même les gardes personnels de Bemba semblaient affamés ! Ce fut d’ailleurs la première question que je posai au « chairman » lorsqu’il apparut : « pourquoi ne payez vous pas vos troupes ? » Il eut alors une réponse empreinte de morgue très mobutiste : « mais madame, ils sont ici par idéal. Si je les payais, vous diriez qu’ils sont des mercenaires… »
A l’époque, il était clair que les finances s’épuisaient, que les principales sources de revenu provenaient de la vente de diamants provenant de la province de l’Equateur, des diamants qui étaient mis sur le marché à Bangui, grâce à l’appui du président centrafricain de l’époque Ange Patassé. Ce dernier, certes, avait remporté les élections, mais il faisait face à l’hostilité des Français qui ne lui pardonnaient pas de s’être rapproché du colonel Kaddhafi et qui voulaient le remplacer par François Bozizé qui était, lui, soutenu par le président tchadien Idriss Deby.
Alors que la cavalcade militaire de Bozize et de ses alliés tchadiens commençait à l’Est du pays, Ange Patassé fit appel à son allié Bemba, lui demandant d’envoyer à Bangui un « corps expéditionnaire ».
Le président du MLC ne pouvait pas refuser ce service : depuis Gbadolite, Bangui représentait la seule porte de sortie vers le monde extérieur, le seul lieu où les diamants pouvaient être commercialisés, par où les délégations pouvaient transiter.
Des troupes du MLC furent alors mises à la disposition du président centrafricain, qui représentait l’autorité légitime dans le pays voisin ; des officiers du MLC, le colonel Hamuli et le colonel Mustafa, accompagnaient les troupes, dont ceux que l’on appellera plus tard « les Banyamulenge de Bemba » tous étant placés sous le commandement du chef d’état major centrafricain.
Lorsqu’après la défaite de Patassé et la victoire de Bozize, (qui allait plus tard être légitimé par des élections) nous découvrîmes Bangui ravagée par la guerre, les hommes de Bemba avaient laissé un souvenir de terreur : ce soldats, dont beaucoup étaient originaires de la province de l’Equateur, s’étaient comportés comme en terrain conquis, rattrapant soudain des années de privations et de disette. Ils avaient pillé, volé, massacré des civils, s’étaient emparés des femmes, les avaient violées et, aux yeux de la population, ils représentaient une force d’occupation honnie, qui ne respectait rien, pas même l’enceinte diplomatique de l’ambassade de France, où des exactions avaient été commises au vu et au su des diplomates présents.
Pendant que leurs troupes faisaient régner la terreur à Bangui, Jean-Pierre Bemba et ses compagnons songeaient à leur avenir politique : à Sun City en Afrique du Sud, les négociations avaient commencé, les cadres du MLC discutaient de la formule qui allait régir la transition, le « un plus quatre », où la présidence demeurait entre les mains de Joseph Kabila, tandis que Bemba et un représentant du RCD Goma se partageaient deux des quatre postes de vice présidents. Si à Sun City, le « chairman » n’avait rien perdu de sa superbe et demeurait convaincu de son destin national, ses compagnons de route étaient moins farauds ; désargentés, ils étaient obligés d’accepter la « générosité » des hommes de Kabila, qui, eux, disposaient d’un budget spécial destiné à « soulager » leurs “frères” et compatriotes. Dans l’ombre, de futures défections se préparaient ainsi discrètement et, loin des médiateurs internationaux, les Congolais mettaient en place leurs propres arrangements.
Peut-on imaginer que Bemba, qui, entre Gbadolite et Sun City, négociait la fin de la guerre, la réunification du pays et songeait surtout à garantir son futur poste de vice président en charge de l’Ecofin (économie et finances), se souciait de donner des ordres à ses troupes détachées à Bangui, suivait leurs mouvements jusqu’à être tenu pour responsable de leurs crimes ? C’est ce que le procureur Moreno Ocampo devra démontrer.
En attendant, les officiers qui encadraient le corps expéditionnaire du MLC ont été incorporés dans les Forces armées congolaises, le chef d’état major centrafricain ne fait l’objet d’aucune inculpation, pas plus que l’ex président Ange Patassé.
L’établissement de la chaîne de commandement est un thème suivi avec passion au Congo, où les exemples d’atrocités commises par des « corps expéditionnaires » étrangers ne manquent pas : les Angolais firent régner la terreur dans le Bas Congo lorsqu’ils intervinrent en août 1998, pratiquant viols et pillages, Rwandais et Ougandais en 2000, se disputant le contrôle des comptoirs de diamants, firent tomber une pluie de bombes sur Kisangani, tandis que les atrocités commises dans l’Est du Congo par des troupes sous commandement rwandais ont alimenté le fameux « mapping report de l’ONU », dont on se demande toujours quelle suite lui sera donnée…

