Tess van de d'Urbervilles. Een zuivere vrouw (vertaling van Tess of the d'Urbervilles. A pure woman. - 1891)

In de reeks Anno. Paperback met flappen, in-8, 414 pp. Uit het Engels vertaald door Ernst van Altena. Met 104 verklarende noten. In het 39ste hoofdstuk verwijst Hardy (1840-1928) naar Wiertz en naar Jan van Beers.
Merk op dat de subtitel "a pure woman" in vroegere vertalingen niet mee werd vertaald en dus werd weggelaten. Mogelijk valt dat te verklaren door de moord door Tess op Alec D'Urberville. Want hoe puur kan een vrouw die een moord pleegde nog zijn?
En hoe puur kan een verkracht meisje nog zijn in de ogen van Angel Clare?
Door het gebruiken van een subtitel geeft Hardy zelf het antwoord: "Ja, een moordenares kan een pure vrouw zijn" en "Ja, een verkrachting berooft een vrouw niet van haar puurheid." In 1891 was dat voldoende om de knuppel in het hoenderhok te gooien. Of hoe subtiel een subtitel kan zijn.
De moord op Alec valt te interpreteren als een 'zuivering', het wegsnijden van een maatschappelijke kanker: het profitariaat.
De kwintessens van Tess is universeel: het kapitaal, de positie van de vrouw, het verkwanselen van de natuur, het geloof.
Over het geloof zegt Tess (hoofdstuk XLVI): "Ik geloof in de geest van de Bergrede, en dat deed mijn lieve man ook ... Maar ik geloof niet ---" Even verder noemt Alec zoiets "een ethisch systeem zonder dogma." Soms gaat Hardy erg ver in zijn vernuft om Tess te laten denken zoals hijzelf denkt. Een voorbeeld: "Zij poogde te redeneren en hem te zeggen, dat hij in zijn trage hersens twee zaken vermengd had, godsdienst en zedenleer, die in vroegere tijden (Hardy bedoelt vóór het christendom de bovenhand haalde, LT) geheel gescheiden waren geweest. Maar door het weinige, wat Angel Clare haar had medegedeeld, door haar volslagen gemis aan opleiding, en doordat ze iemand was, die zich meer door aandoeningen dan door redenen liet leiden, kon ze niet voortgaan."

In deze roman is het opmerkelijk dat Hardy losjes omspringt met de namen van de hoofdpersonen; zo noemt hij Angel Clare bij zijn voornaam, dan weer bij zijn familienaam; hetzelfde doet hij met de fatterige predikant Alec D'Urberville. Tess daarentegen is onveranderlijk Tess.
Het verschil tussen d'Urberville en D'Urberville is ook niet zonder reden: het is het verschil tussen echte adel en gekochte adel, tussen moraliteit en autodeclaratie.
Dit is een belangrijke roman en geen simpel verhaaltje. De problematiek van het onechte en het geconditioneerde blijft tot op vandaag aanwezig in onze maatschappij.