Een tijding met de snelheid des bliksems. De optische telegraaf in de Nederlanden (1800-1850)

Gebrocheerd, 4to, 108 pp., rijkelijk geïllustreerd, gravures, kaarten. Ongeveer twee eeuwen geleden werden plannen gesmeed om België, toen nog een deel van het Franse keizerrijk, aan te sluiten op het optische telegraafnet van Frankrijk. De kern van dat net bestond uit de revolutionaire telegraaftoestellen die de Fransman Claude Chappe had ontwikkeld. Dat was een houten seinpaal die in een groot aantal standen kon worden gezet. iedere stand stond voor een letter of - wanneer er gebruik werd gemaakt van een codeboek - voor een complete zin. Een optische telegraaflijn bestond uit een aantal met deze telgraaftoestellen uitgeruste stations, die op een onderlinge afstand van 10 à 15 kilometer waren geplaatst. Met dit systeem was men in staat om berichten met verrassend hoge snelheid over een afstand van honderden kilometers te versturen. In 1803 was het zover en werd Brussel aangesloten op de Ligne du Nord, de lijn van Parijs naar Rijssel. Later werd die lijn verder doorgetrokken naar Antwerpen en Vlissingen en tenslotte naar Amsterdam. De verbinding bleef bestaan tot Napoleon definitief verslagen was en aan de Franse overheersing van Nederland en België definitief een einde kwam. In de euforie die volgde werd veel van wat Frans was afgebroken. Dat gold ook voor de optische telegraaf. Particulieren hadden geen toegang tot het optische telegraafnet. Alleen de overheid kon ervan gebruik maken. Een uitzondering werd gemaakt voor de zeer populaire en voor de Franse overheid winstgevende Parijse loterij. De winnende getallen mochten bij uitzondering over het telegraafnet worden verstuurd. In de Nederlanden verdween de Chappe na 1814 definitief uit het landschap. Wel kwam er een tijdje een vervanger. Toen tijdens de Belgische Revolutie (Belgische Opstand) een snelle verbinding nodig was tussen Den Haag en het Nederlandse leger in België, kwam er weer een optische telegraaf. Dit maal werd gekozen voor een totaal ander systeem. Ingenieur Antoine Lipkens, de latere oprichter van de Koninklijke Academie (de voorloper van de huidige Technische Universiteit Delft) ontwierp een nieuw telegraaftoestel dat zeer snel werkte. Hij slaagde er in om in enkele dagen een nieuwe telegraaflijn van Den Haag naar het zuiden aan te leggen. Die lijn bleef in bedrijf tot 1839, toen tussen België en Nederland een definitieve vrede werd getekend. In België vond de overheid de investeringen voor een optische telegraaflijn niet nodig. Wel kwam in 1834 een beursspeculant op het idee om zo'n lijn te gebruiken voor het doorgeven van beursberichten tussen Antwerpen en Brussel. Daardoor wist hij eerder het koersverloop en kon hij volkomen legaal grote winsten maken. Zijn collega's lieten het er echter niet bij zitten, wat uiteindelijk leidde tot een ware beursoorlog. Tussen Brussel en Antwerpen waren op een gegeven ogenblik zelfs meerdere optische telegraaflijnen in gebruik! De komst van de elektrische telegraaf, die voor iedereen toegankelijk was, loste deze bizarre situatie op. In dit boek wordt de geschiedenis van de communicatiesnelwegen van de vroege 19de eeuw op boeiende wijze beschreven. De lezer wordt meegenomen naar de periode 1790-1850, toen de basis werd gelegd van Nederland en België. Hij maakt kennis met de ingenieurs die de optische telegraaflijnen aanlegden, met de telegrafisten die de berichten doorseinden en met de beursspeculanten die hoopten hun concurrenten te vlug af te zijn. Het boek bevat ruim 50 afbeeldingen van telegraafstations, van stadsgezichten, van kaarten en natuurlijk ook de portretten van de hoofdrolspelers.