Promoteur : Eric Vilquin
Président du jury : Jean-Marie Wautelet
Lecteurs : Richard Marcoux
Dominique Tabutin
Jean-Claude Willame
Jean-Pierre Zamwangana

[1] », Les cahiers Irice, 2010/2 (n°6), p. 61-77. DOI : 10.3917/lci.006.0061. URL : https://www.cairn.info/revue-les-cahiers-irice-2010-2-page-61.htm

De Belgisch-Congolese zakenman George Forrest dreigt zijn belang in Katanga Mining te zien verdampen. De Zwitserse grondstoffenhandelaar Glencore krijgt immers zicht op een belang van 88 procent in Katanga Mining, na een financiële injectie van 265 miljoen dollar (200 miljoen euro). Dat schrijft De Tijd.

Katanga Mining is het paradepaardje van Forrest. Het bezit in Congo een van de grootste ondergrondse koper- en kobaltmijnen, de Kamotomijn in Kolwezi. Die was decennia geleden de parel aan de kroon van het Belgische Union Minière du Haut Katanga.

Belang wordt kleiner

Katanga Mining had nood aan vers geld om het hoofd boven water te houden. Glencore bood een lening van 100 miljoen dollar aan en wilde een bestaande kredietlijn van 165 miljoen dollar verlengen. Glencore zou in ruil dan wel zicht krijgen op een belang van 88 procent. De aandeelhouders van Katanga Mining hebben zopas hun fiat gegeven voor die deal.

Zo dreigt het belang van George Forrest in Katanga Mining te verwateren naar 2 à 3 procent, terwijl Forrest met een belang van 9 procent nu de tweede aandeelhouder is, na Glencore. (belga/adv)

De Morgen, 14/01/09 07u10

Broché, pocket, 128 pp.

Paru le 1ᵉʳ septembre 2008 chez Franklin Watts (Reprint)

zie lijst in File 1 (SPDF)

Deze tentoonstelling liep in het Rijksarchief van 20071020 tot 20080216

De tentoonstelling liep in het Rijksarchief van 20 oktober 2007 tot 16 februari 2008.

Licentiaatverhandeling voorgelegd tot het behalen van de graad van Licentiaat in de geschiedenis Promotor: Prof. Dr. L. François
Universiteit Gent Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Vakgroep Nieuwste Tijden Academiejaar 2006-2007

Université de Kinshasa - Licence 2007

schema zoals gepubliceerd in het Jaarverslag Onroerende Voorheffing 2006; publicatiedatum: 15 maart 2007.





Aanvullend bij dit schema kan ook iets gezegd worden over de onderhandelingen en het akkoord met Angola over de aanleg van de Benguela-spoorlijn naar Lobito.
De Companhia de Caminho de Ferro de Benguela werd opgericht in 1903. De lijn was afgewerkt in 1928. Voor 90% in handen van Tank Consolidated Investments en voor 10% in handen van de Angolese overheid, dus in feite Portugal.

Ascherson (19630128:205): 'Een paar jaar later (na 1906, LT) werd het aandeel van 'Tanks' in Union Minière sterk verlaagd met een akkoord voor de betaling van de aanleg van de Benguelaspoorlijn naar de Angolese kust.

