Capital et Idéologie

Broché, grand in-8, 1198 pp. + tables, graphiques.

In De Standaard der Letteren van 11 oktober 2019 schreef Jan-Frederik Abbeloos: 'Piketty’s nieuwe worp is dubbel zo dik als Kapitaal in de 21ste eeuw maar jammer genoeg slechts half zo krachtig.'
Het eerste deel van de premisse is al onwaar: 'Kapitaal ...' telde 976 bladzijden en dit boek telt er 1208.
Met de volgende zin bewijst Abbeloos bovendien dat hij er niet veel van begrepen heeft: '(...) de gemiddelde lezer vraagt zich af wat hij aanmoet met een paginalange reconstructie van het aandeel van de Franse clerus en adel in de nationale rijkdom van 1780.'
Abbeloos kan (of wil) blijkbaar niet inzien dat de Franse Revolutie de accumulatie van vermogen in de handen van weinigen niet heeft teniet gedaan, maar verplaatst heeft van de adel en de clerus naar de hogere burgerij. De uitverkoop van de 'nationale goederen' (immobiliën) heeft de ongelijkheid versterkt gedurende de gehele 19de eeuw. De periode is dus van cruciaal belang om het betoog van Piketty te begrijpen.
In een reactie schreef Abbeloos ons:
'Geachte heer Tessens,
Ik beschik thuis over de Engelse vertaling van Kapitaal. Die telt als ik me goed herinner zo’n 650 pagina’s (ik heb het boek nu niet bij mij). Vandaar de vergelijking.
De uiteenzetting met betrekking tot de Franse revolutie was me niet ontgaan. Ik gebruik het louter ter illustratie van de erg brede opzet van Piketty. U vindt de specifieke passage van cruciaal belang om zijn betoog te begrijpen. Ik betwist dat omdat de these die het moet ondersteunen nogal voor de hand liggend is. Maar het is natuurlijk uw volste recht om te vinden dat ik er niet veel van begrepen heb.
Mijn respect voor Piketty is groot. Ik had bij mijn weten een van de eerste interviews met hem in het Nederlandstalige gebied. Dat neemt niet weg dat ik zijn nieuwste boek te wijdlopig vind, zeker het ‘eerste deel’.
Jan-Frederik'
Wij reageerden als volgt:
'Geachte Heer Abbeloos,
Ten eerste: het is weinig zinvol de Engelse vertaling van het eerste boek te vergelijken met de Franse versie van het nieuwe boek; en wil dat nu net het kernpunt zijn van uw betoog: het boek is te volumineus. De manklopende vergelijking moet uw al te gemakkelijke conclusie ondersteunen: dubbel zo dik, half zo krachtig. Het bekt misschien goed maar journalistiek is het onzin.
Ten tweede: In mijn bericht schreef ik: ‘De periode rond 1780 is dus van cruciaal belang om het betoog van Piketty te begrijpen.’
U maakt daarvan: ‘U vindt de specifieke passage van cruciaal belang om zijn betoog te begrijpen.’
Dat zijn twee wezenlijk verschillende invalshoeken.
Als u mijn – toch korte – mail al zo fout leest ...
Nog een zin uit uw betoog: ‘Vijf jaar geleden bestormde de Franse econoom Thomas Piketty de intellectuele scène met de Engelse vertaling van Le capital au XXI siècle (...)’. Eigenaardige stelling. Alsof de ‘intellectuele scène’ niet door het Franstalige origineel werd ‘bestormd’.
Maar misschien verwijst u wel naar de ronduit schandalige houding die de ‘Financial Times’ bij monde van Chris Giles aannam tegenover Piketty. Er zaten zogezegd fouten in de dataset. De FT haalde daarna bakzeil en het boek werd op 14 november 2014 door diezelfde krant tot ‘Boek van het jaar’ uitgeroepen.
Tot slot betwist ik ten gronde uw stellingname die als volgt luidt: ‘Maar net zoals partijen kiezers moeten overtuigen, moeten schrijvers dat met hun lezers doen.’ Het is een gevaarlijk pad als schrijvers moeten overtuigen. Voor iedereen is het veiliger als schrijvers – en daartoe reken ik ook journalisten – vooral hun lezers informeren. Mits weglating van de grote irrelevante foto van Ségolène Royal had u met uw ‘bespreking’ de lezers twee keer beter kunnen informeren, me dunkt. Nu is het bij een magere proeve tot overtuiging gebleven. Jammer.
Met vriendelijke groeten,
Lucas Tessens'

Over de verkoop van de nationale goederen:'Dans les faits, les rachats de droits seigneuriaux ou de biens nationaux furent le fait de la petite minorité roturière ou noble disposant des liquidités nécessaires, et la masse des paysans en était exclue.' (131)
P. wijst erop dat gedurende de Franse Revolutie en daarna geen enkele vorm van progressiviteit in de Franse belastingen werd gerealiseerd, noch inzake inkomens noch inzake successierechten. Dat verklaart de geweldige accumulatie van vermogens gedurende de XIXe eeuw. (141-142) Noteer dat tussen 1831 en 1912 de Belgische wet op de grondbelasting slechts vijf keer werd aangepast. De combinatie van lage grondlasten met het cijnskiesstelsel was voor de grootgrondbezitters de garantie op blijvende macht, zowel economisch als politiek. (zie ook onze artikels)