De partij van de Congolese oppositieleider Etienne Tshisekedi (UDPS - Union pour la Démocratie et le Progrès social) heeft dinsdag geprotesteerd tegen een mogelijk bezoek van koning Albert II aan de Democratische Republiek Congo. Dat bezoek zou volgens Belgische regeringsbronnen gepland zijn voor 2007.



De afdeling België-Luxemburg (BELUX) van de UDPS protesteerde dinsdag tegen de "imminente" reis van koning Albert naar Congo.



De UDPS baseert zich op een "hardnekkig gerucht in België" dat Albert II binnenkort een officieel bezoek brengt aan de voormalige Belgische kolonie. Minister van Ontwikkelingssamenwerking Armand De Decker sprak in een interview met Le Soir onlangs van april 2007.

Volgens De Decker "circuleert het idee momenteel binnen de Belgische regering".



Het vorige officiële bezoek van een Belgische vorst aan Congo dateert van 1985. Toen ging het om een bezoek van koning Boudewijn naar aanleiding van de 25ste onafhankelijkheidsverjaardag.



http://www.gva.be/nieuws/Buitenland/default.asp?art=B81B0E69-6BCF-4C1B-95C2-8215FFF83E0E (20070102)

Jean Van Lierde (Charleroi 1926 +Bruxelles 15/12/2006) fut brièvement (entre le 11 juin et le 3 juillet 1960) le conseiller de Patrice Lumumba.

Onze laatste ontmoeting dateert van 26 maart 2005. Ik kocht toen een deel van zijn Congo-bibliotheek.

ROBERT CREM (EX-GéCAMINES) OVER EXPLOITATIE VAN CONGOLESE MIJNEN

"Ik wil niet medeplichtig zijn aan schuldig verzuim"

Trends.be | door Erik Bruyland | 28 juni 2006

Onder grote media-aandacht werd op 27 juni in Congo de koper- en kobaltmijn van Kamoto opnieuw in gebruik genomen. Robert Crem, de gewezen Belgische topman van het Congolese staatsmijnbedrijf Gécamines, heeft de grootste twijfels over de manier waarop sommige belangrijke mijnen worden aangepakt. "De kans is groot dat men het belangrijkste mijngoedpatrimonium ter wereld verknoeit."



Een bericht op de voorpagina van een Belgische krant, 7 augustus 1983: "Aan het hoofd van la Générale des carrières et des mines staat de Belg Robert Crem (51), burgerlijk ingenieur Mijnbouwkunde. Hij liet aan de Belgische delegatie klaar en duidelijk verstaan dat Gécamines van plan is ter plaatse meer koper te gaan raffineren." Die stoutmoedige uitspraak - Crem verhulde niet dat de raffinage van Congolees koper en kobalt in België 30 % duurder uitviel dan de internationale concurrentie - kostte Crem een jaar later zijn baan.



Tot vandaag uitgespuwd door het Belgische establishment, blijft Robert Crem (74), meer dan twintig jaar na zijn afzetting door de toenmalige Generale Maatschappij van België, een morele autoriteit in Congo. Met ontzag wordt daar gerefereerd aan de man die de Generale ertoe dwong de zeer gunstige akkoorden die ze bedongen had na de nationalisatie van Union Minière du Haut Katanga, voorganger van Gécamines, te herzien in het voordeel van Congo.



Robert Crem behoort tot de zeldzame soort Belgen die de belangen van de Congolezen mee in rekening bracht. Na jaren van stilzwijgen, gevolgd door discrete brieven aan de Wereldbank, de Congolese president en de Belgische overheid, verheft hij zijn stem "omdat men geen lessen heeft getrokken uit het verleden," zegt hij, "erger, men heeft het recht niet de belangrijkste mijnreserves ter wereld te verknoeien. De wereld zal die mineralen nodig hebben en voor Congo zijn ze de garantie bij uitstek om de heropbouw te kunnen financieren."



TRENDS. Waarom keert u zich zo radicaal tegen de privatisering van het failliete Gécamines?



ROBERT CREM. "De Wereldbank heeft de privatisering ingezet. Terecht: de Congolese staat heeft noch de financiële middelen, noch de nodige managamentcapaciteiten voor de uitbating van zijn mijnreserves. Een dergelijke privatisering dient echter in het belang van Congo te zijn, en van zijn privépartners. De huidige privatisering, door een niet-verkozen overgangsregering, is niet doorzichtig en spekt alleen maar privéfortuinen. Ik kan als gewezen professor Mijnbouwkunde in België en Congo niet passief toezien hoe de belangrijkste mijndeposito's ter wereld verknoeid dreigen te worden - mijnrijkdommen die niet vernieuwbaar zijn en die Congo maar ook de rest van de wereld nodig heeft. De vraag naar dergelijke grondstoffen zal in de toekomst alleen maar groter worden."



Alle belangrijke mijnconcessies in Katanga werden de jongste jaren in sneltempo verdeeld.



CREM. "Men is bezig mijnreserves aan te boren zonder enig besef van wat je de 'economische mijnhuishouding' zou kunnen noemen: de manier waarop je dit professioneel en zo rationeel mogelijk op een langere termijn moet plannen en realiseren. Men heeft Gécamines vol- strekt willekeurig opgedeeld, zonder rekening te houden met de geologische karakteristieken van ertsen waarvoor telkens een aangepaste metallurgische behandeling vereist is. Mijnconcessies werden niet op grond van technische criteria toegewezen, maar in twijfelachtige omstandigheden. Aan operatoren die daarvoor niet de technologische en financiële capaciteit in huis hebben."



Na een aanslepende procedure van meer dan twee jaar werd de Wereldbank voor een voldongen feit geplaatst. Bestaande contracten nu herzien, zou potentiële investeerders in Congo wegjagen?



CREM. "Resultaat: de Wereldbank financiert een herschikte managementploeg die niet conform is met de initiële openbare aanbesteding. Maar een herziening van onbillijke contracten is perfect mogelijk, zonder bonafide investeerders weg te jagen. Ik heb immers zelf in 1983 het project van het Frans-Japanse consortium SMTF voor de uitbating van mijndeposito's van Tenke-Fungurume aangeklaagd. Dat ontketende geen storm. De majors ( nvdr - de grote mijnconcerns) hebben zich uit Congo teruggetrokken, behalve Phelps Dodge, dat de mijnreserves van Tenke-Fungurume verwierf. Dat zijn nota bene de belangrijkste nog onontgonnen koper- en kobaltreserves ter wereld. Het gaat hier over een potentiële waarde van 160 miljard euro, waarvoor Phelps Dodge amper 12 miljoen euro zou neergeteld hebben. De echte cijfers kunnen enigszins verschillen, omdat er zo weinig transparantie is, maar de disproportie is reëel en niet te rechtvaardigen.



"Niet alleen Tenke-Fungurume, alle lopende contracten moeten worden opgeschort en door een onafhankelijke, competente instantie herbekeken worden, gewikt en gewogen vanuit juridisch, technisch, financieel en fiscaal oogpunt. Wie die test doorstaat, kan doorgaan. In het andere geval dient een internationale aanbesteding nieuwe bekwame partners aan te brengen. Voor dergelijke mijndeposito's komt echter alleen een handvol internationale majors in aanmerking voor een shortlist. Ik stel voor dat alle majors door Congo worden opgeroepen om een mijn- en metaalaandeelhouderschap in Centraal-Afrika in het leven te roepen dat overkoepeld wordt door een Congolese holding."



Wat motiveert u om de situatie in de Congolese mijnsector te blijven volgen?



CREM. "Mijn professionele achtergrond. Ik kan niet passief toekijken hoe een stuk werelderfgoed wordt verwoest. Veertig jaar heb ik doorgebracht in de non-ferro-industrie, vooral in Katanga, ik heb daar alle niveaus van de hiërarchie doorlopen. Gécamines was de vierde producent ter wereld voor koper en nummer één in de wereld voor kobalt. Dat potentieel bestaat nog altijd en ik ben goed geplaatst om luid te roepen dat wat nu gebeurt, een regelrechte catastrofe is. Het is alsof men zou toestaan dat oliereserves verknald zouden worden door de uitbating toe te vertrouwen aan traders. Ik ben dan ook uiterst verbaasd over het stilzwijgen van de internationale gemeenschap, België op kop. Ik doe niet mee aan schuldig verzuim ."



Gécamines is maar een schroothoop, alleen privépartners kunnen die ertsen bovenhalen en verwerken.



CREM. "Dat klopt, Gécamines heeft goede mijnkompels en nog bekwame kaderleden, maar de onderneming ligt al vijftien jaar op apegapen. Ze moet dus door een fase van internationaal management, maar onder staatsbeheer. In 1978 legde de Wereldbank duidelijke voorwaarden op om een einde te maken aan interventies van de politieke macht. In die context heb ik toen de herstructurering aangevat. Ik had met president Moboetoe heel duidelijke afspraken en een mechanisme uitgewerkt dat een doordruk was van les Fonds spéciaux de la République française . Dat systeem heeft enkele maanden gewerkt, maar stoorde nogal wat volk, zowel in het toenmalige Zaïre als daarbuiten. Omdat ik een einde had gemaakt aan het soort copinage waar men ook in ons land nogal van houdt. Ik had alle internationale akkoorden opnieuw genegotieerd.



"Men heeft mij in 1984 gedestabiliseerd, omdat ik internationale financiële belangen bij de commercialisering van Zaïrese grondstoffen dwarsboomde. Dat was dan ook de reden waarom men een succesvolle herstructurering van Gécamines - we zaten toen aan jaarlijks 470.000 ton koper en 17.000 ton kobalt - kapotgemaakt heeft. Ik heb Congo zijn economische onafhankelijkheid gegeven, men keerde liever terug naar niet-professioneel affairisme . Gécamines kreeg bewust de doodsteek. En nu gaat men nóg verder met de vernietiging van de ertsreserves waarop de mijnindustrie van Katanga heropgebouwd kan worden" (zie kader: Hoe Belgische belangen Congo tegenwerkten ).



Onder toezicht van de Wereldbank werd een nieuwe mijnwet ingevoerd die een correcte uitbating moest garanderen.



CREM. "De nieuwe mijncode werd ingefluisterd door de betrokken mijnoperatoren. Die wetgeving is als het ware op maat gesneden om hun geprivilegieerde positie veilig te stellen. Deze mijnwet is niet coherent en niet compatibel met een gezonde toewijzing van concessies, uitbating en controle op de export. Bijsturing is nodig."



Deze week werd de uitbating hervat van de ondergrondse mijn van Kamoto, samen met de openluchtmijnen van Kolwezi de belangrijkste mijnen van Gécamines. Goed nieuws?



CREM. "Het heropstarten van de ondergrondse mijn van Kamoto vereist uitzonderlijk technisch professionalisme. Zowel de openluchtmijn als de ondergrondse zijn al jaren ondergelopen. Dat water wegpompen is een delicate operatie. Ik betwijfel of de betrokken ondernemingen ( nvdr - Katanga Mining Ltd, vroeger Kinross-Forrest) die competentie bezitten. Na lezing van hun haalbaarheidsstudies ben ik er niet van overtuigd dat de stabilisatie van de ondergelopen mijn voldoende aandacht kreeg. Ik geef hier mijn persoonlijke overtuiging, experts zouden daarover uitsluitsel moeten geven. Want als er straks met die belangrijke mijnen iets verkeerd zou gaan, zal Congo de rekening betalen.



"Het wordt hoog tijd om alle lopende contracten door een onafhankelijke instantie met de nodige expertise en neutraliteit grondig tegen het licht te houden. Als zou blijken dat de betrokken mijngroepen competent zijn en op een billijke manier de staatskas spekken, is er niets aan de hand. Maar de onzekerheid is groot omdat zoveel in het duister werd beklonken. De internationale financiële instellingen en de zogenaamde 'bevriende' landen van Congo dragen een grote verantwoordelijkheid. In afwachting van een solide en professionele aanpak van de mijnbouw in Katanga dienen zij zekerheid te bieden voor de toekomst. Als de betrokken bedrijven te goeder trouw zijn, kunnen ze hier ongetwijfeld mee instemmen."



Erik Bruyland